افول قدرت «ناپلئون جوان» و آینده مبهم برجام /«سوئیفت اروپایی» به آیندهِ سیاسی مکرون و مرکل گره خورد /مکانیزم مالی ایران و اروپا ضمانت اجرایی خواهد یافت؟

پوریا فیروزنژاد - سرتاسر فرانسه طی روزهای گذشته شاهد یکی از بزرگترین تظاهرات‌ها علیه سیاست‌های امانوئل مکرون و دولتش بوده است. صدها هزار نفر در فرانسه با حضور در تظاهرات گوناگون به افزایش مالیات سوخت در این کشور که توسط دولت انجام گرفته بود اعتراض کرده‌اند. مخالفان اعتقاد دارند که این مالیات باعث خواهد شد تا فشار بیشتری از نظر اقتصادی بر اقشار متوسط و ضعیف فرانسه وارد شود. اتحادیه‌های کارگری در برگزاری و هماهنگی این تظاهرات نقش کمی را داشتند و به همین دلیل این اعتراضات به نام‌ «جنبش بدون رهبر» نیز مشهور شده است.

روزنامه گاردین در وصف آنچه در روزهای پرتلاطم اعتراضات فرانسه رخ داده است نوشته است«رانندگان، جاده‌ها و همچنین راه‌های ورودی به بزرگراه‌ها و تقاطع‌های حمل و نقل این کشور را مسدود کرده‌اند که باعث بروز مشکلات بسیاری برای سیستم حمل و نقل فرانسه شده است. بسیاری از معترضان در مناطق حومه شهری و روستایی هستند و این همان جایی است که مردم آن برای کسب درآمد محتاج ماشین‌های خود و کار با آن هستند و سیاست افزایش مالیات سوخت دولت مکرون، ضربه بزرگی را به سبد و توان خرید آنان خواهد زد. راه‌های ورود به تونل‌ها و دسترسی به فرودگاهها نیز بسته شده و ده‌ها تن از تظاهرکنندگان نیز مجروح و کشته شده‌اند که این موضوع باعث شده تا ابعاد این اعتراضات بسیار گسترده‌تر و جدی‌تر از اعتراضات مردمی پیشین در رابطه با اصلاح قانون کار باشد.»

این تظاهرات از طریق شبکه‌های اجتماعی سازمان‌دهی شده و مردم فرانسه را برای اعتراض به سیاست‌های مکرون بسیج کرده است. «رئیس‌جمهور ثروتمندان»، که امروز از نظر مردم فرانسه فردی است که جامعه نمی‌تواند به او دسترسی داشته باشد و سیاست‌هایش نیز اغلب به سود ثروتمندان است، در وضعیتی نه چندان خوب قرار دارد چرا که از یک سو تحت فشار احزاب مخالف است و از سوی دیگر مردم این کشور نیز اعتراضات وسیعی را در خیابان‌ها ترتیب داده‌اند که منجر به فلج شدن راه‌های ارتباطی شده است. از سوی دیگر بر اساس آخرین نظرسنجی‌های انجام شده در داخل فرانسه، میزان محبوبیت مکرون به پائین‌ترین سطح خود، 21 درصد رسیده و بسیاری از حامیان گذشته او در میان مردم، امروز عنوان کرده‌اند که دیگر نه طرفدار او هستند و نه به او رای خواهند داد.

دومنیک رینه، استاد موسسه علوم سیاسی موسسه پاریس در رابطه با این ناآرامی ها به نیویورک‌تایمز می‌گوید:« دولت مکرون انتظار نداشت تا اعمال مالیات جدید بر سوخت موجب بروز چنین طوفانی شود.»

وی افزوده است« این جنبش « جلیقه زردها» معتقد است که احزاب سیاسی نمی‌توانند راهکاری برای وضعیت موجود ارائه دهند و از این رو ماهیت این جنبش پوپولیستی است.» او این جنبش را پوپولیسمی بسیار قوی توصیف می‌کند که در برابر قشر نخبه فرانسه ایستاده است.

اکنون به نظر می‌رسد که ناپلئون جدید فرانسه، در حال دست و پنجه نرم کردن در جنگ واترلوی دیگری است اما با این تفاوت که نیروهای ائتلاف هفتم جدید را مردم ناراضی فرانسه تشکیل داده‌اند. اعتراضات گسترده شهروندان فرانسوی به سیاست‌های مالیاتی مکرون و کاهش بی‌سابقه میزان محبوبیت او گمانه‌زنی ها در مورد تضعیف جایگاه او در عرصه بین‌المللی را افزایش داده است.

