رویای خودکفایی؛ شکست برنامه دولت برای "نجات پنبه"

به گزارش خبر فوری به نقل از تسنیم از گرگان ، منطقه گرگان و دشت آن از دیرباز به عنوان قطب تولید پنبه در کشور شناخته می‌‌شد و براساس آمار موجود در دهۀ 40 و 50 که دوران اوج کشت این محصول به شمار می‌‌آید، بیش از 180 هزار هکتار از اراضی کشاورزی منطقه به کشت پنبه اختصاص داشت.

در سال‌‌های پس از آن با قطعه قطعه شدن اراضی کشاورزی، بالا رفتن هزینه‌‌های تولید، کاهش حمایت‌‌های دولت از این محصول، واردات و نبود توان رقابتی در بازار و جایگزین شدن محصولات رقیب، پنبه به کٌما رفت و از حدود 4 دهه پیش هر سال شاهد روند نزولی کشت این محصول در گلستان هستیم.

هر چند دولت‌‌ها هر یک به نحوی خواهان احیاء و توسعه کشت این محصول بودند اما گامی عملی و اجرایی برای آن برنداشتند. به نظر می‌‌رسد صرف نظر از این که پنبه، یک محصول استراتژیک کشاورزی است، ابزاری تبلیغاتی برای دولت‌ها و مسئولان هم به شمار می‌‌رود. به محض آن که پای این مسئولان به گلستان باز می‌شود، از رونق دوباره و بازگشتن به دوران شکوفایی این محصول سخن می‌‌گویند، اما وقتی از این استان خارج می‌‌شوند، انگار هیچ قولی نداده‌اند.

در سال 89 و در دولت دهم کارگروه احیاء پنبه با محوریت استان گلستان به دستور معاون اول رئیس جمهور وقت تشکیل شد و به گفته مسئولان همزمان طرح جامع پنبه در کشور تدوین شد تا شاید بخت سیاه این محصول را سپید کند اما این طرح هیچ‌وقت رنگ اجرایی به خود نگرفت و در بایگانی‌ها خاک می‌خورد.

نوبت که به دولت یازدهم رسید، رئیس جمهور در سفر آذرماه خود به این استان قول داد تا دولت هرچه سریع‌تر طرحی برای احیاء پنبه در دولت تدوین کند. از همان زمان زمزمه تهیه طرح نجات پنبه شنیده شد برخی‌ها مدعی بودند طرحی جامع و در برگیرنده همه بخش‌های مرتبط با زراعت این محصول است. هرچند اجرای طرح به عمر دولت یازدهم قد نداد و خبری از آن نشد؛ باید دید آیا دولت دوازدهم می‌تواند وعده‌هایش را برای احیاء این محصول در سرزمین طلای سفید محقق کند یا خیر.

سطح زیرکشت پنبه در کشور به کمتر از 70 هزار هکتار رسیده است

مجری طرح محوری پنبه کشور در این‌باره گفته بود: سطح زیرکشت پنبه در کشور از ابتدای دهه 80 تا سال 94 روندی کاهشی داشته و از 300 هزار هکتار به 70 هزار هکتار رسیده است.

دولت وعده داده بود که در راستای اقتصاد مقاومتی پنبه را در استان‌های پنبه خیز کشور از جمله استان گلستان احیاء کند و کشور را در تولید این محصول به خودکفایی برساند.

ابراهیم هزارجریبی مجری طرح محوری پنبه کشور معتقد است زمانی کشور در زمینه تولید این محصول به خوداتکایی می‌رسد که بیش از 120 هزار هکتار پنبه با عملکرد 4 تن در واحد سطح کشت و تولید شود. اما بنا به گفته وی سال گذشته تنها حدود 70 هزار هکتار پنبه در استان‌های پنبه‌خیز کشت شد.

علاوه براینکه پنبه جزء 9 محصولی است که در راستای اقتصاد مقاومتی، کشور باید در تولید آن به خودکفایی برسد، یکی از 4 محصولی هم به شمار می‌رود که مجری مستقیم در سطح ملی دارد. اما این تأکیدات هم سبب نشده که کشت پنبه دوباره رونق گذشته خود را به دست بیاورد، زیرا به نظر می‌رسد تاکنون عزم و اراده‌ای عملی برای تحقق این هدف وجود نداشته تا اینکه حدود یک‌ماه قبل بود که رئیس سازمان برنامه و بودجه استان در جلسه شورای برنامه ریزی از اختصاص اعتبار 500 میلیون تومانی به کمیته‌ای که برای نجات پنبه در استان شکل گرفته، خبر داده است.

