دوستی دوباره اسد با جهان عرب؟/ کشورهای عرب در حال لابی با واشنگتن برای کاهش تحریم های علیه دمشق

فارین پالیسی نوشت: در تاریخ 26 مه، انتخابات در سوریه برگزار شد و برای چهارمین بار بشار اسد، رئیس جمهور فعلی این کشور به قدرت رسید. حال در این کشور جنگ زده، مردم چشم به دولت دارند تا ببینند که چه کاری در راستای شکوفایی اقتصادی کشور انجام می دهد و چطور کشور را سامانمند می کند.

گفتنی است، اسد در مبارزات انتخاباتی شعار "امید از طریق کار" را مطرح کرد که نشانه تمرکز دولت از جنگ به بازسازی بود. وی با برگزاری انتخابات تلاش کرد تا به جهانیان نشان دهد که نهادهای سوریه عملکرد خوبی دارند و کشوری که بتواند انتخابات مطمئنی را برگزار کند، مکان امنی برای بازگشت پناهندگان است.

در این شرایط به نظر می رسد که کشورهای عربی به ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس با سوریه ابراز همدردی دارند. دوستان عرب سوریه اکنون در حال لابی با واشنگتن برای کاهش تحریم های ایالات متحده علیه دمشق هستند. به نظر می رسد که انزوای اسد در جهان عرب در حال پایان یافتن است. حال این سوال باقی می ماند که آیا سوریه و کشورهای عرب در زمینه های دیگر نیز به یکدیگر نزدیک خواهند شد یا خیر؟

تا چند سال پیش، اسد شخصیتی غیرقابل قبول در جهان عرب بود. اما اکنون شرایط او کاملاً بهبود یافته است. به نظر می رسد که فقط به گذشت زمان نیاز داریم تا سوریه مجدداً به یک عضو خوب در اتحادیه عرب تبدیل شود. گفتنی است، این اتحادیه در سال 2011 عضویت سوریه را به حالت تعلیق درآورد. مهم اینکه لبنان، عراق، الجزایر و سودان همیشه از طرفداران اسد بودند و خواهان لغو این ممنوعیت شدند. اما اکنون مخالفان پیشین سوریه که زمانی علیه اسد متحد شده بودند، با او به عنوان یک متحد در برابر جاه طلبی کشورهای غیرعربی منطقه از جمله ترکیه رفتار می کنند.

امارات متحده عربی و مصر روابط خود را با سوریه تقویت کرده اند. سال گذشته امارات متحده عربی سفارت خود را در دمشق بازگشایی کرد. در طول جنگ سوریه امارات متحده عربی به نخبگان سوریه از جمله تجار این کشور و حتی اعضای خانواده اسد پناه داد. اگرچه امارات کمک هایی به شورشیان می کرد اما به تهیه سلاح برای آنان مبادرت نکرد. در حالی که روسیه به طور نظامی از اسد پشتیبانی می کرد و ایالات متحده در حال عقب نشینی از منطقه بود و این شرایط بقای اسد را تضمین می کرد، اماراتی ها او را به عنوان عضوی مفید در ائتلاف اخوان المسلمین ضد ترکیه و ضد مسلمانان می دیدند. نیکلاس هراس، تحلیلگر ارشد در انستیتوی نیولاینز گفت: کشورهای عربی که نگرانند شهروندانشان خشمگین شوند و به مخالفت مسلحانه علیه آنها روی آورند، به دنبال انجام اقداماتی برای رفع این مشکل هستند.

در همین حال، عربستان سعودی نیز در حال به اجرا گذاشتن اقداماتی در جهت فریب دادن اسد و دور کردن او از همکاری استراتژیک با ایران است. کشورهای عربی همچنین در چارچوب اسلام گرایان سیاسی اخوان المسلمین زمینه ی مشترکی برای همکاری با اسد پیدا کرده اند. گفتنی است، اخوال المسلمین سازمانی پان عربی به شمار می رود و سابقاً مخالفت های زیادی را علیه اسد سامان می داد و کشنده ترین تهدید برای ادامه بسیاری از سلطنت ها در خلیج فارس است. دوستان عرب سوریه همچنین امیدوارند که بتوانند از طریق همکاری با یکدیگر نفوذ رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه را که از نظر تاریخی طرفدار اخوان المسلمین است، محدود کنند.

