وضعیت بیماری سل در ایران/دو استان درگیر شیوع و بروز سل

مهشید ناصحی، اظهارداشت: این بیماری که بزرگ ترین علت مرگ ناشی از بیماری های عفونی تک عاملی در جهان است (حتی بیشتر از ایدز، مالاریا و سرخک)، دارای مرتبه نهم در بار جهانی بیماری هاست و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۲۰ همچنان جایگاه کنونی خود را حفظ کند و یا تا رتبه هفتم ارتقا یابد.

رئیس اداره مبارزه با سل و جذام وزارت بهداشت، افزود: بیش از ۹۰ درصد موارد بیماری و مرگ ناشی از سل در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد، کشورهایی که ۷۵ درصد موارد بیماری در آنها به فعال ترین گروه سنی به لحاظ اقتصادی (یعنی ۱۵ تا ۵۴ سالگی) تعلق دارد.

وی ادامه داد: در این کشورها یک فرد بزرگسال مبتلا به سل به طور متوسط ۳ تا ۴ ماه قادر به کار کردن نیست و لذا ۲۰ تا ۳۰ درصد درآمد سالانه خانواده وی از دست می رود. این در حالی است که با مرگ چنین فردی به طور متوسط ۱۵ سال درآمد خانواده به طور یکجا از بین خواهد رفت.

ناصحی بیان داشت: واضح است که سل به جز لطمات اقتصادی، اثرات منفی غیرمستقیم دیگری نظیر طرد شدن زنان مبتلا از خانواده هایشان به دلیل نگرش های غلط موجود یا ترک تحصیل فرزندان بیماران به دلایل مختلف، بر کیفیت زندگی بیماران یا افراد خانواده آنها دارد.

وی با اشاره به اینکه حاصل تقسیم فراوانی مطلق موارد سل کشورها به جمعیت آنها میزان بروز سل نامیده می شود، اظهار داشت: در سال ۲۰۱۶ میلادی در جهان، حدود ۱۰.۴ میلیون نفر جدید به سل فعال مبتلا شده (۵.۹ میلیون نفر مرد، ۳.۵ میلیون نفر زن و یک میلیون نفر کودک) که برآورد می شود حدود ۱.۶۷ میلیون نفر در اثر این بیماری جان می سپارند.

رئیس اداره مبارزه با سل وزارت بهداشت، گفت: میزان بروز سل در سال ۲۰۱۶ در جهان ۱۴۰ مورد در صد هزار نفر جمعیت تخمین زده شده است. متاسفانه تنها ۶۱ درصد از موارد سل تخمینی در سال ۲۰۱۶ از سوی کشورهای جهان شناسایی و به سازمان جهانی بهداشت گزارش شده اند.

وی افزود: آلودگی همزمان به ویروس ایدز، خطر ابتلا به بیماری سل را به طور معناداری افزایش می دهد. کشورهای با شیوع بالای اچ ، آی، وی، به ویژه کشورهای واقع در افریقای زیر صحرا، شاهد افزایش چشمگیر تعداد بیماران مبتلا به سل و افزایش ۲ تا ۳ برابر میزان های بروز گزارش شده سل در دهه ۹۰ بوده اند.

ناصحی ادامه داد: در سال ۲۰۱۶، میزان شیوع عفونت اچ آی وی در میان بیماران مبتلا به سل در جهان ۱۰ درصد تخمین زده شده است. همزمان، مقاومت چند دارویی، که نتیجه مدیریت ضعیف درمان سل است مشکلی جدی و روبه فزونی در بسیاری از کشورهای جهان می باشد.

وی افزود: به هر حال، اهمیت و اولویت سل و برنامه های کنترلی آن در حدی است که در سال ۱۹۹۳ این بیماری از سوی سازمان جهانی بهداشت به عنوان اورژانس جهانی مطرح و اعلام شد و براساس اجلاس ماه می سال ۲۰۱۴ سازمان جهانی بهداشت و تعیین Post ۲۰۱۵ Strategy به ترتیب کاهش ۹۰ و ۹۵ درصدی بروز و مرگ ومیر ناشی از سل تا سال ۲۰۳۵ (نسبت به سال ۲۰۱۵) برای کشورهای جهان هدف گذاری شد.

وی بیان کرد: از آنجایی که لازمه دستیابی به چنین هدفی، کشف هر چه بیشتر موارد موجود سل مسری و درمان موفقیت آمیز حداقل ۹۰ درصد آنها است، لازم است فعالیت هایی که به افزایش کشف به موقع و درمان موثر بیماران در هر کشور می انجامد، در استراتژی های برنامه کنترل سل کشورها گنجانده شود.

