گمبرون نام پیشین کدام شهر ایران است

در سال ۱۵۱۵، پرتغالی‌ها به فرماندهی دریاسالار پرتغالی «آلفونسو دالبوکرک (آلبوکرکی)» به هرموز و جرون یورش بردند.

به دلیل میگو‌های زیادی که در ساحل این بندر وجود داشت، نام آن را بندر کامارائو (camarão)، یعنی بندر میگو گذاشتند.

طی مدت بیش از یک قرن سلطه پرتغالی‌ها، بندرعباس با نام گمبرون یا گامبرون شناخته می‌شد.

در سال ۱۶۲۲ میلادی، شاه عباس توانست با توانمندی سردار ایرانی امام قلی خان و با کمک انگلیسی‌ها، به حکفرمایی ۱۱۰ ساله پرتغالی‌ها در جنوب ایران پایان دهد. به افتخار این پیروزی بندر گمبرون به بندرعباس تغییر نام داد.

در تقسیمات فعلی کشوری شهر بندرعباس مرکز استان هرمزگان و از مهم‌ترین مراکز بازرگانی و صنعتی ایران در جوار خلیج فارس و دریای عمان است.

موقعیت جغرافیایی

شهر بندرعباس که در جنوب استان هرمزگان واقع شده از شمال به ارتفاعات و کوه‌ها و از جنوب به دریا منتهی می‌شود؛ بنابراین شیب عمومی شهر در راستای شمال به جنوب است. بخش بزرگ و چشمگیری از شهر از جمله محله سورو در جنوب‌غربی شهر و جنوب خیابان امام‌خمینی حد فاصل خور نایبند (شیلات) و خورگورسوزان و جنوب محله نخل ناخدا دارای سطحی هموار بوده و از ارتفاعی بین ۰٫۶ متر تا حداکثر ۵ از سطح دریا برخوردار است.

نزدیک‌ترین شهر به بندرعباس شهر قشم (مرکز جزیره قشم) با حدود ۲۸ کیلومتر و فاصله بندرعباس تا تهران ۱۲۸۱ کیلومتر است.

پیشینه تاریخی

مدارک معتبری در دسترس نیست که از چه زمان منطقه هرمزگان برای نخستین بار یک مرکز تجارت دریایی به عنوان بخشی از مسیر‌های تجاری شده‌است. آنچه که مشخص است

بنابر گزارش هرودوت مورخ یونانی (۴۸۵-۴۲۰ پیش از میلاد) در زمان فرمانروایی داریوش بزرگ (بین ۵۸۶ و ۵۲۲ پیش از میلاد) فرمانده سلیاکوس که یک یونانی بوده به فرمان داریوش بزرگ از بندری در هرمزگان و شمال تنگه هرمز با کشتی به اکتشاف اقیانوس هند و دریای سرخ و ایجاد ارتباط دریایی با بنادر مهم آن دوران مانند چین و هند و لیبی پرداخته‌است.

در نتیجه گسترش مسیر‌های تجارت آریایی از مرز‌های چین به لیبی احتمال داده می‌شود یک شاخه از مسیر‌های تجارت دریایی از طریق تنگه هرمز خواهد بود که یک نقطه اتصال طبیعی با مسیر‌های تجارت فلات مرکزی ایران می‌شود.

البته پیشینه چند هزار ساله لنج‌سازی در کرانه شمالی خلیج فارس و به‌ویژه بندر کنگ نشان از آن دارد که پیشینه تجارت بیش از این است. بنابر گزارش مورخ یونانی لوسیوس فلاویوس (۸۶-۱۶۰ میلادی)، الکساندر نئارخوس (۳۲۵-۳۲۶ پیش از میلاد) فرمانده نیروی دریایی اسکندر از هند به ایران و آسیای مرکزی تا رودخانه سند - مرز آن دوران امپراتوری هخامنشی - لشکر کشی کرده‌است.