اعتبارات استانی برای احیاء و نجات پنبه درنظر گرفته می‌شود

حسین پیش‌قدم در این باره می‌گوید: این بودجه از اعتبارات استانی برای احیاء و نجات پنبه درنظر گرفته شده که حتما بر روی هزینه کرد آن نظارت خواهیم کرد تا منجر به توسعه کشت و تولید این محصور در استان شود.

علی موسی‌خانی، رئیس اداره پنبه و دانه‌های روغنی سازمان جهادکشاورزی استان گلستان درباره این اعتبار می‌گوید: همان‌طور که شما شفاهی شنیدید به ما هم این مسئله به طور شفاهی گفته شد اما هنوز اختصاص اعتباری نداشتیم.

وی درباره طرح احیاء پنبه که این اعتبار به آن اختصاص یافته است، ادامه می‌دهد: ساماندهی تولید بذر، توسعه کشت نشایی، وارد کردن ماشین آلات موردنیاز برای برداشت ماشینی، توسعه استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین و تیپ از جمله اقداماتی است که باید برای توسعه و ترویج کشت پنبه به آن توجه کرد.

طرح احیاء پنبه در مدت 5 سال اجرا می‌شود

موسی‌خانی درباره چشم انداز این طرح می‌گوید: این طرح 5 ساله تدوین شده و قرار است سطح زیرکشت به 40 هزار هکتار افزایش پیدا کند هرچند که معتقدیم تا 80 هزار هکتار هم امکان توسعه کشت پنبه در استان وجود دارد.

این در حالی ‌است که از سال 93 تاکنون سطح زیرکشت پنبه در استان تغییری نداشته و همه ساله حدود 10 هزار هکتار پنبه در استان کشت شده است.

وی با اشاره به افزایش قیمت خرید تضمینی و همچنین ورود دولت برای خرید این محصول اشاره می‌کند و می‌گوید: از سال 92 تا 96 قیمت خرید تضمینی پنبه در کشور 45 درصد و گندم 24 درصد رشد پیدا کرده که هنوز هم برای کشاورزان صرفه اقتصادی چندانی ندارد. به علاوه با افزایش قیمت خرید تضمینی، دیگر کارخانه های پنبه پاک‌کنی به عنوان بخش خصوصی قادر به خرید محصول نیستند به همین منظور دولت تعاون روستایی را مأمور خرید این محصول کرده است.

کمبود آب مهم‌ترین مشکل کشت پنبه

رئیس اداره پنبه و دانه‌های روغنی جهادکشاورزی استان گلستان معتقد است یکی از دلایلی که سبب شده سطح زیرکشت این محصول در این سال‌ها افزایش پیدا نکند، حضور برنج به عنوان رقیبی جدی در الگوی کشت است. قیمت برنج به شدت افزایش پیدا کرده و کشاورزان ترجیح می‌دهند به جای کشت پنبه، شالی‌کاری کنند. موضوع دیگر هم محدودیت منابع آبی است که منجر به عدم توسعه کشت پنبه می‌شود.

در حالی موسی خانی، از کمبود آب به عنوان چالشی مهم برای عدم توسعه کشت پنبه یاد می‌کند که گلستان بنابر آمار غیررسمی همه ساله حدود 100 هزار هکتار شالی کاری دارد که سبب نابودی سفره‌های زیرزمینی و کاهش و افت شدید سطح آب این سفره‌ها شده است.

با توجه به سخنانی که گفته شد به طور قطع تا زمانی که دولت‌ها هزینه احیا و توسعه کشت پنبه را ندهند و تنها به وعده و وعید دادن بسنده کنند، اوضاع تغییری نخواهد کرد و با استمرار شرایط کنونی بعید نخواهد بود که زودتر از حد تصور، پنبه از تناوب کشت در سرزمین طلای سفید حذف شود. مسئله ای که بنا به گفته کارشناسان، آفت ها و آسیب های زیادی را از بیکاری کارگران و گسترش بیماری های صعب العلاج و افزایش انواع سرطان‌ ها به علت استفاده بی‌رویه از سموم برای تولید محصولات رقیب از جمله برنج در استان به همراه داشته است.

منبع: تسنیم

58