کلان داده های شبکه های اجتماعی در مورد کرونا

شروع همه گیری ویروس کرونا در جهان و ورود آن به ایران در زمستان سال ۹۸، به التهاب بوجود آمده در جامعه طی رخدادهای دیگری که در اواخر آن سال در کشور بوقوع پیوست، افزود. بعد از سیر صعودی تعداد مبتلایان به بیماری ناشی از این ویروس، چیزی نگذشت خط سیر بسیاری از خبرگزاری‌ها و منایع خبری پیرامون «کرونا و حواشی آن» مبدل گشت. فضای شکل‌گرفته در جامعه بابت این موضوع باعث شد فضای مجازی نیز تحت تاثیر این رویداد قرار گیرد و محتوای بسیار زیادی حول این موضوع منتشر شود. کم‌کم هشتگ‌ها هم به این داستان وارد شده و هشتگ‌های بسیاری در این روزها ترند شدند و تا روزهای زیادی جز ترندهای برتر شبکه‌های اجتماعی مختلف قرار گرفتند. توصیه به رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، دعوت به سفر نکردن، بازتاب اقدامات جهادگران سلامت و گروه‌های جهادی، پویش کمک‌های مومنانه و ... تا مدت زیادی موضوع این‌گونه محتواها در این روزها بوده است. در این گزارش قسمت کوچکی از این آمار ارائه شده که نتایج آن بدین شرح است:

از اواخر سال 98 و شیوع ویروس کرونا در کشور تا این لحظه، آمار کلی و روند انتشار محتوای منتشر شده پیرامون کرونا و حواشی آن در بسترهای مورد مطالعه بدین صورت است: در بستر توییتر از مجموع حدود ده میلیون توییت (و ریتوییت) که توسط حدود دو میلیون و صد هزار کاربر توییتر منتشر شده، بیش از 53 میلیون لایک دریافت و در اینستاگرام از مجموع بیش از هشت میلیون پست منشتر شده توسط حدود سه‌میلیون و چهارصد کاربر، بیش از دومیلیارد و پانصد میلیون لایک دریافت شده است. در نهایت در تلگرام بیش از سیزده میلیون پست توسط بیش از صدوهفتاد هزار کانال تلگرام منتشر شده است که مجموع این پست‌های منتشر شده حدود یکصدوچهار میلیارد و نهصد میلیون بازدید داشته‌اند.

طبق نمودارهای خط‌زمان در بسترهای معرفی شده، در اسفند سال 98 تقریبا همزمان با ورود این ویروس به کشور، شاهد رشد بسیار بالای تولید محتوا در این تاریخ هستیم. تقریبا همه کاربران در این بسترها به این موضوع واکنش نشان داده‌اند. کم‌کم از حجم محتوا و واکنش به این موضوع توسط کاربران و کانال‌ها کاسته شده تا خرداد 99 این روند نزولی ادامه دارد. در تیر 99 شاهد روند صعودی انتشار محتوا هستیم البته این حجم نسبت به گذشته تا حدودی کمتر است. بعد این تاریخ، روند انتشار محتوا پیرامون این موضوع به یک تعادل نسبی نزدیک شده است.

در خلال انتشار محتوا ممکن است از یک سری اسامی خاص نام برده شده یا به نوعی به آن‌ها اشاره شود. در نمودارهای مطرح‌شده تحت عناوین «نهادهای مطرح» و همچنین «استان‌های پرتکرار»، نسبت فراوانی سازمان‌ یا نهادهای مورد اشاره کاربران پیرامون این موضوع مشخص است. طبق نمودار نهادهایی همچون شهرداری، سپاه پاسداران و وزارت بهداشت، مورد توجه بسیاری از کانال‌های تلگرامی برای انتشار محتوا بوده است. بازتاب اقدامات شهرداری در جهت مبارزه با کرونا نظیر ضدعفونی معابر، جمع‌آوری دستفروشان، آموزش‌هایی برای شهروندان توسط این نهاد و ... عمده‌ترین موضوعات پیرامون این نهاد و کرونا بوده است. اقدامات سپاه در راستای رزمایش‌های مواسات و کمک مومنانه، ارائه آمار و آموزش‌های پیشگیری از بیماری و بهداشتی توسط وزارت بهداشت و ... باعث تکرار این نهادها در پست‌های تلگرامی منتشر شده حول کرونا بوده است. همه‌های استان‌ها و شهرهای کشور به‌نوعی درگیر این ویروس بوده‌اند. خبرهای خوب و حتی ناخوشایندی از این استان‌ها منتشر شد، گاهی اوقات استان‌های با وضعیت قرمز، اقدامات جهادی صورت گرفته در نقاطی از کشور، رزمایش‌های مواسات و کمک مومنانه و ... نام این استان‌ها را در برخی پست‌های این موضوع بازتاب می‌داد. طبق نمودار؛ استان‌های سمنان، مرکزی، کرمانشاه، ایلام و ... بیشترین تکرار را داشته‌اند.

