مشکلات ارزی دانشجویان و بیماران با بیتکوین حل میشود/ پیشنهاد راهاندازی صرافی دیجیتال
کارشناسان با بیان اینکه بیتکوین می تواند مشکلات تحریمی نقل و انتقال ارز دانشجویان، بیماران و توریستهای خارج از کشور را حل کند گفتند: برای رونق و نظارت بر بیت کوین ابتدا باید به صرافیهای دیجیتال مجوز داد.
آنچه تحت عناوین ارز دیجیتال، بیت کوین، پول مجازی خوانده میشود، نوعی پول است که به صورت فیزیکی نیست و وجود آن بر بستر دیجیتال بوده و در فضای مجازی تولید، نگهداری و مبادله میشود. 2 ویژگی مهم بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال که وجه تمایز آن با ارزهای رایج جهانی همچون دلار و یورو است عبارت اند است: 1. انتشار غیرمتمرکز و بی حد و حصر 2.ناشناس بودن معامله کنندگان؛ همین دو مزیت می تواند به نوبه خود بیت کوین را به یک ابزار دور زدن تحریم تبدیل کند. درهمین باره گفت وگویی داشته ایم با نیما امیرشکاری مدیرگروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی و سعید خوشبخت کارشناس ارزهای دیجیتال.
* رقم کل بازار ارز دیجیتال در دنیا حدود200میلیارد دلار است
تسنیم : آیا با بیت کوین می توان مبادلات تجاری مثل نفت، گندم و فولاد را پرداخت کرد؟ آیا در دنیا از این روش استفاده می کنند؟
خوشبخت: دولتهای خارجی الان برای کنترل و نظارت پولشویی بر روی چنج کردن بیتکوین در صرافیها به شدت حساس هستند و به نوعی چنج کردن بیتکوین به سایر ارزها یک مبحث نظارتی برای آنها محسوب میشود. اگر یک تاجر بخواهد با بیتکوین معامله کند باید ریسک نوسانات قیمتی آن را بپذیرد. البته شایان ذکر است بیتکوینهای کمنوسان و یا stable هم موجود هستند اما به خاطر آنکه به یک مرکز متمرکز نظارتی متصل هستند این نقطه ضعف را دارند که دیگر مخفی نمیباشند و دور زدن تحریمها با استفاده از آنها امکانپذیر نیست.
کل اندازه بازار تجاری ارز دیجیتال در جهان حدود 200 میلیارد دلار است اما در مقابل کل تولید ناخالص ملی ایران رقمی حدود 400 میلیارد دلار است. بنابر این میتوان نتیجه گرفت معاملات بیتکوین در جهان محدود و کوچک است و اگر بخواهیم ما با مبالغ بالا و وسیع تجارت خارجی با بیتکوین داشته باشیم اولا امکانپذیر نیست و ثانیا به نوعی لودادن خودمان است. الان فقط یک یا دو کشور در دنیا هستند که به فکر دورزدن تحریم با بیتکویین هستند بنابر این سایر کشورها اصلا به این قضیه فکر نمیکنند و برایشان اصلا دغدغه و اهمیتی ندارد.
* گلوگاه نظارتی بر بیت کوین، صرافی ها هستند؛ ماجرای بلوکه کردن بیت کوین ایرانیان توسط آمریکا
اگر با بیت کوین نمی توان تجارت کلان انجام داد پس کارایی دیگری برای آن متصور نیست؟ آیا صحیح است که آمریکا بیت کوین ایرانیان را بلوکه کرده است؟
خوشبخت: در پرداختهای بینالمللی کوچک میتوان روی بیتکوین حساب باز کرد مثل پرداختهای ، درمانی و توریستی میتوان برای تسهیل انتقال ارز و دور زدن تحریم از بیتکوین استفاده کرد و کاملا هم شدنی و خوب است. ولی همانگونه که گفتم برای تجارت های بزرگ مثل نفت، گندم و... استفاده از روش پرداخت بیتکوین مناسب و شدنی نیست. بیتکوینی که در دست خود فرد باشد هیچ کس توانایی شناسایی و رصد کردن آن را ندارد چرا که یک پسورد محرمانه دارد و در دست خود شخص محفوظ است. اینکه آمریکا توانسته بیتکوینهای ایرانیها را در خارج بلوکه کند به خاطر این بوده است که آنها بیتکوینهایشان را به صرافیها برای چنج کردن بردهاند و از همین طریق دولت آمریکا توانسته این بیتکوینها را شناسایی کند و متوجه ایرانی بودن صاحبان آن بشود. در دنیا برای انتقال یا نقد کردن بیتکوین به اسکناس مقررات بسیار سختگیرانهای وضع شده است تا به وسیله این مقررات بتوانند به خوبی تبادلات مالی، پولشویی و نقدینگی را رصد کنند.
