با احیا کننده «تاریخ ایران باستان» آشنا شوید
حسن پیرنیا، ملقب به مشیرالملک و بعد مشیرالدوله سیاستمدار، حقوقدان و تاریخ‌نگار ایرانی، و نخست‌وزیر ایران در اواخر عهد قاجار بود.
حسن پیرنیا، مشهور به مشیرالدوله، سیاستمدار و نخست وزیر دوران قاجار است که تاریخ سه جلدی «ایران باستان»، دستاورد سال‌ها تلاش و تحقیق او است و هر یک از مجلدات آن، گنجینه‌ای برای شناخت پیشینه تاریخی و فرهنگی ایران است.
آغاز جدی پژوهش‌های تاریخی نوین در ایران را باید مربوط به زمانی دانست که کتاب سه جلدی و مفصل حسن پیرنیا (مشیر الدوله) به نام «ایران باستان» منتشر شد. پیرنیا که با روش پژوهش‌های تاریخی اروپاییان کاملا آشنایی داشت، شیوه‌ای را در تنظیم تاریخ خود برگزید که هنوز هم، کم و بیش، تازگی و اعتبار خود را حفظ کرده است. او به سنجش باریک‌بینانه متن‌های تاریخی پرداخت و از تکیه به تحقیقات جدید و یافته‌های باستان‌شناسی غافل نماند.
دیدگاه روانشاد دکتر باستانی پاریزی
زنده‌یاد دکتر باستانی‌پاریزی در کتاب «محیط سیاسی و زندگانی مشیرالدوله(پیرنیا)» به کتاب سه جلدی «تاریخ ایران باستان»، اشاره می‌کند و می‌نویسد: «پیرنیا آخرین و تازه‌ترین و صحیح‌ترین اطلاعات عصر خود را در باب تاریخ ایران باستان به دست آورده است، البته بعد از مرگ او تا امروز، کتیبه‌ها و آثار تازه به دست آمده و کتب و رسالات متعدد نوشته شده است و صدها شرق‌شناس در باب تاریخ اعصار گذشته ما تحقیقات کرده‌اند؛ ولی باز هم شاید بتوان ادعا کرد که مطالب تازه آن‌قدرها نیست که بتواند مطالب ایران باستان را، حتی در چند جمله مختصر، تخطئه کند.» باستانی‌پاریزی سپس به آثار پیرنیا اشاره می کند و معتقد است که دانش تاریخ «ایران باستان» وامدار اوست و در این باره می‌نویسد: «حق مرحوم پیرنیا از جهت ایران باستان بر ملت ایران با قدری تسامح(یعنی منهای شور و حال و ذوق و تعصب فردوسی و قدرت ادبی او)، کم از حق فردوسی نیست.
این بیان اگر ظاهراً اغراق به‌نظر آید، باید توجه داشته باشیم که ما امروز صحبت از ایجاد تاریخی می‌کنیم که مربوط به 2500 سال پیش از اینِ ایران است و متاسفانه برای ما مجهول و نامعلوم بود. مقام و شخصیت مردانی مانند کوروش که نجات دهنده لقب گرفته و حتی بعضی او را ذوالقرنین خوانده‌اند، برای ایرانیان مجهول بود. کسی نام داریوش و خشایارشا را نمی‌دانست، حیطه حکمرانی و مقام فرماندهی هخامنشیان و پارت‌ها و مادها را کسی تشخیص نمی‌داد، منابع ایران به‌کلی از میان رفته بود و به منابع یونانی و رومی و اروپایی کسی دسترسی نداشت و در حقیقت ایران بود و تاریخی مبهم از ساسانیان به بعد، پس چرا اغراق است اگر بگوییم مشیرالدوله زنده‌کننده تاریخ ایران باستان است. کار مشیرالدوله دیگر است و خدمت او بر هیچ یک از اهل فن و تحقیق پوشیده نیست.»
منبع: باشگاه خبرنگاران
1980