رئیس اداره مبارزه با سل وزارت بهداشت، گفت: بررسی آماری میزان بروز گزارش شده بیماری سل در کشور، نشان دهنده کاهش ۱۳ برابری این مقدار طی ۵۳ سال اخیر از ۱۴۲ مورد در صد هزار نفر جمعیت در سال ۱۳۴۳ به ۱۰.۸۸ در صد هزار نفر جمعیت در سال ۱۳۹۶ است.

ناصحی افزود: به موازات این تغییر، مقایسه میزان بروز مورد انتظار سل و مرگ و میر ناشی از آن بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۶ به ترتیب کاهش ۲.۳ و ۴.۵ برابری را نشان می دهد. براساس آخرین گزارش ارسالی به WHO میزان موفقیت درمان در کل بیماران (جدید و عود) ۸۷ درصد بوده است.

وی ادامه داد: در سال ۱۳۹۶ در کشورمان میزان بروز گزارش شده سل ریوی با اسمیر خلط مثبت ۵.۴۶ مورد در صد هزار نفر جمعیت بوده است. از تعداد ۸۸۱۹ مورد مبتلا به سل گزارش شده کشور در سال ۱۳۹۶، میزان ۴۶ درصد موارد را زنان بیمار و ۱۴.۷ درصد موارد را بیماران غیر ایرانی (اغلب افغانی) تشکیل می دهند و بیشترین میزان بروز سل مربوط به گروه سنی ۶۵ سال به بالا بوده است که این حاکی از موفقیت چشمگیر کشور در کنترل این بیماری است.

رئیس اداره مبارزه با سل وزارت بهداشت، بیان کرد: در میان استان ها، سیستان و بلوچستان و گلستان بیشترین میزان های بروز و شیوع را در کشور دارا هستند. همسایگی ایران با دو کشور افغانستان و پاکستان که در زمره ۲۲ کشورHigh Burden دنیا هستند. همچنین عراق (با بحران های چند ساله اخیر آن) و کشور های تازه استقلال یافته شمال کشور (با شیوع بالای سل مقاوم به چند دارو) ضرورت توجه بیش از پیش ما را به این بیماری متذکر می کند.

وی، اهم اقدامات انجام شده در زمینه کنترل سل و جذام در کشور را برشمرد و افزود: شروع استفاده از درمان کوتاه مدت سل (۱۳۶۲)، ادغام برنامه کنترل سل در نظام شبکه بهداشتی درمانی کشور (۱۳۶۹)، اجرای استراتژی جهانی داتس (۱۳۷۴)، راه اندازی وب سایت اداره کنترل سل و جذام http://tb-lep.behdasht.gov.ir و آنلاین سازی سامانه Online TB Registry (۱۳۹۳) و افزودن سامانه آزمایشگاه های آنتی بیوگرام و کشت سل به آن (۱۳۹۴)، برگزاری ۲۵ دوره کنگره پژوهشی سراسری سالانه / دوسالانه در کشور همزمان با روز ملی مبارزه با سل (۲۳ مهرماه)، موفقیت در پذیرفته شدن پروژه ۵ ساله پیشنهادی برای تقویت برنامه های کنترل سل جمهوری اسلامی ایران برای جذب ۲۱ میلیون دلار از محل صندوق جهانی مبارزه با ایدز، سل و مالاریا (۲۰۰۸)، راه اندازی ۳۰ آزمایشگاه کشت سل با سطح بالای ایمنی زیستی در کشور طی سالهای (۲۰۱۴ تا ۲۰۰۸)، آماده سازی پنج مرکز بستری سل مقاوم به درمان ( شیراز ، مشهد، تبریز، گرگان و کرمانشاه) در سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶، راه اندازی هشت آزمایشگاه مرجع منطقه ای سل با سطح ایمنی زیستی B۲ تبریز، اصفهان ، مشهد، کرمانشاه ، شیراز، زاهدان، گرگان، اهواز و تهران در سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳، ایجاد شبکه سطح بندی شده آزمایشگاهی رایگان سل کشور در بطن نظام شبکه (مجموعا شامل ۳۸۱ آزمایشگاه دید مستقیم، ۴۱ آزمایشگاه کشت و ۹ آزمایشگاه مرجع منطقه ای و یک آزمایشگاه مرجع کشوری) از مهمترین اقدامات انجام شده در این زمینه محسوب می شوند.

10