این دقیقا یک گلوگاه برای ضربه زدن به یک کشور تحریم شده است. در قراردادهای هوشمند smart contract که میتواند به شکل هوشمند بر روی بیتکوینها پیادهسازی شود در اصل یک برنامهنویسی کامپیوتری است تا به شکل خودکار وعدههای طرفین در معامله را به صورت گام به گام پیادهسازی کند و بنابراین این روش هم نسخهای برای دور زدن تحریمها نیست چرا که در این نوع قراردادهای هوشمند باید به طرف معامله به خوبی معلوم باشد.
*بیت کوین برای ، درمانی و توریستی بسیار مناسب است
آیا مشکل اصلی در مورد روش پرداخت به سایر کشورها هست؟ آیا مشکل اصلی تبادلات مالی ایران مسدود بودن سوئیفت است؟
خوشبخت: چند وقتی صحبت از آن شد که سوئیفتی مبتنی بر بلاکچین را راهاندازی کنیم اما افراد مدعی این طرح خبر نداشتند که اگر هر نوع پیامرسان و یا سوئیفت بانکی راهاندازی شود هیچ اتفاق خاصی در دور زدن تحریمها نمیافتد چرا که سوئیفت بانکی در حقیقت ماهیت یک پیامرسان مثل تلگرام را دارد و آنچه اهمیت دارد اولا رضایت دو کشور در معامله با یکدیگر است و سپس روش انتقال پول است تا توسط آمریکا رصد نشود. بنابراین پیامرسان سوئیفت اهمیت آنچنانی در این مباحث ندارد. مشکل ما در حال حاضر در دوران تحریم این است که کشوری حاضر باشد تا با ما معامله کند و تحریمها برایش اهمیت نداشته باشد بنابراین نوع مسئله پرداخت و تبادلات مالی در اولویتهای بعدی قرار میگیرند و به نوعی آخرین مسئله است.
شاهد هستیم خیلی از هموطنان ما در کشور دغدغه و استرس برای ارسال مبالغ جزئی به دانشجویان خود در خارج از کشور دارند که این مسئله کاملا با بیتکوین قابل حل است و مشکلی در خارج از کشور به وجود نمیآورد چرا که مبالغ اندکی هستند و صرافیهای خارجی به این مبالغ جزئی حساس نمیشوند. الان آمریکا تمام افرادی را که در حوزه ارز دیجیتال و ماینینگ به ایران خدمات برسانند را شامل تحریم میکند و این مطلب از آنجا سرچشمه گرفت که زمزمه دور زدن تحریم به وسیله بیت کوین توسط مسئولین ایرانی به گوش مجلس سنای آمریکا رسید.
*راه اندازی صرافی دیجیتال؛ مقدمه رونق گرفتن بیت کوین در ایران
رونق گرفتن و از سوی دیگر نظارت بر بیت کوین در ایران چه مقدماتی را لازم دارد؟
امیرشکاری: مهمترین کار برای شروع رونق بیتکوین و استفاده از آن برای مصارف خرد بینالمللی مانند ، درمان و توریسم به رسمیت شناختن صرافیهای دیجیتال در داخل است. توسط این صرافیها میتوانیم به خوبی بر صاحبان بیتکوین نظارت کنیم و سپس تحت ضوابط به آنها در ازای بیتکوین ریال و یا ارزهای دیگر را چنج کنیم. متاسفانه الان صرافیهای دیجیتال در ایران نداریم یا هم اگر هم داشته باشیم از دید بانک مرکزی غیرقانونی است. ما حتی در ایران اجازه معامله آنلاین ارز در صرافیها را نداریم یعنی نمیشود به شکل آنلاین ارز خریداری کرد و فقط بانک مرکزی اجازه خرید و فروش ارز را در محل صرافیها میدهد. متاسفانه هم قوانین و هم ساختارهای کهنه و امنیتی در کشور جاری است که اجازه نمیدهد فضای مناسبی را برای رشد ارزهای دیجیتال ایجاد کند بخش خصوصی به راحتی میتواند صرافی دیجیتال تاسیس کند و تکنولوژی زیرساخت خاصی لازم ندارد اما قوانین فرسوده اجازه آن را نمیدهد. اول از همه نیازمند همراهی قوه قضاییه و دولت است.
