آیا شاملوی معاصر متولد شده است؟/بهزاد عبدی: شعر در عصر ما رسالت پیامبرگونه ندارد/ غلامرضا امامی: شاعر اگر نتواند به زبان معاصر بنویسد همان بهتر که شعرش منتشر نشود

هجده سال گذشت از روزی که احمد شاملو نوشت: «آه، اگر آزادی سرودی می‌خواند کوچک» هجده سال گذشت و مردم ما همچنان می‌خوانند : «آه اگر آزادی سرودی می خواند کوچک همچون گلوگاه پرنده‌ای». هجده سال از رفتن شاعری که به زعم گروه زیادی شاعر عصر و زمان ما بود گذشته است. مردی که هم روزنامه نگار بود هم شاعر و هم مترجم. مردی که دغدغه‌های سیاسی و اجتماعی زیادی داشت در اشعارش رگ و ریشه‌هایی از مبارزه به چشم می‌آمد و سلاحش زبان و کلامش بود.

هجده سال از رفتنش گذشت و ما همچنان اشعارش را می‌خوانیم و آن را راهگشای عصر حاضر می‌دانیم.

اکنون اما شاعر زمانه ما کیست؟ چه کسی می‌نویسد: «آه اگر آزادی و ...» و مردم آن را زمزمه می‌کنند و آن را زبان عصر حاضر خود می‌دانند؟ به مناسبت هجدهمین سالروز درگذشت احمد شاملو اما به سراغ یکی از ناشرین آثار او و یکی از شاعران معاصر رفتیم تا بدانیم راز جاودانگی آثار شاملو چیست و آیا شاعر قبیله ما در این روزگار متولد شده است؟ غلامرضا امامی و بهزاد عبدی هرچند نظریاتشان متفاوت است اما هر دو شعر شاملو را در عصر حاضر ماندگار می‌دانند.

نظام پهلوی در ترقی شعر کوشا بود

بهزاد عبدی، شاعر معاصر که تاکنون دو کتاب شعر به نام‌های «باد به دنبال خودش می‌گردد» و «زیبایی ات غمگینم می‌کند» منتشر کرده است ضمن تایید نبود شاعر قبیله در عصر حاضر ما علت این اتفاق را تغییر شرایط امروز ما می‌داند، او در گفت‌وگو با خبر فوری می‌گوید حتی تعریف یک شعر خوب در جامعه امروز ما تغییر کرده است.

عبدی می‌گوید: امروز حتی تعریف یک شعر خوب تغییر کرده است، چه بسا شعری در عصر ما شعر خوبی محسوب شود اما شما این شعر را به دهه سی و چهل ببرید و این شعر باتوجه به مولفه‌های ادبی آن زمان یک شعر کاملا معمولی باشد.

عبدی در ادامه و در راستای تغییرات سلیقه مردم تاکید می‌کند: براساس شرایط اجتماعی دیگر شعر هنر اول ما نیست و شاید از نظر شناخت و تاثیرگذاری نزد مردم، شعر هنر سوم و چهارم ما محسوب شود. این مسئله هم اتفاقی نیست به طور کاملا سیستماتیک "شعر سپید"و ادبیات مستقل بایکوت شود و در این فرآیند "غزل" هم دست داشت. به این شیوه که هم ابزاری برای کنترل باشد و هم از مخاطب‌های شعر سپید را به خود جذب کند.

این شاعر جوان تغییر نگاه حاکمیت بر جامعه هنری را موثر بر این تغییرات می‌داند، وی می‌گوید: نظام پهلوی در ترقی شعر و هنر کوشا بود، شاملو و رویایی برای تعریف و شناسایی شعرسپید مرتب به تلویزیون دعوت می‌شدند، از طرفی همچنین کتاب‌های مختلفی در آن زمان منتشر شدند که احتمالا اگر در این زمان بودند منتشر نمی‌شدند. البته شما نباید نقش سانسور در عصر حاضر را نادیده بگیرید.

وی ادامه می‌دهد: نظام حاکم در آن دوره روشنفکر پرور بود و خود مردم هم در توجه به روشنفکران پیشگام بودند. شعر رسالتی پیامبرگونه داشت و شاعران و نویسندگان علاقه‌ی زیادی به ادبیات متعهد داشتند ادبیاتی با آمیزه‌های مارکسیستی یا مارکسیست-اسلامیستی. نظام حاکم آن دوره در رشد و معرفی شاعران و نویسندگان به مردم نقش زیادی داشت همان شاعران بعد از شهرت در نقش شاعران مبارز درآمدند.

بهزاد عبدی البته نکته‌ای دیگر را گوشزد می‌کند: به این نکته توجه کنید که احتمالا شاعر ما اکنون در حال سرودن اشعار موثر خویش باشد و این اشعار در سال‌های بعدی به دست ما برسد. شما فکر می‌کنید به طور مثال شعر «زمستان» اخوان ثالث در همان زمان چه میزان مخاطب داشته است؟ این شعر اکنون بین مردم اینقدر محبوب و مشهور است. نوشتن اشعاری با مضامینی اجتماعی اغلب موج سواری و فرصت‌طلبی تلقی می‌شود. شاعران زیادی را می‌شناسیم که به هر مناسبتی چند سطر بهم می‌بافند و در رسانه‌ها منتشر می‌کنند. به نظر من شکل و محتوای اعتراض و صدای مردم شدن تغییر کرد.

این شاعر جوان در پایان تاکید می‌کند هنوز هم جای خالی شاعری با مولفه‌های شاملو کم پیدا می‌شود، او می‌گوید: معمولا نویسندگان واقعی خود را از شوآف دور نگه می‌دارند، از موج سوار و فرصت‌طلب نیستند. احتمالا به همین دلیل است که نباید منتظر باشیم اشعاری که دارند می‌نویسند به این زودی به دست ما برسد.

شاعران امروزی هم راه شاملو و اخوان را پی گرفتند

غلامرضا امامی، نویسنده، پژوهشگر، مترجم و ناشر سه کتاب از احمد شاملو به نام‌های «سربازی از یک دوران سپری شده» و «لبخند تلخ» با طرح جلدهایی از ابراهیم حقیقی و منوچهر اصغر زاده است، وی ضمن نقض نبود شاعر قبیله‌ای تاکید می‌کند که هر دوره برای خود شاعر تاثیرگذاری دارد.

امامی می‌گوید: به روزگار ما شاملو و اخوان دو شاعری بودند که نیازهای زمانه و زبان را نیک دریافتند و شعرهایشان زمزمه روشنفکران آن روزگار بودند و هر دو به آلام و آرزوهای ملت ما دل بسته بودند و شعرشان از شعار به دور بود.

این مترجم درباره شاعران معاصر ما که توانستند راه شاعرانی چون شاملو را پیش بگیرند می‌گوید: اکنون که من از ایران به دورم نام چند شاعر به زبانم می‌آید که توانستند این راه را پی گیرند و بی هیچ گرایشی نام بلند شاعرانی که در این روزگار خوش درخشیدند را نباید از یاد برد، زنده یادانی چون سیمین بهبهانی و قیصر امین پور و شاعر اندیشمندی چون شفیعی کدکنی و هوشنگ ابتهاج.

غلامرضا امامی درباره زبان عصر ما و شاعران این دوره می‌گوید: از این رو هر زمانی زبان خویش را می‌طلبد، شاعران اگر نتوانستند با مردم خویش سخن بگویند چه بهتر که شعر را انتشار ندهند.

وی از احمدرضا احمدی به عنوان یکی از شاعران عصر و قبیله ما نام‌ می‌برد.

منبع: خبر فوری

33