شبکه های اجتماعی چه کسی را مقصر می دانند؟

«دولت» نخستین موردی است که در بستر توئیتر در محورهای گوناگونی موردنقد کاربران قرارگرفته است. سهم دولت از این انتقادات نزدیک به شصت‌وهشت درصد از کل داده‌ها است که محورهای گوناگونی را شامل می‌شوند.در این محورها، محور نخست، «عدم طراحی و اعمال درست محدودیت‌ها و پروتکل‌ها» با سهم بیست‌وچهار درصدی، مجموعه‌ای از انتظارات است که می‌بایست دولت نسبت به انجام آن‌ها اقدام می‌کرد؛ اقداماتی نظیر تعطیلی شهرها، جلوگیری از سفرها، عدم محدودیت و نظارت بر کسب‌وکارها. موضوع بعدی در ذیل انتقادات دولت، «عدم مدیریت مسائل آموزشی» با سهمی نزدیک به بیست‌ودو درصدی است. در ذیل این عنوان مجموعه اقدامات دولت و به‌خصوص وزارت آموزش‌وپرورش، وزارت علوم و سازمان سنجش با اقداماتی همچون "برگزاری کنکورها و آزمون‌های سراسری، برگزاری حضوری امتحانات نهایی و عدم دسترسی دانش آموزان به آموزش آنلاین" موردانتقاد بوده است. مسئله بعدی در ذیل انتقادات دولت مربوط به‌ نقدهایی است که کاربران در خصوص نحوه "اطلاع‌رسانی مسائل مربوط به زمان شیوع کرونا، آمار مبتلایان و فوت‌شدگان" بوده است. این عنوان سهمی بیش از نوزده درصد را دارا بود. «کم‌کاری مسئولان، مشکلات معیشتی و گرانی‌ها» با سهمی نزدیک به چهارده و نیم درصد، عنوان بعدی است که محور انتقادات کاربران نسبت به دولت در شرایط کرونایی کشور بوده است. درنهایت مسئله «کمبود اقلام بهداشتی» عنوان دیگری است که در ذیل نقد به اقدامات دولت موردتوجه کاربران بوده است. در این مسئله کاربران، کمبود ماسک، اقلام ضدعفونی‌کننده، دستگاه‌های بیمارستانی و ... را موردتوجه قرار داده‌اند. مابقی مطالب را نیز موضوعات با سهمی اندک تشکیل می‌دهد.

« مردم» گروه بعدی‌ای هستند که هجده درصد نقدها را از کل داده‌ها به خود اختصاص داده‌اند. در ذیل این دسته رفتارهایی همچون «ترددها و شرکت در تجمعات غیرضروری» با بیست‌ونه درصد، «محتواهای انتشاریافته در خصوص «تجویزهای خرافه گونه و عامیانه در درمان کرونا» با نزدیک به بیست‌ویک درصد، «سفرهای انجام‌شده» با بیست درصد، سایر موارد هفده درصد و درنهایت «عدم رعایت نکات بهداشتی» در حدود 12 درصد داده‌ها را پوشش داده‌اند.

قوه قضائیه مرجع سومی است که در بوته نقد کاربران توئیتری قرار داشته است. داده‌های مربوط به قوه که سهمی 5 درصدی در میان کل داده‌ها را به خود اختصاص داده است مشتمل بر مطالبی است که نشان از نگرانی کاربران نسبت به‌سلامت زندانیان دارد. این نقدها محتواهایی با مضمون نگرانی در خصوص وضعیت بهداشتی زندان‌ها و شیوع کرونا در زندان‌ها را شامل می‌شود.

«نیروهای مسلح» گروه مهم بعدی دیگری هستند که در بوته نقد کاربران توئیتری در شرایط کرونایی قرار داشته‌اند. مهم‌ترین زیر عنوان‌های نیروهای مسلح در شرایط کرونایی، ناظر به «برگزاری رزمایش‌ها و مانورها» در شرایط کرونایی و همچنین «عدم بازتاب اقدامات این نهاد‌ها» در میان مردم بوده است.

گروه بعدی که از انتقادات کاربران در وضعیت فعلی کشور سهم برده‌اند «دولت‌های خارجی» هستند. در میان داده‌ها مشخصات دولت امریکا به‌واسطه تحریم‌ها و دولت چین به‌واسطه منشأ شیوع کرونا موردبحث کاربران بوده‌اند. همچنین رسانه‌های خارجی وابسته به دول غربی و نقش آن‌ها در تشویش و پریشانی افکار عمومی ایران موردتوجه کاربران توئیتری بوده است.

گروه مرجع و مهم بعدی «افراد تأثیرگذار اجتماعی» هستند که به‌واسطه اقدامات صورت گرفته از سوی ایشان در «برگزاری تجمعات و مراسمات»، برخی «تبلیغات و تجویزهای غیرتخصصی و عامیانه» و «عدم کمک و همراهی با مردم» در شرایط کرونایی کشور مسئول شناخته‌شده‌اند.

در نهایت نیز «مجلس» در وضعیت کرونایی کشور و به واسطه «عدم نقش پررنگ در پیگیری مطالبات مردمی در شرایط کرونایی کشور» مورد نقد کاربران توئیتری بوده است.

70