آیت‌الله منتظری سوژه جذابی برای مستند بود/ حرف کسی تقطیع نشد

نشست «یک روز یک تجربه» درباره مستند «قائم مقام» با حضور علی صدرنیا کارگردان این مستند شب گذشته ۱۱ دی ماه در حاشیه نهمین جشنواره مردمی فیلم «عمار» در سینما فلسطین برگزار شد.

علی صدرنیا کارگردان مستند «قائم مقام» درباره انگیزه اش از ساخت این مستند گفت: ما با دوستان هم دانشگاهی خود تجربه همکاری داشتیم، اما از سال ۹۰ به بعد تولید اثری درباره آیت الله منتظری را شروع کردیم.

این کارگردان با بیان اینکه هیچ اثر جامعی درباره آیت الله منتظری ساخته نشده است، افزود: اکثر آثار در حد ۴ یا ۵ دقیقه به صورت خطی و ساده به این مساله پرداخته اند ضمن اینکه BBC هم روایت کاملی از زندگی آیت الله منتظری ارایه نداده است به همین دلیل فکر کردیم اگر صفر تا صد ماجرا روایت شود، ابهامات برطرف می شود.

وی در بخش دیگر از صحبت هایش عنوان کرد: اولین نکته نحوه انتخاب سوژه است چراکه می شود حدس زد که آیا سوژه کشش لازم را دارد یا خیر؟ در مستند «قائم مقام» سوژه از این حیث جذاب بود که حدود ۳۰ سال درباره شخصیت آیت الله منتظری، نحوه انتخاب، عزل و زندگی او ابهام وجود داشت و به قدر کافی جنجالی بود.

این کارگردان با تاکید بر اهمیت پژوهش در ساخت مستند اظهار کرد: ۷۰ درصد یک اثر را پژوهش در بر می گیرد و دقت در انتخاب سوژه و خط محتوایی تکلیف ما را مشخص می کند. ماجرای سیدمهدی هاشمی، عزل و حصر آیت الله منتظری و همچنین صحبت ها درباره مرجعیت شاخ و برگ های زیادی دارد.

وی با اشاره به حضور امین فرج اللهی به عنوان پژوهشگر در این اثر اظهار کرد: او پنج سال روی پرونده سیدمهدی هاشمی و منتظری پژوهش و تحقیق کرده بود. این دانش کمک می کرد که بدانیم طرفین چه استدلال هایی دارند و همین مسیر مصاحبه را روشن می کرد. اگر خلأیی در صحبت ها وجود داشت، اطلاعات ما کمک می کرد که مصاحبه سطحی ما با مصاحبه شوندگان عمیق شود.

این کارگردان گفت: پژوهش کمک می کند بدانیم که برای آرشیو مطالب سراغ چه اسناد و سخنرانی های تاریخی برویم. من همه مصاحبه ها را گوش می کردم تا بدانم بحث باید در چه مسیری پیش برود و قرار است چند خط مهم را دنبال کنیم.

صدری نیا درباره تهیه آرشیو مورد نیازش گفت: خیلی از آرشیوها را به واسطه رفقای مستندسازی که درباره تاریخ انقلاب کار کردند به دست آوردیم و حتی بسیاری را از آرشیو صداوسیما پیدا نکردیم برای مثال سخنرانی نماز جمعه آیت الله هاشمی از این دست بود.

صدری نیا در پاسخ به سوال یکی از حاضران که معتقد بود صحبت های افراد ناهمسو تقطیع و به دلخواه خودش در فیلم گنجانده شده است، گفت: می دانستیم وقتی مستند بیرون بیاید به قدری حساس است که اگر حرف های افراد تقطیع شود، تفسیرهای زیادی از آن صورت می گیرد. گاهی بعضی درباره یک روایت سه خطی، ۵ دقیقه صحبت می کردند و ما مجبور به کوتاه کردن بودیم. ما در صحبت با احمد منتظری بر خلاف اینکه می دانستیم با ۲ دوربین کار تنوع بیشتری پیدا می کند، دوربین را تغییر ندادیم که شائبه کات خوردن به وجود نیاید البته می خواستیم بیش از ۲۰ مصاحبه داشته باشیم، اما در طول سه سالی که در حال ساخت مستند بودیم، چندین نفر فوت کردند.

این کارگردان درباره روایت مصاحبه شوندگان از آیت الله منتظری بیان کرد: ما روایت ۲ طرف ماجرا را تا جایی می آوردیم که شاهد آن بودند. احمد منتظری می تواند چیزهایی را که شاهد آن بوده است، روایت کند. شاید ۵ یا ۶ بار با ری شهری مصاحبه کردیم، اما سعی کردیم خط تمام حرف ها و مصاحبه های اصلی او را حفظ کنیم.

وی یادآوری کرد: در قصه «قائم مقام» سعی کردیم روایت را به گونه ای جلو ببریم که به صحبت های تمام مصاحبه شوندگان به دیده تردید بنگریم و صحبت های آنها را با توجه به مستندهای تاریخی بررسی کنیم از همین رو رویکرد ما اخلاقی بود.

صدری نیا در پایان با اشاره به اینکه درست نیست فضای سیاسی خاصی در ذهن داشته باشید و روایت ها را بر اساس آن جلو ببرید، گفت: عده ای با فلان شخصیت سیاسی مساله دارند و می گویند حالا که مستند می سازم، گوشه ای هم به او می زنم، اما این درست نیست و نباید ماجراها را به صورت زمان فعلی و دهه نودی روایت کنید، چون افکار انسان ها در طول زمان دچار تغییر می شود.

منبع: مهر

1981