*28 ارگان با بیت کوین مرتبط هستند؛ بانک مرکزی بیت کوین را در حد ارزهای رایج پذیرفته است
به نظر شما به چه علت بیت کوین مثل سایر کشورها در کشور ما رسمی و رایج نشده است؟
خوشبخت: مسائل امنیتی در ارز دیجیتال و بیتکوین اهمیت دارد چرا که تاکنون چندین صرافی دیجیتال در دنیا حک و سرقت شده است اما متاسفانه در ایران هر چیزی را به سختترین شکل ممکن و بدبینانهترین نوع تفسیر میکنند. الان حدود 28 ارگان در ایران وجود دارند که میتوانند در حوزه بیتکوین صاحبنظر و اعلام موضع کنند مثل بانک مرکزی، بورس، وزارت صنعت و... اگر در بین این 28 ارگان یکنفر ساز مخالف بزند کار رونق بیتکوین در کشور به مشکل میخورد و متوقف میشود. الان حدود یک سالی است که مسئله ارز و پول در ایران امنیتی شده است بنابراین حساسیتهای بیجهت نسبت به بیتکوین هم زیاد شده است.
حتی ممکن است ارگانهایی باشند که علاقهمند به بیتکوین داشته باشند اما علاقه به قانونی شدن آن نداشته باشند تا منافعشان به خطر نیفتد. من فقط یک سوال مطرح میکنم و مخاطبان را به تفکر دعوت میکنم به نظر شما الان چند ارگان در داخل هستند که بیتکوین استخراج میکنند؟ باید بپذیریم که اگر بیتکوین شفاف بشود ممکن است به ضرر عدهای تمام شود. به نظر بنده ارقام خرد و کم بیت کوین در دست مردم مشکل ساز نیست بلکه مشکل از دانه درشتهایی هست که وابستگی به ارگانهای مختلف دارند. الان می توانیم با قانونی کردن بیت کوین اقشار متوسط و ضعیف که نیازمند ارسال مبالغ چند صد دلاری هستند مثل دانشجویان و بیماران و متقاضیان آیلتس و تافل را حل کرد. بانک مرکزی در سیاستنامه خود الان بیت کوین را در حد ارزهای رایج پذیرفته است.
*سیاستنامه بانک مرکزی درباره ارزهای دیجییتال مشکل دارد
آیا از ارزهای دیجیتال می توان به عنوان اوراق مشارکت و صکوک استفاده کرد؟ آیا سیاستنامه بانک مرکزی در مورد ارزهای دیجیتال را خوب می دانید؟
امیرشکاری: ارزهای دیجیتال ابزارهای جدیدی هستند که حالتی بین اوراق قرضه و پول دارند. به نوعی بیت کوین می تواند اوراق قرضه ای باشد که هر روزه قیمت گذاری و خرید و فروش شوند اما اوراق قرضه تاریخ پرداخت سودشان بلند مدت است و به این سادگی نقدشوندگی ندارند. می توانیم بیت کوین هایی طراحی کنیم که بیشتر شباهت به اوراق قرضه باشند و از آن برای ماهیت انتشار اوراق قرضه و مشارکت استفاده کرد و در آن در عملیات بازار باز استفاده کرد. حتی می توان به عنوان صکوک اسلامی تحت زنجیره لاکچین عملیاتی کرد که ابوظبی این کار را انجام داده است. در باید بگویم سیاست نامه بانک مرکزی درباره بیت کوین هم اصلا خوب نیست چراکه هنوز مشکلی را حل نکرده است و علت اصلی آن هست که فقط بانک مرکزی درگیر بیت کوین نیست بلکه سایر نهادها در بیت کوین دخیل شده اند.
*دو اشکال شرعی: مالیت و غرر برای بیت کوین مطرح است
بعد شرعی بیت کوین چگونه است؟ آیا بیت کوین مالیت دارد؟
خوشبخت: مقام معظم رهبری هنوز درباره حرام یا حلال بودن بیت کوین حکم فقهی صادر نکرده اند. بعضی علما نسبت به بیت کوین دید منفی دارند. اول از همه بحث قمار بودن معامله بیت کوین مطرح بود که بعدها مرتفع شد. الان دو مسئله مهم ترین مباحث شرعی راجع به بیت کوین هستند اول، بحث مالیت و مال دانستن بیت کوین هست که منفعت خرید و فروش آن منفعت عقلایی دارد یا خیر و مسئله دیگر غرری و خطر داشتن معامله با بیت کوین است. اما من باید بگویم که افراد بزرگ اقتصاددانی را میشناسم که راجع به بیت کوین صحبت های اشتباه و غیرکارشناسی ارائه می دهند. بنابراین این است که نظرات کارشناسی که به علما داده می شود از طریق کارشناس خبره بیت کوین داده شود و یا از طریق یک کارشناس ناآگاه به بیت کوین.
بنده با سوادی که در این زمینه دارم به نظرم بیت کوین عین یک مال هست و ارزش مال دارد. از سوی دیگر اگر واقعا بیت کوین به نظر عده ای حرام باشد ولی اگر توضیح داده شود که در شرایط اضظراری کنونی برای ما منافعی دارد و می توانیم به وسیله آن مشکلات دانشجویان یا بیماران را حل کنیم قطعا می تواند نظرات علما را تغییر دهد.
15