به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران سیاسی، رئیس‌جمهور جوان فرانسه که خود را سردمدار لیبرال دموکراسی اروپایی می‌داند و همواره در تلاش بوده است تا از سیاست چندجانبه‌گرایی اتحادیه‌اروپا در برابر پوپولیست‌ها دفاع کند اکنون اعتبارش را در خطر می‌بیند. یکی از عرصه‌هایی که او تلاش می‌کند تا خطی مشی خود را در قبال آن اجرایی کند حفظ توافق هسته‌ای ایران در برابر تهدید آمریکای ترامپ بوده است.ترامپ که در ماه مه بطور یکجانبه از برجام خارج شد اروپا را به اعمال تحریم‌های ثانویه در صورت ادامه تجارت با ایران تهدید کرد.

در این زمان بود که امانوئل مکرون در قامت ناپلئون کنونی فرانسه درآمد تا با حمایت از یکی از مهم‌ترین دستاوردهای دیپلماتیک اروپا از چندجانبه‌گرایی اروپایی تمام‌عیار دفاع کند. از این رو اتحادیه اروپا که به نظر می‌رسد با خروج بریتانیا و تمرکز آلمان بر اقتصاد، رهبر سیاسی دیگری جز مکرون را به خود نمی‌بیند انجام اقدامات قانونی و مالی را آغاز کرده است تا بتواند ضمن حفظ برجام در برابر ناسیونالیسم ترامپ نیز بایستد.

ترامپ و مکرون، دو رهبر در دو سوی آتلانیتک در این کارزار به رغم روابط دوستانه‌ای که در ابتدای روی کار آمدن با یکدیگر داشتند اکنون در برابر یکدیگر قرار گرفته‌اند. اما اعتراضات اخیر توانایی مکرون برای مدیریت اوضاع داخلی و اولویت‌بندی میان مسائل داخلی و سیاست‌خارجی را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. مکرون را می‌توان نیروی سیاسی عمده در پشت مکانیزم مالی ویژه‌ای که قرار است وظیفه انتقال پول میان ایران و اروپا را عهده‌دار شود دانست.

اما آیا این ابزار با معطوف شدن توجه مکرون به مسائل داخلی کشورش و تخریب چهره و نفوذ سیاسی او در جامعه بین‌المللی و مهم‌تر از آن در میان اعضای اتحادیه‌اروپا ضمانت اجرایی خواهد داشت؟ خبرگزاری رویترز در این باره می‌نویسد:« اکنون نیز مشخص نیست که کدام کشور اروپایی میزبان این مکانیزم (SPV) خواهد شد. اتریش درخواست میزبانی آن را رد کرده است. در حالی که کشور لوکزامبورگ از سوی فرانسه و آلمان زیر فشار قرار گرفته است تا این میزبانی را قبول کند. هم‌اکنون نیز کارآمدی این مکانیزم که می‌توان آن را نوعی «سوئیفت اروپایی » انگاشت تا حد زیادی مورد سوال قرار دارد.»

مشخص نیست که با تغییر معادلات برای رهبر جوان لیبرال دموکراسی اروپا چه سرنوشتی در انتظار این ابزار مالی خواهد بود. از سوی دیگر آمارهای پایین محبوبیت مکرون نشان از آن دارد که ممکن است پوپولیست‌ها مجال را برای ورود به عرصه سیاسی فرانسه هموار ببینند و یا حتی ممکن است با شکست مکرون در انتخابات آتی، فرانسه مقصد بعدی پوپولیست‌ها باشد. در صورت بروز این سناریو موضع فرانسه پوپولیست می‌تواند در برابر ایران دستخوش تحولاتی شود چرا که احزاب پوپولیست رابطه نزدیک و خوبی با دولت ترامپ دارند. از سوی دیگر آنگلا مرکل، صدر‌اعظم آلمان نیز از شرایط مساعدی در آلمان برخوردار نیست. به تازگی و پس از 70 سال حزب سوسیال دموکرات مرکل به نخستین حزب حاکمی بدل شد که اکثریت مطلق را در پارلمان دو ایالت از دست داد و وادار به ائتلاف با احزاب مخالف شد.

از این رو بود که مرکل اندکی بعد از ریاست این حزب استعفا و نیز اعلام کرد که پس از پایان دوره صدراعظمی دیگر نامزد نخواهد شد. این موضع باعث شد تا بسیاری این شرایط را به پایان عصر مرکل توصیف کنند.

در این شرایط به نظر می‌رسد ابزار مالی که اتحادیه‌اروپا در نظر گرفته است به‌رغم همه تهدیداتی که از سوی آمریکا وجود دارد در آینده شفاف نیست. فرانسه و آلمان اکنون دو کشوری هستند که مهم‌ترین عامل اتحاد کشورهای اروپایی در مسائلی به‌مانند ماندن در برجام هستند و بنابراین می‌توان گفت که سرنوشت برجام به آینده سیاسی مکرون و مرکل گره خورده است.

منبع: خبر فوری

42