نئارخوس با یک ناوگان از سی‌وسه کشتی جنگی بزرگ و کوچک و حدود دوهزار نفر نیروی نظامی بوده‌است. مورخ یونانی اعلام می‌کند نخستین منطقه‌ای که نئارخوس و ناوگان خود به خلیج فارسی می‌رسد هرمز است و این نخستین باری است که نام هرمز یا هُرمیزَد در متون تاریخی آورده می‌شود.
سراسرنمای نقشه ایران در ۱۸۱۴میلادی. بندرعباس و بخش بزرگی از هرمزگان بخشی از ایالت بزرگ کرمان بوده‌است

دوران پادشان هرمز از قرن دهم تا قرن هفدهم میلادی است. در دوران اوج خود به حکومت بخشی از شمال شبه جزیره عربستان هم می‌رسد؛ اما در حالت کلی بندر هرمز که احتمال می‌رود در دهانه خور تیاب کنونی و محدوده دشت هرمز و در محل باغات میناب کنونی بوده خود حاکم ایالت موغیستان و از زیرمجموعه‌های حکومت کرمان بوده‌است.

دوران اوج و شهرت هرمز در قاره‌های اروپا و آفریقا و آسیا و افسانه تجارت هرمز و بازار‌های عجیب و غریب آن متعلق به قرن ۱۳ و ۱۴ میلادی و بنابر گزارش جهانگردانی، چون مارکو پولو (۱۲۵۴-۱۳۲۴) میلادی در ایتالیا، ابن بطوطه (۱۳۰۴-۱۳۶۸) میلادی در مراکش و ژنگ وی (۱۳۷۱-۱۴۳۵) میلادی در چین است.

ایلیا پائولوویچ پطروشفسکی خاورشناس روس اندازه ناوگان هرمز را تا ۵۰۰ کشتی یا قایق می‌داند که این این کشتی با توپ مسلح نبودند.

نام‌های پیشین

برای بررسی نام‌های بندرعباس باید نظری تحلیلی به تاریخ آن داشت چراکه مردمان مختلف به تناسب ارتباطی که با بندرعباس داشتند به لفظ خود نامی بر این شهر نهادند. بندر، بندل، بندر گامرون، گامرون، گمبرون، گمرون، جرون، جرونات، جرونات عباسی، زرون، بندرعباسی و بندرعباس نام‌های این شهر بوده‌است. بعد از حمله اعراب مسلمان در قرن دوم هجری، فرار زرتشتیانی که از مسیر دریا به هند گریختند از این منطقه و هرمز قدیمه اتفاق افتاده‌است.

به اعتراف خود زرتشتیان تا اواخر قاجاریه نیز آخرین آن‌ها از بندرعباس به هند رفته‌اند. بسیاری از تجار ثروتمند کرمان و یزد و … هم از زرتشتیان بودند که در این منطقه تجارت می‌کردند و به تفصیل در مقدمه کتاب از جرون تا بندرعباسی احمد سایبانی در خصوص تجارت زرتشتیان در این منطقه گفته شده‌است. وجود نام‌های زرتشتی مثل هرمز، هورمودر، در هو، مغستان، گبرانی نشان از تسلط زرتشتیان و گبر‌ها بر این منطقه دارد.

طبق کتاب اعلام الناس فی احوال بندرعباس نوشته محمد علی مینابی بندرعباسی معروف به سدیدالسلطنه کبابی که حدود یک قرن پیش درباره بندرعباس نوشته شده در نامه‌های ارسالی قبل از حضور پرتغالی‌ها به حکومت مرکزی ایران بندرعباس را بندر یا بندل نام نهادند لفظی که هم‌اکنون هم ساکنان منطقه از آن استفاده می‌کنند و بندل لفظی از لهجهٔ محلی است که لارستانی‌های جنوب استان فارس برای بندرعباس به کار می‌برند، و این نشان از آن دارد که قبل از ورود پرتغالی‌ها هم بندر بوده‌است به نظر می‌آید تشکیل بندرعباس بعد از حمله مغول و ناامنی‌های پس از آن و سقوط هرمز قدیمه و مهاجرت پادشاه هرمز به جزیره هرمز و همچنین نامناسب بودن بندرگاه تجاری در هرمز قدیمه یا احتمالاً روستای تیاب در دهانه خور تیاب انجام شده‌است.

