خط باریک بحران/ وقتی چند تصمیم اشتباه باعث نابودی اقتصاد چند ابرقدرت اقتصادی شد

در حال حاضر، بسیاری از مردم ایران نگران وضعیت اقتصادی کشورمان هستند. کمبود تولید، رکود، افزایش تحریم ها و به خصوص صعود قیمت دلار همه و همه باعث شده اند که برخی آینده وضعیت اقتصادی ایران را تاریک بدانند.

اما سوال اینجا است که بحران اقتصادی و ورشکستگی چه زمانی و در چه شرایطی رخ می دهد؟ در همین رابطه نگاهی داریم به برخی از بحرانهای بزرگ جهانی تاریخ. نکته جالب اینجا است که در همه این بحرانها چند اتفاق کوچک و تصمیم اشتباه باعث ورشکستگی اقتصادی شده است.

بحران اقتصادی انگلستان در سال ۱۷۷۲
این بحران ابتدا از پایتخت انگلیس یعنی لندن شروع شد و پس از آن به سرعت به سایر نقاط اروپا گسترش یافت.
در اواسط سال ۱۷۶۰، امپراتوری بریتانیا ثروت زیادی را از طریق استعمار کشورهای آفریقایی و آسیایی و تجارت خود به دست آورد. به نحوی که تبدیل به یکی از ثروتمندترین کشورهای دنیا شد. این اتفاق موجی از خوشبینی و اعتبار را به بسیاری از بانک های انگلستان داد.
اما در تاریخ ۸ ژوئن ۱۷۷۲ این عصر طلایی خیلی زود به پایان رسید. چرا که شخصی به نام الکساندر فوردایس که وامهای زیادی را گرفته بود برای اجتناب از بازپرداخت به فرانسه گریخت.
این خبر به سرعت گسترش یافت و موجب وحشت بانکداران در انگلیس شد، چرا که طلبکاران و سپرده گذاران شروع به ایجاد خطوط طولانی در مقابل بانک های انگلیس کردند تا پولها و سپرده های خود را دریافت کنند. آنها گمان می کردند بانکها ورشکسته شده اند و اگر پول خود را پس نگیرند تا ابد باید قید آن را بزنند.
بحران ناشی از این اتفاق که محصول نوعی جو روانی و بدبینی بود به سرعت در اسکاتلند، هلند، سایر نقاط اروپا و مستعمرات بریتانیا در آمریکا گسترش یافت.
مورخان مدعی اند که پیامدهای اقتصادی این بحران یکی از عوامل مهم برای ترویج احزاب متمایل به چپ و نیز انقلاب آمریکا بوده است.

بحران اقتصادی آمریکا در سال ۱۹۳۰
شاید یکی از بدترین بحرانهای اقتصادی جهان در ایالات متحده آمریکا و در سال ۱۹۲۹ و ۱۹۳۰ اتفاق افتاد. بحران آمریکا بدترین فاجعه مالی و اقتصادی قرن بیستم بود.
بسیاری معتقدند که رکود بزرگ آمریکا در دهه ۳۰ به علت سقوط وال استریت و زیان دهی وسیع این بازار مالی در سال ۱۹۲۹ شکل گرفت. این بحران بعد از تصمیمات اشتباه دولت ایالات متحده تشدید یافت.
این بحران تقریبا ۱۰ سال طول کشید و منجر به از دست رفتن عظیم درآمد، افزایش نرخ بیکاری و کاهش تولید شد. در ایالات متحده نرخ بیکاری در اوج بحران سال ۱۹۳۳ تقریبا ۲۵ درصد بود.
کمبود ثروت و بودجه به حدی بود که خانواده های آمریکایی قادر به خرید لباس نبوده و به جایش گونی آرد به تن می کردند.

بحران مالی نفت اپک در سال ۱۹۷۳
این بحران مالی زمانی رخ داد که کشورهای عضو اپک - که عمدتا از کشورهای مسلمان و عرب خاورمیانه تشکل می شود - تصمیم گرفتند ارسال اسلحه به اسراییل توسط آمریکا را در جنگ چهار جانبه اعراب و اسرائیل تلافی کنند.
کشورهای عضو اوپک تصمیم گرفتند آمریکا را تحریم نفتی کنند و به همین دلیل، ناگهان صادرات نفت به ایالات متحده و متحدانش را متوقف کردند.
این امر باعث کمبود شدید نفت و افزایش شدید قیمت نفت شد و بحران اقتصادی شدیدی را در ایالات متحده و بسیاری از کشورهای توسعه یافته دیگر موجب شد.
آنچه که در مورد این بحران منحصر به فرد بود، وقوع همزمان تورم بسیار بالا (ناشی از افزایش قیمت انرژی) و رکود اقتصادی (به علت بحران اقتصادی) بود. در نتیجه اقتصاددانان این دوره را دوران "انفجار" (رکود و تورم) می نامند. این بحران چندین سال طول کشید و ضرر بسیاری را به کشورهای توسعه یافته دنیا زد.

بحران اقتصادی شرق آسیا در سال ۱۹۹۷
این بحران ابتدا در تایلند و در سال ۱۹۹۷ آغاز شد و به سرعت به بقیه کشورهای شرق آسیا و شرکای تجاری آن گسترش یافت.
در دهه ۹۰ سرمایه اقتصادی از کشورهای توسعه یافته به کشورهای تازه توسعه یافته شرق آسیا از قبیل تایلند، اندونزی، مالزی، سنگاپور، هنگ کنگ و کره جنوبی انتقال یافت و موجی از خوشبینی را به وجود آورد که موجب افزایش بیش از حد اعتبار در این کشورها شد.
اما اتفاقی در ماه ژوئیه سال ۱۹۹۷ رخ داد که باعث یک بحران در اقتصاد این منطقه شد. دولت تایلند با توجه به فقدان منابع ارز خارجی مجبور شد نرخ ارز ثابت خود را نسبت به دلار آمریکا رها کند. نرخی که به مدت طولانی آن را حفظ کرده بود. این امر موجی از ناامیدی را در بازارهای مالی آسیا به وجود آورد و به سرعت منجر به خروج گسترده میلیاردها دلار سرمایه گذاری خارجی از این منطقه شد.
با این اتفاق، هراس ناشی از بازارها و سرمایه گذاران از ورشکستگی های احتمالی دولت های شرق آسیا شدت گرفت و میزان سرمایه گذاری در این کشورها کمتر و کمتر شد.
سالها طول کشید تا همه چیز در این کشورها به حالت عادی برگردد و این کشورها مجددا به چرخه اقتصاد جهانی بازگردند.

منبع: دایره المعارف بریتانیکا . خبر فوری

38