عامل پیروزی در انتخابات ۱۴۰۰/ آراء قومی چه تأثیری در نتیجه نهایی دارد؟

نتایج اعلام شده انتخابات‌های گذشته نشان می‌دهد که در هر دوره انتخابات معمولا نامزدها در محل سکونت خود اول می‌شوند. اما در دوره‌های مختلف اما اگر دو قطبی‌های شدید سیاسی شکل بگیرد، رای‌های قومی تعیین کننده نخواهد بود.

پیش از انتخابات موضوع قومیت‌ها با نامزدی مسعود پزشکیان به صورت جدی مطرح شد و برخی این موضوع را یکی از شانس‌های او برای پیروزی در انتخابات می‌دانستند. درنهایت اما او رد صلاحیت شد.

سخنان کوتاه عبدالناصر همتی و شعرخوانی محسن مهرعلیزاده به زبان ترکی در مناظره اول باز رای ترک‌ها را مطرح کرد. این اقدامات بلافاصله با واکنش احمد امیرآبادی، نماینده قم و از حامیان ابراهیم رئیسی، مواجه شد. امیرآبادی که عضو فراکسیون مناطق ترک نشین مجلس دهم بود، خطاب به همتی نوشت: "چرا از احساسات پاک ترک‌ها وآذری زبان‌ها سوء استفاده می‌کنید. آیا با بچه‌های خود درمنزل ترکی صحبت می‌کنید؟ ترکی صحبت کردن آنها را در فضای مجازی پخش کنید تا مردم قضاوت کنند".

روح الله متفکر آزاد، نماینده تبریز، هم در توییتر با انتقاد از این موضوع، پرسیده بود که "شعرخواندن و سخن راندن به زبان ترکی به چه کار مردم ما می‌آید؟."

در مناظره دوم نیز ابراهیم رئیسی از آنچه "حمایت مردم آذری زبان" از خودش خواند تشکر کرد که با واکنش مهرعلیزاده مواجه شد، مهرعلیزاده تذکر داد که عبارت ترک زبان درست است نه آذری زبان. محسن رضایی نیز در مناظره‌ها تاکید کرده که لر است و از همه اقوام در دولت خود استفاده خواهد کرد.

محسن مهرعلیزاده متولد شهرستان مراغه از استان آذربایجان شرقی و عبدالناصر همتی اهل شهرستان کبودرآهنگ از شهرهای ترک زبان استان همدان است. محسن رضایی، زاده شهرستان مسجدسلیمان استان خوزستان است و علیرضا زاکانی اهل تهران .

به جز موضوعات قومی نیز نامزدها روی رأی محل تولد خود خود حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند. ابراهیم رئیسی، امیرحسین قاضی زاده هاشمی و سعید جلیلی متولد خراسان رضوی هستند، قاضی زاده متولد فریمان است و ابراهیم رئیسی و سعید جلیلی متولد مشهد.
به این ترتیب سه نامزد خراسانی، دو نامزد ترک، یک نامزد لر و یک نامزد تهرانی هستند.

پررنگ شدن رأی قومیت‌ها در سال ۸۴

یکی از دلایل حساب کردن روی رأی قوم‌ها کاهش مشارکت است و در فضای کاهش مشارکت چند صد هزار رأی نیز می‌تواند نتیجه انتخابات را عوض کند. در انتخابات سال ۸۴ نیز این استدلال مطرح شد و آرای قومی و محلی به صورت جدی مورد توجه قرار گرفت که اتفاقا مهرعلیزاده نیز در آن دوره نامزد بود و توانست بیش از یک میلیون و ۲۸۸ هزار رأی کسب کند.

در این سال همه نامزدها به جز مصطفی معین در زادگاه خود اول شدند. هاشمی در کرمان، احمدی نژاد در سمنان، کروبی در لرستان، قالیباف در خراسان رضوی، لاریجانی در مازندران و مهرعلیزاده در آذربایجان شرقی.