این که گفته می‌شود گمرون از خرچنگ به زبان پرتغالی یعنی کامارائو یا از خم رو در زبان محلی گرفته شده بی‌اساس است چرا که اگر محلی از قبل وجود داشته باشد را نمی‌توان اسم جدید برایش تعریف کرد و لزومی هم ندارد همچنین مردم محلی به خرچنگ سینگو می‌گویند که لفظی کاملاً فارسی است به معنی حرکت و خزش روی سینه، از طرفی از حدود هزار سال پیش تاکنون به علت پیدایش کاغذ اسامی تغییرات اندکی در تلفظ داشته‌است.

ایرانیان مسلمان شده زرتشتیان را گور یا گبر منطقه آنان را گبرانی می‌گفتند، ولی می‌دانیم که گبر شاخه‌ای از دین زرتشت است که مرده‌های خود را دفن می‌کنند. سدید السلطنه می‌گوید که جرون یا جرونات به منطقه جغرافیایی می‌گویند نه الزاماً به شهر بندرعباس گمرون و گبرون و گمبرون و گمرونی و جرون و جارونات و جارونات عباسی و زرون نام‌هایی است که یک ریشه دارد و مردمان مختلف به تناسب خود بر آن نهادند و بندر و بندل و بندرعباس هم اسم حکومتی یا ایرانی آن هست.

هر قومی که بر این بندر تسلط یافته لفظ خود را گسترش داده‌است. اصل آن گبران و گوران است مثل کرمان و تهران و اصفهان و … که شاخه‌ای از دین زرتشتی است و اصل تجارت این منطقه در اختیار زرتشتیان بوده آخرین نقطه‌ای که زرتشتیان هم از ایران گریختند همین منطقه بوده‌است … زرتشتیان آن را گبرانی و زمان تسلط اعراب از آنجا که گاف نداشتند به جای آن جیم گذاشتند و آن را جرون یا جرونات یا جرونات عباسی نامیدند پرتغالی‌ها گمرون یا گمبرون نامیدند و ترکانی که به رهبری امام قلی برای پس گرفتن آن از پرتغالی‌ها تلاش می‌کردند جیم را به ز تلفظ کردند و زرون نامیدند.

جا‌های دیدنی بندرعباس: از نوار ساحلی تا معبد هندو‌ها

شاید اگر سفر به جا‌های دیدنی بندرعباس را جذاب‌ترین مسافرت داخلی هر ایرانی معرفی کنیم کمتر کسی با ما مخالفت کند. شهری که خلیج همیشه فارس را از دریای عمان جدا کرده، یکه و تنها روی پاشنه مرز‌های آبی ایران برای انبوه کشور‌های ریز و درشت همسایه خط و نشان می‌کشد و در عین حال، متواضعانه و بی‌منت داشته‌هایش را در اختیار خط راه‌آهن قرار می‌دهد تا تمامی ساکنان این دیار از آن‌ها بهره‌مند شوند.

آبگرم گنو از معروف‌ترین جا‌های دیدنی بندرعباس

برای آغاز ماجراجویی در بندرعباس چه چیزی بهتر از حضور در آبگرم؟ عده‌ای معتقدند آبگرم‌ها به دلیل خواص ویژه‌ی معدنی، بسیاری از بیماری‌های استخوانی، حرکتی و پوستی را درمان می‌کنند؛ اما اگر برای این مدعا دلیل علمی هم پیدا نشود؛ صرف رفع خستگی سفر می‌ارزد تا به یکی از دو میلیون نفری بیپوندیم که سالانه به ۳۴ کیلومتری شمال بندرعباس می‌روند تا از جکوزی و وان انفرادی آبگرم گنو استفاده کنند.

در نظر داشته باشید که تنها پیشنهاد منطقه گنو برای شما آب گرم بیرون آمده از دل زمین نیست؛ بلکه پوشش گیاهی ویژه با زیره و پونه و آویشن؛ نخلستان‌های باصفا، نهر‌های بالا دست و آبشار‌های پایین دست آبگرم در کنار پیست دورچرخه و درشکه سواری آماده‌اند تا خاطره‌ای فراموش نشدنی برای بازدیدکنندگان فراهم آورند.

