فرسودگی شغلی؛ معضلی بزرگ در یک‌سوم از اعضای هیأت علمی بیمارستان

فرسودگی شغلی در اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌تواند منجر به کاهش عملکرد استادان و در نتیجه اختلال در فعالیت‌های آموزشی آن‌ها شود.

فرسودگی شغلی یک پاسخ به عوامل استرس‌زای عاطفی و درون‌فردی در طول زمان است که شامل سه بعد خستگی هیجانی، مسخ شخصیتی و کاهش احساس کفایت شخصی می‌شود. فرسودگی شغلی در اساتید دانشگاه‌ها منجر به کاهش کیفیت تدریس، فقدان انگیزه در پژوهش و بی‌تفاوتی نسبت به امور دانشجویان، کاهش انعطاف‌پذیری و توانایی در به‌روز بودن آموخته‌ها در دنیای حرفه‌ای و همچنین کاهش توانایی مدیریت کلاس می‌شود.

با توجه به اهمیت فرسودگی شغلی در کادر درمان بیمارستان‌های آموزشی به خصوص اساتید پزشکی، پژوهشگران با انجام مطالعه‌ای، این معضل در بین اعضای هیات‌علمی بالینی بیمارستان دکتر شریعتی دانشگاه علوم پزشکی تهران را بررسی کرده و ارتباط آن را با اضطراب و افسردگی مورد بررسی قرار دادند.

در مدت بررسی از بین ۱۷۰ پرسش‌نامه توزیع‌شده بین اعضای هیات‌علمی ۱۲۳ نفر به پرسش‌نامه پاسخ دادند. بررسی پرسش‌نامه‌ها نشان داد که میانگین سنی افراد شرکت‌کننده حدود ۴۶ سال بود. ۵۰ نفر خانم و ۸۲ نفر آقا در این مطالعه شرکت‌کرده بوده و حدود ۱۰ درصد از افراد مجرد بودند.

از بین ۱۲۳ نفر متخصص؛ حدود ۸۵.۵ درصد هیات‌علمی آموزشی، حدود پنج درصد پژوهشی و حدود ۱۰ درصد متخصصین درمانی بودند. بیش‌تر از نیمی از افراد شرکت‌کننده درجه استادیاری، حدود ۳۰ درصد درجه دانشیار و حدود ۱۷ درصد درجه استاد تمام داشتند.

بررسی‌های این مطالعه نشان داد که ۳۵.۸ درصد از افراد دچار فرسودگی شغلی هستند. ارزیابی میزان این مشکل در افراد نشان داد که ۱۴.۶ درصد از افراد دچار خستگی شدید، ۹.۸ درصد دچار مسخ شخصیت شدید و ۲۶.۸ درصد دچار اختلال عملکرد فردی شدید بودند.

مشاهدات در رابطه با اضطراب افراد نشان داد که حدود سه درصد دارای اضطراب غیر طبیعی و حدود ۱۹ درصد مرزی بودند و مابقی افراد طبیعی بودند. از نظر افسردگی نیز حدود سه درصد دچار افسردگی غیرطبیعی و حدود ۱۰ درصد مرزی بودند و مابقی طبیعی بودند.

پژوهشگران این مطالعه می‌گویند: اگرچه در این پژوهش به علل بروز بالای فرسودگی شغلی در اعضای هیات‌علمی پرداخته نشده و نیاز است در مطالعات آینده بر علل ایجادکننده این معظل تمرکز شود؛ ولی به‌نظر می‌رسد میزان فرسودگی شغلی در اعضای هیات‌علمی پزشکی در ایران با دلایل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مرتبط است.

همچنین به گفته این محققان؛ مسئولیت‌های بالای همزمان آموزشی، پژوهشی و درمانی که سیستم دانشگاه از اعضای هیات‌علمی متوقع است، تحمیل فشار کاری بالا به آن‌ها در برابر پشتیبانی اقتصادی و اجتماعی نه‌چندان مناسب، نبود سیستم ارزشیابی عملکرد شغلی مناسب و متناسب با واقعیت‌ها، عدم توجه کافی مسئولیت دانشگاه و بالاتر به نیازهای شغلی و معیشتی اعضای هیات‌علمی،‌ بازخوردهای نامناسب از طرف رسانه‌ها و جامعه به خصوص در چند سال اخیر، ازجمله مواردی هستند که باعث فرسودگی شغلی زیاد در این افراد شده است و انتظار می‌رود در آینده این میزان افزایش نیز پیدا کند.

در این مطالعه میزان اضطراب در افراد با همکاری پاره‌وقت بیشتر از افراد تمام‌وقت بود. به نظر می‌رسد اغلب اعضای هیات‌علمی بالینی پاره‌وقت به دلیل فعالیت در مراکز درمانی متعدد، فشار کاری و اضطرابی بیشتری را تحمل می‌کنند.

یافته‌های این مطالعه حاکی از این است که در حدود یک‌سوم اعضای هیات‌علمی بالینی بیمارستان شریعتی دانشگاه علوم پزشکی تهران دچار فرسودگی شغلی هستند.

به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ وجود فرسودگی شغلی، اضطراب و افسردگی می‌تواند تاثیر بالایی در کارکرد پزشکان داشته باشد و در نتیجه تاثیرات درمانی برای بیماران دارد و لازم است که از طرف سیاست‌گذاران نظام سلامت بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا با شناخت آن از عوارض ناخواسته فرسودگی شغلی در پزشکان و بیماران جلوگیری شود.

در انجام این مطالعه مهناز پژمان ثانی، نیایش محبی، فرناز اعتصام، امیرعلی سهراب‌پور و فرزاد فاتحی؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی تهران، مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «بررسی فرسودگی شغلی، افسردگی و اضطراب در اعضای هیات‌علمی یکی از بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران» در مجله آموزش در علوم پزشکی، منتشر شده است.

منبع: ایسنا

46