پیش از انتخابات سیاستمداران اصلاح طلب کرد نشست‌هایی را برگزار و برخی از رسانه‌های اصول گرا به این نشست‌ها حمله کردند. عبدالله رمضان زاده، سخنگوی دولت و استاندار سابق کردستان، یکی از چهره‌های شاخص این نشست‌ها بود و در نهایت در جلسه هیأت دولت از آقای رمضان‌زاده خواسته شد در این نشست‌ها شرکت نکند. گروهی از نمایندگان سابق استان‌های کردنشین نیز از مهدی کروبی حمایت کردند.

رأی مهدی کروبی نیز در همه استان‌های لرنشین و کردنشین اول بود و تنها در چهارمحال و بختیاری محمود احمدی نژاد اول شد. کروبی در استان لرستان ۵۴درصد آرا را کسب کرد، در حالی که اکبر هاشمی رفسنجانی نامزد اول حدود ۱۵ درصد و محمود احمدی نژاد نامزد دوم انتخابات تنها ۸ درصد آرای این استان را کسب کردند. او همچنین در فارس، ایلام، کرمانشاه، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد، همدان، گلستان، هرمزگان و بوشهر اول شد.

محسن مهرعلیزاده نیز در سه استان ترک نشین آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل اول شد. برخی از اصلاح طلبان او را عامل کاهش آرایشان در مرحله نخست می‌دانند چرا که او رای بالایی در استان آذربایجان شرقی داشت و باعث پراکندگی آرای مرحله نخست معین، هاشمی و کروبی بود. با این حال مهرعلیزاده این ادعا را "توهم" خوانده و گفته که شکست اصلاح طلبان عوامل دیگری داشته است.

رأی اول نامزدها در زادگاه خود نیز در همه انتخابات یکسان نبوده و در برخی انتخابات آرای سیاسی غلبه داشته است. در انتخابات سال ۹۲ حسن روحانی در خراسان رضوی که زادگاه دو کاندیدای اصولگرا بود با حدود ۴۴ درصد آرا اول شد و محمد باقر قالیباف حدود ۳۳ درصد و سعید جلیلی حدود ۱۴ درصد آرا را کسب کردند. البته در این میان مجموع آرای قالیباف و جلیلی از آرای حسن روحانی در این استان بیشتر بود.

در این دوره همچنین محسن رضایی که بر لر بودن خود تاکید داشت در کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و چهارمحال و بختیاری رای نخست را داشت. در یک تحقیق دانشگاهی نیز نوشته شده بود که رضایی از قوم بابادی است و در شهرستان کوهرنگ که محل سکونت این قوم است ۹۵ درصد آرا را کسب کرده است. با این حال در لرستان نیز حسن روحانی اول بود.

حسن روحانی همچنین با تاکید بر حقوق اقوام و اهل سنت در استان‌های کردستان و سیستان بلوچستان رأی بالایی کسب کرد و در استان کردستان حدود ۷۲ درصد از آراء به نفع او بود. محسن رضایی در زادگاهش مسجد سلیمان ۸۸ درصد آرا، روحانی در سرخه ۷۱ درصد رای داشت.

در انتخابات سال ۹۶ نیز آرای حسن روحانی در استان‌های خراسان جنوبی ، کرمان، همدان و زنجان با بیشترین کاهش و در استان‌های چهارمحال و بختیاری و خوزستان و تهران و البرز با بیشترین افزایش نسبت به سال ۹۲مواجه شد.

در این دوره ابراهیم رئیسی در هشت استان خراسان های رضوی، شمالی، مرکزی، قم، همدان زنجان و حتی سمنان) رای بیشتری از حسن روحانی داشت. بیشترین درصد آرای او نیز در خراسان جنوبی با ۶۴ درصد بود که نماینده این استان در مجلس خبرگان رهبری نیز بود.

موضوع قومیت‌ها و مطالبات آنان از دوره دوم محمد خاتمی به صورت جدی تری مطرح شده است.
علی یونسی در واپسین نشست مطبوعاتی خود به عنوان وزیر اطلاعات دولت محمد خاتمی اعلام کرده بود که در آینده خطری سیاسی متوجه ایران نمی‌داند، اما معتقد است که اگر کشور دچار بحران شود، بر سر مسائل قومی و اجتماعی خواهد بود.

منبع: بی بی سی

38