بوی نامطبوع تهران؛ پیش‌زمینه زلزله بزرگ پایتخت است؟

بوی نامطبوع هوای پایتخت در سال گذشته و امسال در روزهای پایانی آذر و دی ماه استشمام شد. مسئولین ذیربط تاکنون پاسخ دقیقی برای انتشار بوی نامطبوع نداده‌اند اما وجود گوگرد در هوای تهران را تائید کردند. حال این سوال مطرح است آیا حرکات گسل‌ها سبب خروج گازها می‌شود و تهرانیان باید منتظر زلزله بزرگ در پس انتشار بوی نامطبوع باشند؟

مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی، در رابطه با احتمال وجود گسل و آزاد شدن گاز در جو پایتخت گفت: یکی از اتفاقاتی که در هنگام و قبل از زلزله رخ می‌دهد خروج برخی از گازهاست. در برخی از زلزله‌های قبلی انتشار گاز رادون و یا تغییرات این گاز مشاهده شده است.

او افزود: طبق بررسی‌های انجام شده در برخی مناطق زلزله‌زده در سراسر دنیا، گاز رادون در برخی مناطق دیده شده که این گاز البته بو و رنگ خاصی ندارد و تنها سنسورهای مخصوص می‌توانند آن را حس کنند.

زارع تصریح کرد: اتفاق دیگری که می‌افتد، یونیزه شدن گازهای پیرامون گسل است که وقتی چکانش و جرقه‌ای رخ می‌دهد و همزمان شکستگی در گسل موجب می‌شود چکانش با انفجار یا اشتعال گازها همراه باشد مردم حس می‌کنند که آتشفشان فعال شده و این اتفاق به رعد و برق شباهت دارد.

این استاد زلزله شناسی افزود: طبق بررسی‌های انجام شده، در زلزله‌های بیش از 3 ریشتر انتشار گاز را داریم ولی در زلزله کمتر از 3 ریشتر ممکن است گاز رادون منتشر نشود.

او در پاسخ به این سوال که این امکان وجود دارد گاز خارج شود و زلزله رخ ندهد؟ گفت: ممکن است گاز خارج شود و همزمان زلزله نداشته باشیم. در کالیفرنیا در 6 درصد موارد شواهد محیطی دیده شده که گاز منتشر شده اما در حدود یک هفته بعد از انتشار گاز، زلزله رخ می‌دهد. همزمان با زلزله بزرگ برخی از گازها مجددا انتشار پیدا می‌کند و بعد از زلزله بین 5 تا 7 روز تا فاصله 50 کیلومتری، سنسورها انتشار گاز رادون را می‌توانند ثبت کنند. در اروپا برای 10 درصد اتفاقات سنسورها انتشار گاز رادون را ثبت کرده است.

به گفته زارع در گازهای گزارش شده هنگام زلزله، معمولا گاز گوگرد مشاهده نشده است.

عضو وابسته فرهنگستان علوم در خصوص ارتباط بوی نامطبوع تهران و احتمال زلزله گفت: اگر مسئله گازی که به عنوان بوی نامطبوع مطرح است با زلزله ارتباط داشته باشد باید همزمان با آن یکسری گزارش‌ها وجود داشته باشد از آن جمله زلزله‌های کوچک با بزرگی 3 ریشتر است. فرض کنیم بوی نامطبوع مربوط به گسل باشد، باید شواهد مربوط به زلزله از جمله زلزله کوچک داشته باشیم. در حالی که در تهران و اطراف آن زلزله‌های بالای 2 و نیم گزارش نشده و این امر چیزی نیست که پنهان بماند بنابراین فقدان شواهد مربوط به گسل و زلزله‌شناسی سبب می‌شود احتمال انتشار بوی نامطبوع را با زلزله بزرگ تهران وابسته ندانیم.

این استاد زلزله‌شناسی عنوان کرد: نیمه عمر رادون 4 روز است که مهم‌ترین شاهد زلزله، وجود این گاز برای پیش‌بینی زلزله است.

زارع با اشاره به تجربه دنیا در این زمینه افزود: یکی از مهم‌ترین اتفاقات که این شواهد دیده شده زلزله لاکوییلا در 16 فروردین 1388 بود که تغییرات رادون را یکی از دانشمندان گزارش داد اما کمیته ریسک ایتالیا نپذیرفت و گفت زلزله اتفاق نمی‌افتد اما زلزله رخ داد و مسائل زیادی درست کرد و کار کمیته به دادگاه کشیده شد. طی 6 دهه گذشته زلزله‌های معروفی که با تغییرات گاز رادون همراه بوده است رخ داده و به‌طور کلی حدود 90 زلزله همراه با انتشار گاز رادون ثبت شده که بررسی تغییرات این گاز، رادون سنج می‌خواهد و این دستگاه در سازمان انرژی اتمی وجود دارد اما شبکه‌ای از ایستگاه‌های رادون سنجی باید دیده شود. امر پیچیده‌ای نیست و می‌توان امکان سنجش گاز رادون را فراهم کند.

استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم در پاسخ به این سوال که مسئله بوی نامطبوع تهران با خروج گاز از گسل ارتباط دارد یا نه؟ گفت: اگر کسی به من بگوید انتشار گاز ارتباط دارد به سرعت سراغ سایر شواهد موازی می‌روم. ممکن است زلزله بزرگی اتفاق بیفتد ولی اگر رخ داد نمی‌توان ادعا کرد که این زلزله مربوط به بوی بد است. از نظر علمی نمی‌توانیم توضیح بدهیم اما در هر صورت تهران منطقه خطرناک است و دور از ذهن نیست.

منبع: برنا

66