افشای نامه‌‌ای که در کودتا علیه دولت مصدق تأثیرگذار بود

مورخان بریتانیایی از بین اسناد دریافته‌اند که پیامی منتسب به ملکه الیزابت که در واقع تفسیر اشتباهی از یک پیام بوده با هدف متقاعد کردن شاه برای ماندن در موقعیت و جایگاه خود و عدم خروج از ایران در برهه‌ای حساس از طریق امریکایی‌ها به دربار انتقال داده شده بود.

شبکه خبری «ان بی سی» با اشاره به پیامی کشف شده منتسب به ملکه بریتانیا برای شاه پیش از کودتای ۲۸ مرداد می‌نویسد: «پیامی برای قوت قلب و اطمینان دادن به پادشاه جوان ایران محمدرضا پهلوی که گرفتار در بحران بود.

نویسنده این پیام ظاهرا بلندپایه‌ترین فرد دربار بریتانیا ملکه الیزابت بوده است. با این حال، بعدا مشخص شد که این پیام از لندن نبوده است بلکه حاصل هرج و مرج و اشتباهی دیپلماتیک از سوی امریکایی‌ها بوده که از آن برای دستیابی به اهداف‌شان حتی پس از آنکه فهمیدند اشتباهی رخ داده بهره‌برداری کردند».

این شبکه می‌افزاید: «طبق اسناد فاش شده در مستند «ملکه و کودتا» که ماه جاری در کانال چهار بریتانیا پخش می‌شود و با استناد به اسناد کشف شده امریکا بوده به اشتباهی اشاره شده که در وقوع کودتای ۱۹۵۳ علیه دولت مصدق و بازگشت محمدرضا پهلوی به قدرت تاثیرگذار بوده است.

طبق اسناد به دست آمده از آرشیو ملی آمریکا که تاکنون فاش نشده بودند، در تاریخ ۲۷ فوریه ۱۹۵۳ پنج ماه پیش از آنکه جاسوسان امریکایی و بریتانیایی اقدام موثری را برای ساقط کردن دولت محمد مصدق در ایران انجام دهند، «جان فاستر دالس» وزیر خارجه وقت امریکا پیام فوق محرمانه‌‌ای را از سفارت آمریکا در لندن دریافت کرد که بازنویسی پیامی از «آنتونی ایدن» وزیر خارجه وقت بریتانیا بود. در پیام مذکور آمده بود که وزارت خارجه بعدازظهر امروز به ما اطلاع داد که پیام را «ایدن» از سوی ملکه الیزابت دریافت کرده که نسبت به تحولات مرتبط با شاه ابراز نگرانی کرده و امیدوار است که ما درباره موضوع خروج شاه از کشور بتوانیم کار متقاعد‌کننده‌ای انجام دهیم. پیام این‌گونه نشان می‌داد که ملکه الیزابت خواستار قاطعیت شاه در مقابله با بحران و ماندن سر جای خود در مقام سلطنت بوده است.

«روری کورماک» پروفسور روابط بین الملل از دانشگاه ناتینگهام یکی از اعضای گروهی که به اسناد دسترسی یافته می‌گوید: «واشنگتن آن پیام از بریتانیا را به عنوان کارتی برای متقاعد کردن شاه به ماندن در جایگاه خود قلمداد کرده بود».

او در گفتگو با «ان بی سی» می‌گوید: «این موضوع برای آمریکا مسئله مهمی بود. آمریکا باور داشت که ملکه الیزابت نزد شاه فرد قابل احترامی است و شاه پیام او را مورد توجه قرار خواهد داد. در نتیجه، «لوی هندرسون» سفیر وقت امریکا در تهران درخواست ملاقاتی را با شاه برای انتقال پیام از بریتانیا به شخص او مطرح کرد.

کارکنان دربار اما گفتند که شاه درخواست دیدار را نمی‌پذیرد چرا که انتظار می‌رود تا نخست‌وزیر برای خداحافظی و بدرقه او به کاخ نزد وی برود. هندرسون که نگران امنیت تماس تلفنی و مکالمه خود بود سپس تلاش کرد محتاطانه پیام را به دربار انتقال دهد.

«ریچارد الدریچ» پروفسور مطالعات بین المللی از دانشگاه وارویک از دیگر اعضای تیم تحقیق بر روی اسناد می‌گوید: «شاه با پرواز از تهران خارج شد و دقیقا اقدامی خلاف محتوای پیام منتسب به ملکه الیزابت را انجام داد. در لندن، اما سفارت امریکا بزودی دریافت که پیام دریافتی از سوی مقام‌های بریتانیایی برداشتی غلط از یک پیام بوده است.

در تلگراف اولیه سفارت، منظور از ذکر عنوان ملکه الیزابت اشاره به کشتی هم نام او و نه اشاره به شخص ملکه بوده است.

وزیر خارجه بریتانیا پیام خود را بر روی عرشه کشتی آر ام اس کوئین الیزابت فرستاده بود که عازم کانادا برای انجام چند ملاقات بود و در اصل اصلا پیامی از سوی ملکه الیزابت آن هم به صورت فوق محرمانه برای شاه در کار نبوده است. در تلگراف لندن به واشنگتن نوشته شد که بریتانیا عمیقا برای عدم شفافیت در این‌باره متاسف است. در پیام آمده بود: «امروز صبح دوباره پیام را خواندیم و متوجه شدیم اشتباهی در برداشت از آن صورت گرفته است».

«کورماک» می‌گوید: «مقام‌های آمریکایی تصمیم گرفتند به همتایان بریتانیایی خود چیزی درباره اشتباه پیش‌آمده و گیج‌شدگی حاصل از آن نگویند. دولت بریتانیا، اما عصبانی بود؛ چرا که دولت امریکا از پیام منتسب به ملکه الیزابت به عنوان ابزاری برای عملیات ساقط کردن دولت در ایران بهره‌برداری کرده بود. آمریکایی‌ها نمی‌خواستند شاه متوجه شود که ناخواسته فریب خورده است. او فکر می‌کرد که پیامی را از ملکه الیزابت گرفته در حالی که پیام از یک کشتی بوده است».

منبع: آفتاب‌نیوز

24