سفر به تاریخ در بین جا‌های دیدنی بندرعباس

برای تجسم دوران باستانی بندرعباس، باید ۹۵ کیلومتر به شمال غربی شهر سفر کنیم. هم جاده و هم راه‌آهن در خدمت ما هستند تا به قلعه فین برویم و ببینیم مردم تاریخ گذشته چگونه روی بلندی قلعه می‌ساخته‌اند تا در زمان حملات احتمالی دشمنان، بر آن‌ها اشراف داشته باشند. دیدنی دوم ما در این نوشته، قلعه فین است که با شایستگی در فهرست جا‌های دیدنی بندرعباس قرار گرفته است.

متاسفانه زلزله سال ۱۳۸۶ بخش قابل توجهی از قلعه فین بندرعباس را تخریب کرده، اما هنوز هم می‌توان دریافت که این ارگ به طور تقریبی ابعادی ۳۰۰ در ۲۰۰ متری داشته و درکنار آن برج‌هایی استوانه‌ای شکل برای قرارگیری ادوات جنگی ساخته شده بوده‌اند. با مشاهده زیرساخت‌های امروزی‌تر در مسیر صعود نیز مشخص می‌شود در روز‌های معاصر تاریخ، خان‌های محلی از این قلعه استفاده می‌کرده‌اند. روی هم رفته اگر دوست دارید ساعاتی را در تونل زمان بندرعباس سپری کنید؛ قلعه فین انتخابی فوق العاده خواهد بود.

حمام گله داری، از جا‌های دیدنی بندرعبارس با تاریخ طویل

برخلاف آبگرم گنو، در حمام گله داری آب‌تنی نخواهید کرد؛ بلکه شاهد شاهکار دوره قاجاریه خواهید بود که برای مدت‌های طولانی تنها محل استحمام مردم خلیج فارس بوده است. در آن سال‌ها، شخصی به نام حاج شیخ احمد گله داری، حمامی می‌سازد و آن را وقف بهداشت عمومی می‌کند.

نحوه عملکرد این حمام که حالا به موزه تبدیل شده؛ فوق العاده جالب است و به همین دلیل در لیست سفر مجازی ما بین جا‌های دیدنی بندرعباس قرار گرفته است. اسکلت حمام از مصالح دریایی کار شده تا در برابر رطوبت دوام بالایی داشته باشد و آب خزینه آن به طور پیوسته توسط یک راه مال‌رو از برکه و چشمه‌های اطراف تامین می‌شده است.

معماری زیبای سقف که گنبدی شکل کارشده تا علاوه بر انجام تهویه نور را به داخل هدایت کند به همراه سیستم گرمادهی که هوشمندانه گاز‌های سمی را به بیرون هدایت می‌کند نشان می‌دهد که پیش از ما نیز بشر به حد توان برای فراهم آوردن اوقاتی خوش تدابیری اندیشیده بوده است.

برای تماشای این حمام کافی است خود را به خیابان امام خمینی و محله قلعه شاهی بندرعباس برسانید.

بازار مرکزی سیتی سنتر بندر عباس

ایستگاه چهارم سفر ما به جا‌های دیدنی بندرعباس یک مرکز خرید درجه یک به نام سیتی سنتر است. در این بازار چیزی بالغ بر پانصد غرفه، انواع و اقسام کالا‌های برند را در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهند. از موبایل گرفته تا پوشاک و از لوازم خانگی تا آرایشی و بهداشتی، همه چیز در سیتی سنتر بندرعباس قابل دسترسی است.

تنها نکته اینکه، با این دید که کالای ارزان و تخفیف‌دار خواهید خرید به سیتی سنتر نروید؛ بلکه اگر به دنبال اجناس درجه یک و کمیاب با قیمت منصفانه هستید به میدان شهربانی، بلوار امام خمینی بندرعباس مراجعه کرده و جنب خیابان ۱۷ شهریور، زمانی که یک بنای عظیم مدرن با معماری بومی دیدید؛ وارد بازار سه طبقه سیتی سنتر شوید.

