توهم دانش در عصر شبکه‌های اجتماعی

تا چند دهه پیش خبری از اینترنت و فضای مجازی نبود ولی الان پای ثابت همه زندگی‌هاست. در هر خانه‌ای حداقل چند وسیله متصل به اینترنت می‌توان پیدا کرد و عضویت در شبکه‌های اجتماعی به صورت یک عادت پس از خریدن موبایل درآمده و شبکه‌های اجتماعی به منبع اصلی اخبار مخاطبان تبدیل شده‌اند.

فضاي مجازی دستاوردی شگرف است كه می‌توان با استفاده از آن به بسياری از نيازهای جامعه پاسخ داد به شرط آنكه شيوه درست استفاده كردن از آن را بلد باشيم. آشنا نبودن خيلی‌ها با اين فضا و ضعف فرهنگ استفاده از آن موجب بروز برخی رفتارهاي ناپسند و ناهنجار شده و زمينه را برای شيوع و بروز انواع و اقسام اين رفتارها فراهم كرده است. ما الان در روزگاری زندگی می‌کنیم که فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی غرور و اعتماد به نفس کاذب در افراد ایجاد می‌کند و نسلی از شبه خردمندان را به وجود آورده است که در تمام زمینه‌ها اظهار نظر می‌کنند و خود را دانای کل می‌پندارند بی آن که تخصص چندانی داشته باشند. احتمالا شما هم با این مورد در مهمانی‌ها مواجه شده‌اید که وقتی صحبت از سیاست می‌شود همه صاحب نظر هستند یا زمانی که از اقتصاد صحبت می‌شود عده‌ای کارشناس اقتصاد شده و نظریات نابی ارائه می‌دهند، در همان زمان اگر در مورد نحوه بازی یک تیم ورزشی باشد همه به عنوان متخصصین علم ورزش از اشتباهات مربیان و داوران می‌گویند.

حجم زیاد و سرعت بالای انتقال اطلاعات در فضای مجازی باعث می‌شود که حاضرین در این فضا متاسفانه چیزهای کمی در مورد جهان پیرامون خود و اتفاقات واقعی آن می‌دانند و تمام اطلاعات آنها مبتنی بر مطالب ارائه شده در شبکه‌های اجتماعی است و با ساده انگاری تصور می‌کنند بسیار می‌دانند تا جایی که ما شاهد ظهور نسلی از شبه دانشمندان به وسعت اقیانوس اما به عمق یک بند انگشت هستیم. این حجم از اطلاعات درست و غلط گاهی باعث می‌شود حتی دانایان هم به خاطر ظاهر مطلب فریب بخورند و قدرت تشخیص درست از نادرست را از دست بدهند و در حوزه غیر تخصصی‌شان گرفتار توهم شوند و به همین دلیل است که خطر توهم دانش این روزها بسیار جدی شده است و هر کس می‌تواند با آسمان ریسمان بافتن و تحریف واقعیت ادعای دانایی کند و کمتر کسی هم در صدد تحقیق بر می‌آید تا انطباق یا عدم انطباق مطالب ارائه شده با واقعیت را بسنجد.

توهم دانش دو سطح دارد، سطح اول حالتی است که ما مطمئن هستیم آنچه خوانده‌ایم یا دیده‌ایم ۱۰۰ درصد درست است. اما در سطح دوم که خطر آن بیشتر است ما فکر می‌کنیم خیلی بیشتر از چیزی را که یاد گرفته‌ایم بلد هستیم. یعنی در تخمین دانش و مهارت خود درباره یک موضوع هم دچار اشتباه می‌شویم.

مقصر اصلی توهم دانش ما هستیم که در انتخاب منبع درست یادگیری اشتباه می‌کنیم و باید با کنترل ورودی‌های ذهن‌مان دست به انتخاب‌های بهتری بزنیم و دقت کنیم که وجود هر کانال آموزشی یا مطلب و خبر در تلگرام یا اینستاگرام و ... دلیلی برای درستی آن نیست.

برای تغییر این وضعیت به عزم عمومی نیاز هست اما خبری از این عزم نیست، چرا که به نظر می‌رسد بیشتر آنهایی که باید اراده کنند متاسفانه خودشان هم دچار توهم دانش شده‌اند.

یادداشت: شبیر دائمی - کارشناس ارشد علوم ارتباطات

منبع: خبر فوری

73