سعودی ها و اماراتی ها می خواهند هزینه های بازسازی سوریه را بپردازند و به دنبال همکاری اطلاعاتی با دستگاه های امنیتی این کشور برای مهار اسلام گرایان سیاسی داخلی خود هستند. همچنین آنها قصد دارند از کمک های مالی به سوریه به عنوان اهرم فشاری به منظور کاهش نفوذ ایران در کشورهای عربی استفاده کنند. سامی حمدی، که در موسسه مشاوره ریسک ژئوپلیتیک مستقر در انگلستان فعال است، گفت که اسد در حال حاضر تا حدی از مسکو و حتی تهران ناامید شده است. بنابراین، داشتن متحدان بیشتر به او این فرصت را می دهد تا از آنها در مقابل یکدیگر استفاده کند. حمدی گفت: محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی به طور فزاینده ای به ادعاهای ملی گرایانه عربی روی آورده است و اعتقاد دارد که می توان با توسل به مشترکات قومی عرب، پیوندهای ایران و متحدان عربش را شکست. اقدامات ترکیه در منطقه نیز موجب شده است که اولویت های کشورهای حوزه خلیج فارس تغییر کند و اسد به یک دارایی بالقوه برای آنها تبدیل شود.

تنش زدایی بین سوریه و رقبای عرب سابق آن ممکن است تا مدتها در جریان باشد. به طور مثال، در سال 2017، چند مقام سوری هنگام بازدید از سوریه، به من گفتند که برادران عرب آنها میلیون ها دلار برای بازسازی سوریه به این کشور پرداخت کرده اند. این ادعا مرا گیج کرده بود، زیرا در آن زمان برخی از گروههای تحت حمایت عربستان سعودی هنوز در مناطق نزدیک به دمشق با اسد می جنگیدند. یک سال بعد، منابع لبنانی نزدیک به دولت سوریه به من گفتند که سعودی ها همکاری اطلاعاتی با اسد را آغاز کرده اند. شاید آن زمان باور کردن این مسائل سخت بود، اما الان این طور نیست. مهم اینکه، اوایل ماه گذشته، جلسه ای بین سرلشکر خالد الحمیدان، رئیس سازمان اطلاعات عمومی عربستان سعودی و همتای سوری وی، سرلشکر علی مملوک برگزار شد که حاکی از ایجاد روابط نزدیک بین طرفین بود. قطر تنها کشور عربی است که در مقابل اسد ایستادگی می کند، اما کارشناسان اعتقاد دارند که در نهایت دوحه هم می فهمد که با مقاومت در برابر چیزی که اجتناب ناپذیر است، دستاوردی نخواهد داشت. اگرچه قطر رسماً مخالفت خود را حفظ خواهد کرد.

شاید دوران طردشدگی اسد در جهان عرب به پایان رسیده باشد، اما این لزوماً به معنی دریافت کمک های مالی از سوی اعراب برای بازسازی سوریه نیست. سعودی ها و اماراتی ها بر دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق ایالات متحده نفوذ داشتند اما جانشین وی یعنی جو بایدن با او متفاوت است. به همین دلیل جلب توجه بایدن نیاز به تلاش ریاض و دوحه دارد و ارائه ی کمک های مالی گسترده به دمشق بدون هماهنگی با واشنگتن امکان پذیر نیست.

جورجیو کافیرو، مدیرعامل شرکت گلف استیت آنالیتیک به عنوان یک مشاوره خطر ژئوپلیتیک مستقر در واشنگتن، گفت که وی فکر نمی کند دولت بایدن دولت های عربی را به خاطر پذیرش سوریه در اتحادیه عرب مجازات کند. اما کافیرو همچنین تصریح کرد: فکر نمی کنم که بایدن تحریم های دمشق را لغو کند و اجازه سرمایه گذاری در سوریه را بدهد. کافیرو گفت: من فکر می کنم در نتیجه این تحریم های فلج کننده اعمال شده توسط ایالات متحده علیه دمشق، ایران در موقعیت قدرتمندی برای بهره برداری از وضعیت موجود و تحکیم بیشتر نفوذ خود در سوریه قرار خواهد گرفت. به همین دلیل است که برخی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از ادامه اعمال تحریم های دوران ترامپ علیه دمشق توسط دولت بایدن خرسند نیستند.

تعداد فزاینده ای از ناظران واشنگتن همچنین ادعا می كنند که بایدن مشتاق است تا هر چه بیشتر از تعهدات آمریکا در خاورمیانه بکاهد و تصمیم گیری در مورد مسائل مهم را به بازیگران منطقه ای بسپارد. به گونه ای که منافع و اهداف واشنگتن نیز تأمین شود. از سوی دیگر، آمریکا قبول کرده است که هیچ راه در دسترسی برای براندازی اسد وجود ندارد. به همین دلیل، واشنگتن تصمیم گرفته است که مدل عراق را در سوریه پیاده کند. به طوری که به کردها خودمختاری داده شود تا بتوان از آن به صورت اهرم فشاری علیه اسد استفاده کرد. در پایان باید این نکته را هم یادآوری کرد که مشخص نیست آیا بایدن در مقابل سیاست های اصلاحی اسد حاضر است از شدت تحریم ها علیه دمشق بکاهد یا خیر.

منبع: انتخاب

66