مسجد جامع اهل سنت بندر عباس

تفاوتی نمی‌کند که مذهبی باشیم یا نه؛ شیعه باشیم یا سنتی؛ کافی است کمی اهل دل باشیم تا حضور در عبادتگاهی تاریخی، رو به آبی بیکران اقیانوس برایمان حال و هوایی معنوی ایجاد کند و لحظه‌ای برای خلوت با خویشتن خویش بیابیم. دیدنی پنجم بندرعباس یک مسجد تاریخی است که دلگشا نامیده می‌شود و برای بیش از دو سده عنوان مسجد جامع اهل سنت را یدک کشیده است.

بنای این مسجد دو طبقه بیش از ۲۰ درب دارد و با حضور در آن کاشی‌گری ظریف تاریخی چشمانتان را نوازش خواهد کرد. اگر به بندرعباس سفر کردید؛ حتما به بلوار ساحلی طالقانی رفته و زمانی را به بازدید این مسجد تاریخی و زیبا اختصاص دهید.

عمارت کلاه فرنگی، از رشت تا جا‌های دیدنی بندرعباس

اگر از موتورجست و جوی گوگل، یا یک ایرانشناس کارکشته درباره عمارت کلاه فرنگی بپرسید؛ حداقل سه بنا در رشت، تهران و بندرعباس را به شما معرفی می‌کند. در این نوشته اما، منظور ما عمارت کلاه فرنگی بندرعباس است. بنایی که در زمان صفویان ساخته شد و نبض تجارت جنوب را در دست داشت.

این عمارت دو طبقه، در زمان خود ساختمان گمرک نامیده می‌شده و علاوه بر انجام کار‌های اداری در طبقه دوم و انبارسازی کالا در طبقه اول، با حیاط‌های وسیع اطراف و آب انبار‌های قابل توجه، امکان اسکان را برای تجار داخلی و خارجی فراهم می‌آورده است.

نام این سازه هشت ضلعی کلاه فرنگی شده، زیرا شمای آن مردم را به یاد کلاه‌های اروپاییان می‌انداخته است. اگر به تماشای بنا‌های تاریخی از این دست علاقه دارید؛ کافی است در سفر به بندرعباس سری به بلوار طالقانی، در مجاورت اسکله قدیمی بزنید.

مسجد ناصری بندرعباس، هدیه قاجاریه در میان جا‌های دیدنی بندرعباس

هشتمین مورد از جا‌های دیدنی بندرعباس مسجد ناصری نام دارد. چیزی در حدود صد سال پیش، علی حیدر آبادی برای ساخت مسجدی پیشگام می‌شود که بخشی از مصالح آن سوغات هند بوده و الباقی با هنر ایرانی فراهم آمده است. گنبد مسجد با اسکلت چوبی هنوز بی‌نقص و استوار باپرجاست و کاشی‌کاری‌های درونی که به شکل گُل و خط و رسم قرآنی چشم هر فردی را به خود خیره می‌سازند؛ جاذبه‌هایی غیرقابل چشم‌پوشی به نظر می‌آیند.

به خصوص اگر به معماری ایرانی در دوره‌های اسلامی علاقه دارید؛ مسجد ناصری بندرعباس شما را ناامید نمی‌کند. بلوار امام موسی صدر جنوبی، چهارراه بلوکی، آدرسی است که شما را به این مسجد می‌رساند.

باغ پرندگان بندرعباس، ۹۰ گونه پرنده زیبا

اگر از آن دسته افرادی هستید که حضور در فضایی سبز و احاطه شدن بین انبوه صدای پرندگان را به بوق و دود شهر و خیابان ترجیح می‌دهند؛ باغ پرندگان بندرعباس می‌تواند یک روز کامل از ساعت ۸ صبح تا ۱۶ بعدازظهر میزبانی از شما را به عهده گیرد.

