نفیس‌ترین خانه تهران در محله پرهیاهوی ناصرخسروست
خانه امام جمعه خویی در محله ناصرخسرو به دلیل تزئینات سنگینی که در آن به کار رفته، به عنوان پرکارترین و نفیس‌ترین خانه تاریخی باقی مانده از دوره قاجار شناخته می‌شود.
خانه آقاخان نوری در محله ناصرخسرو تهران بیشتر به خانه امام جمعه مشهور است خانه‌ای که به دلیل تزئینات پرکارش در میان کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی به عنوان یکی از نفیس‌ترین خانه‌ها شناخته می‌شود.
این خانه یکی از خانه‌های آقاخان نوری صدراعظم دوره ناصرالدین شاه بوده که با چهره خوشایندی در تاریخ ایران معروف نیست چرا که مشارکت در قتل امیرکبیر و برخی بدخواهی‌ها، او را به یک چهره منفی در تاریخ تبدیل کرده اما خانه‌ای که از او در محله ناصرخسرو تهران باقی مانده به دلیل اینکه یکی از نفیس‌ترین خانه‌ها در زمان خودش است، مانند نگینی در تهران می‌درخشد و حفظ و صیانت از آن بر همگان واجب است.
این بنا که در نقشه‌های قدیمی تهران نیز آمده در واقع ۵ بنا بوده اما به مرور زمان چهار بنای آن از بین رفته و فقط بخش بیرونی و دفتر کار آقاخان باقی مانده است. همین ویژگی آن را شاخص می‌کند چون کمتر بنایی است که معماری ایران و اروپایی را با هم داشته باشد.
سالن حوض‌خانه بخش دیگری از این بناست که از همان ابتدا نیز ظاهری ساده داشته و برای دیدارهای عمومی مردم و عوام استفاده می‌شد. در این بخش تعدادی ارسی وجود دارد که متعلق به این بنا نیست بلکه مرحوم شیرازی (مرمتگر) آنها را از ساختمانهای در حال تخریب به این مکان انتقال داده است. برخی قسمت‌های آن آسیب دیده که مرمت خواهد شد.
این بنا از بخش شمالی به خیابان سعدی راه داشته ولی در حال حاضر مسدود و به جای آن دیوار پنجره قرار داده شده است. از زیر گربه‌رو نیز راه دسترسی به املاک اطراف داشته تا اگر اتفاقی افتاد اهالی منزل بتوانند خانه را ترک کنند.
تالار آئینه نیز تالاری برای دیدار با خواص بوده است آقاخان هر زمان می‌خواسته با افراد خاص دیداری داشته باشد، آنها را به این تالار که دارای تزئینات نفیسی مانند نقاشی و آئینه کاری است دعوت می‌کرد. برای ورود به اینجا یک بخش مانند پاگرد کار شده تا افراد به راحتی وارد نشوند و کمی مکث کنند. سمت چپ سالن احتمالاً محل نشستن میرزانویس بوده چون مکان کوچکی است که امکان اسکان نداشته است.
این سالن چهار در دارد که به غلام گردش‌ها دسترسی دارند. غلام گردش‌ها جایی بودند که ایجاد شد برای آنکه غلامان و کارگران از جلوی مهمان‌ها عبور نکنند و تردد آنها بیرون از تالار باشد.
این تالار ۲۰۰ سال پیش جز پرکارترین تالارها دریک خانه تاریخی بوده است آئینه‌ها الماسی کار شده‌اند. نقاشی‌های روی دیوار و نقاشی روی آئینه و ارسی بسیار فاخر است. حتی نقاشی‌هایی نیز از دوره صفوی دارد که نمونه آن بیشتر در عمارت‌های اصفهان دیده شده است.
دخل و تصرف‌هایی نیز در این بنا شده مانند اینکه احتمالاً به جای برخی از تصاویر زنان، آئینه کار شده است چون بخشی از تزئینات این خانه مربوط به نقاشی‌ها زنان نیمه برهنه است که برای اغوا کردن مهمان در این بنا به کار رفته است.
استفاده از این تصاویر در خانه‌های این دوره مرسوم نبوده همچنین این نقاشی‌ها از تکنیک چاپ گراور بهره برده‌اند. احتمالاً این خانه جزو تنها خانه‌هایی بوده که گراور در آن استفاده شده است.
نقاشی‌هایی نیز روی دیوارهای پایینی تالار کشیده شده که مرمتگر روی آن ۷ سال کار کرده است. خطوطی روی این تصاویر در اثر زمان ایجادشده که مرمتگر همان‌ها را نگه داشته است این یک نوع مرمت محسوب می‌شود اما برخی از افراد تصور می‌کنند اینجا هنوز مرمت نشده است.
ارسی ۹ لنگه این خانه به دلیل بزرگ بودنش خاص است. در سازه‌های امروزی ساخت چنین چیزی شاید کار ساده‌ای به نظر برسد اما در ۲۰۰ سال پیش بسیار مشکل بوده ولی معمار در آن زمان توانسته به خوبی از عهده آن برآید.
پشت این ارسی و در کنار تالار آئینه، تالار نقاشی نیز وجود دارد که در آن تعداد زیادی نقاشی از زنان کار شده است. همچنین در این بنا گویا از مبلمان استفاده می‌کردند تا پشتی. چون نقاشی‌های دیواری در بنا کم نیست.
در دهه ۳۰ این بنا کاربری مدرسه داشته است. بخشی از سقف تالار در سال ۴۹ ریخته و همان دوره نیز مرمت خوبی شده است. در دهه ۷۰ نیز این سازه تقویت و دو سقف آجری و آهنی روی آن ایجاد شد که به حفاظت از آن کمک کرده است. سمت راست این تالار دری وجود دارد که به اندرونی تخریب شده خانه، راه داشته است.
وراث آقاخان نوری در دوران مشروطه این خانه را به حاج میرزا یحیی امام جمعه خویی از مجتهدین شیعه دوران مشروطیت فروختند و از آنجا که تا مدتها امام جمعه خویی در آن ساکن بوده، این خانه تا کنون به نام خانه امام جمعه مشهور است.
وراث میرزا یحیی در دهه ۳۰ این بنا را به آموزش و پرورش اهدا کردند بخش‌های بیرونی این بنا در دهه ۳۰ یک بار هم در دهه ۶۰ تخریب شد و به جای آن ساختمان مدرسه ساختند. اکنون این ساختمان‌ها متروکه شده و حضورشان برای این بنا خطرناک هستند.
از وسایل خانه چیزی باقی نمانده است اما سازه موذنه هنوز در خانه است این سازه چوبی بزرگ، متعلق به دوره ناصرالدین شاه بوده و در مساجد کاربرد داشته و مؤذن زیر آن می رفته و اذان می‌گفته. این سازه که احتمالاً از مسجد شاه به این خانه آورده شده، در آینده مرمت خواهد شد.
این بنای تاریخی که مالک آن وزارت میراث فرهنگی است، اکنون در اختیار بخش خصوصی است تا پس از مرمت به مرکز فرهنگی و پذیرایی تغییر کاربری داده شود.
منبع: مهر
72
