یافته‌های تازه باستان‌شناسی از «سبزه‌میدان» قزوین
باستان‌شناسان به این نتیجه رسیده‌اند که لایه‌های کاوش‌شده در محدوده سبزه‌میدان قزوین که در آن‌ها مواد فرهنگی از قبیل سفال، استخوان و دیگر یافته‌ها به‌دست آمده، هیچ کدام از نوع نهشته فرهنگی برجا نیستند و در نتیجه جابه‌جایی از مکانی به مکان دیگر حمل شده‌اند.
سبزه‌میدان یا میدان آزادی جزیی از مجموعه باغ و کاخ چهلستون و بخشی از دولتخانه صفوی در شهر قزوین بوده که در جریان گسترش محدوده شهری و احداث خیابان‌هایی برای گذر خودروها، دگرگون شد و سبزه‌میدان کنونی شکل گرفت. این میدان در مرکزی‌ترین نقطه شهر و در مسیر دسترسی به خیابان امام‌خمینی و بازار سنتی قزوین، کاروانسرای سعدالسطنه، کاخ چهلستون و موزه خوشنویسی قرار دارد.
از سال ۹۷ پروژه بازآفرینی سبزه‌میدان قزوین آغاز شد و در اسفندماه ۹۹ نیز عملیات نوسازی و بهسازی این میدان از سوی شهرداری انجام شد که پس از آن در تیرماه ۱۴۰۰ گمانه‌زنی‌های باستان‌شناسی در همین محل شروع شد. بنا به گفته مدیر میراث فرهنگی و گردشگری، با وجود آن‌که سبزه‌میدان بخشی از دولتخانه صفوی بوده اما تاکنون هیچ پژوهش مستقلی در ارتباط با شناسایی و توالی آثار و دوره‌های فرهنگی در این بخش از بافت تاریخی شهر قزوین صورت نگرفته بود. برای همین عملیات گمانه‌زنی باستان‌شناسی با هدف لایه‌نگاری و شناسایی نهشته‌های باستانی و بقایای احتمالی آثار معماری و تعیین دوره‌های فرهنگی این محدوده از بافت تاریخی این شهر به اجرا درآمد.
اینک پس از گذشت کمتر از یک ماه از آغاز این گمانه‌زنی، روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در گزارشی به نقل از حمزه کریمی ـ سرپرست هیأت باستان‌شناسی این سایت ـ درباره نتیجه این کاوش‌ها، گزارش کرد: پیرو نامه شهرداری قزوین، برای صدور مجوز به منظور ایجاد تاسیسات آبرسانی برای آبیاری درختان و فضای سبز در محدوده ضلع شمال غربی سبزه‌میدان، اقدامات اولیه از سوی اداره میراث فرهنگی استان با بازدید از محل انجام شد.
این باستان‌شناس افزود: با بررسی این طرح در کمیته فنی اداره کل میراث فرهنگی استان قزوین با توجه به ایجاد دخل و تصرف در صورت ایجاد تأسیسات آبی، پیش‌زمینه اجرایی شدن یا نشدن این طرح منوط به انجام مطالعات باستان‌شناختی شد.
کریمی اضافه کرد: به همین منظور با درخواست اداره کل استان و صدور مجوز از طرف ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، برنامه گمانه‌زنی به منظور پاسخ‌گویی به استعلام بافت تاریخی سبزه‌میدان آغاز شد. در این راستا در بخش شمال غربی محوطه و در قسمتی که به منظور ساخت تاسیسات آبی خاکبرداری شده، یک گمانه دو در دو متر و یک ترانشه چهار در چهار متر برای شناسایی وضعیت لایه‌ها و آثار معماری تا سطح خاک بکر مورد کاوش قرار گرفت.
او افزود: با توجه به این‌که بخش مورد نظر در جهت شرقی غربی ۱۷ متر طول و در جهت شمالی جنوبی ۱۳ متر عرض دارد، تصمیم بر آن شد به منظور پوشش کامل محدوده یک گمانه آزمایشی در شرق و یک ترانشه در بخش غربی محدوده که بتواند درصد برخورد احتمالی با آثار معماری و یافته‌های فرهنگی را افزایش دهد، ایجاد شود.
این باستان‌شناس به خاکبرداری و گودبرداری توسط بولدوزر از این محوطه پیش از شروع کاوش اشاره کرد و گفت: حدود یک متر از لایه‌های این بخش برداشت شده بود. به همین منظور کاوش در سطح گمانه آزمایشی در بخش شرقی با ثبت جمعا ۶ کانتکست ادامه یافت و در عمق ۲۳۰- سانتی‌متراز سطح گمانه با نمایان شدن یک مسیر انتقال آب ساخته‌شده از تنبوشه‌های سفالی که تنها کانتکست برجای این کاوش بود، کاوش در گمانه آزمایشی متوقف شد.
او اضافه کرد: کاوش در بخش غربی نیز در عمق ۴۵۰- سانتیمتر از سطح ترانشه و با حصول اطمینان از بکر بودن بافت خاک کاوش در این ترانشه متوقف شد.
سرپرست این هیأت کاوش ادامه داد: در نهایت و بر اساس تمام اطلاعات موجود می‌توان نتیجه گرفت لایه‌های کاوش‌شده در محدوده مورد نظر سبزه‌میدان که در آن‌ها مواد فرهنگی از قبیل سفال، استخوان و دیگر یافته‌ها به‌دست آمد هیچ کدام از نوع نهشته فرهنگی برجا (in situ) نیستند و ماهیت آن‌ها به شکل کانتکست نوع سوم (بافتی که در نتیجه جابه‌جایی از مکانی به مکان دیگر حمل شده) است.
کریمی گفت: تنها کانتکستِ برجای به‌دست آمده از کاوش در محدوده سبزه‌میدان یک مسیر انتقال آب است که با استفاده از تنبوشه‌های سفالی و آجر ساخته شده که با توجه به همسانی توالی لایه‌ها در هر دو ترانشه می‌توان گفت این تنبوشه‌های سفالی نیز در داخل بافت خاک بکر کار گذاشته شده‌اند.
منبع: ایسنا
72