پرندگان آبزی، شکاری، زینتی و هرآنچه که فکرش را بکنید اعم از کرکس و کلاغ و جغد در این باغ حاضرند و به خاطر همین جذابیت نام آن را بین جا‌های دیدنی بندرعباس قرار داده‌ایم. برای بازدید از این باغ ۶ هکتاری، باید به چهار کیلومتری جاده بندرعباس-میناب بروید؛ در نگاه اول شاید کمی دور به نظر برسد؛ اما کاملا ارزشش را دارد.

معبد هندوها، یک دیدنی خاص در جا‌های دیدنی بندرعباس

به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، بندرعباس به جز مردم این دیار، با بسیاری از شهروندان کشور‌های دیگر که برای تجارت به این سو می‌آمده‌اند آشنا است. در این بین سهم انگلیسی‌ها، پرتقالی‌ها و هندی‌ها از بقیه بیشتر است؛ به گونه‌ای که می‌توان آثار این حضور را به وضوح در فرهنگ، بنا‌ها و غذا‌های محلی مشاهده کرد.

معبد هندو‌ها یکی از بنا‌هایی است که در حدود یک قرن قدمت دارد و با کمک مالی تجار هندی، با موافقت حاکم وقت، محمد حسن خان سعدالملک ساخته شده است. نقشه و سازه اصلی بنا چهارگوش است، اما گنبد بالای آن که به سبک هندی طراحی شده؛ جلوه‌ای ویژه به آن بخشیده است. علاوه بر این، نقاشی‌های مذهبی روی دیوارها، برجک‌ها و تالار اجتماعات معبد به گونه‌ای کار شده‌اند که توجه بازدیدکنندگان را جلب کنند.

توجه داشته باشید که پیش از طرح شهرداری برای عریض ساختن خیابان، محوطه بیرونی معبد بسیار بزرگتر بوده است و همچنین، سازه این جاذبه گردشگری چندان دقیق نگهداری نمی‌شود. در نتیجه، بازدید امروز از فردا بهتر است؛ زیرا تضمینی وجود ندارد که در آینده معبد به همین شکل در اختیار من و شما باشد.

پارک ساحلی سورو، آلاچیق کنار دریا

این همه راه تا بندرعباس برویم و کنار دریا حاضر نشویم؟ پارک ساحلی سورو به تنگه هرمز چسبیده است و به همین دلیل می‌توان جوش و خروش امواج را به همراه رفت و آمد کشتی‌های تجاری به نظاره نشست. در فضای پارک نیز درختان نارگیل، خرما، ختمی، پلومریا و بسیاری دیگر به شما سایه می‌دهند و آلاچیق‌ها فضای نشستن فراهم می‌کنند.

سخن آخر

اینکه شاید یکی از بهترین محل‌ها برای نزدیک شدن به دریای جنوب، همین پارک ساحلی سورو باشد که در جنوب غربی شهر بندرعباس قرار گرفته است.

حمام بزرگ بندرعباس، ایستگاه آخر در جا‌های دیدنی بندرعباس

در ایستگاه آخر از سفر مجازی خود به جا‌های دیدنی بندرعباس، سری به حمام بزرگ می‌زنیم. این حمام یادگار دوران قاجاریه است و جالب اینکه تا دهه ۵۰ میلادی به شکل زنانه و مردانه از آن استفاده می‌شده است. از آنجا که پیش از عصر پهلوی دوش و لوله کشی مرسوم نبوده است؛ در دوران سلطنت آخرین شاه ایران، بخشی از این حمام به روزرسانی شده و دوش در آن قرار می‌گیرد. از این رو، مشاهده تبدیل یک حمام تمام سنتی به مدرن، تنها در حمام بزرگ بندرعباس ممکن می‌شود.

برای مشاهده فضای استحمام آن روزگار، باید به خیابان امام موسی صدر، نرسیده به چهارراه سازمان سر بزنیم.

کلام آخر در مورد جا‌های دیدنی بندرعباس

در این نوشته به چند مکان دیدنی بندرعباس اشاره کردیم و مختصر درباره آن‌ها توضیح نوشتیم. نیازی به تاکید نیست که جاذبه‌های گردشگری این شهر به موارد بالا محدود نمی‌شود و دنیایی ناگفته باقی مانده است.

منبع: تابناک باتو

68