مهران مدیری و رامبد جوان، پشت کاخ جشنواره

از ماه‌های قبل اعلام شده بود که مهران مدیری به دنبال ساخت فیلم «ساعت 6 صبح» است و «زودپز» هم اثر جدید رامبد جوان است که فرصت حضور در جشنواره را پیدا نکردند. در ابتدا تصور می‌شد این دو فیلم‌ساز متقاضی حضور در جشنواره نبوده‌اند؛ اما اکنون مشخص شده فیلم‌های آنها را به جشنواره راه نداده‌اند. توضیح محمدرضا عباسیان، عضو هیأت انتخاب جشنواره فجر چهل‌ودوم درباره علت عدم انتخاب این دو فیلم، مؤید همین نکته است. فیلم مهران مدیری را علی اوجی تهیه کرده و چندی قبل هم روابط عمومی آن رسما اعلام کرد که فیلم‌برداری آن به پایان رسیده است. فیلم رامبد جوان هم با حضور نوید محمدزاده در یک نقش کمدی ساخته شده است که قطعا برای مخاطب جذاب است.

آمارهای آقای دبیر

مجتبی امینی، دبیر جشنواره هم شامگاه پنجشنبه (۲۱ دی‌ماه) در برنامه نقد سینمای شبکه چهار حاضر شد و به سوال‌های مختلف در مورد این دوره از جشنواره پاسخ داد. او با بیان اینکه امسال شاهد استقبال چشمگیری در بخش ملی بودیم، گفت: «۱۰۶ اثر ثبت‌نام کردند که این نشان‌دهنده رونق خط تولید است. در چند سال اخیر به‌خاطر درگیری با کرونا، رونق تولید کم شده بود، سرمایه‌گذاران و تهیه‌کنندگان بیم حضور در سینما را داشتند و این چرخ تولید سینما نمی‌چرخید، ولی امسال با برنامه‌ریزی برای تولید و حمایت بخش‌های دولتی و خصوصی، همه دست به دست هم دادند تا تولیدات بالا باشد.

وقتی ۱۰۶ اثر متقاضی جشنواره شد، کار سخت شد، درحالی‌که سال گذشته ۷۵ فیلم در جشنواره ثبت‌نام شده بود. ضمن اینکه امسال ۵۱ فیلم اولی هم داشتیم و می‌توانم بگویم در روزهای آینده شاهد کشف استعداد هم خواهیم بود. امسال کار در هیأت انتخاب سخت بود و مخاطبان شاهد این خواهند بود که آثار خوبی به جشنواره رسیده است.»
امینی در توضیح نحوه انتخاب فیلم‌ها هم بیان داشت: «در کنداکتور اکران شرایط ویژه‌ای داشتیم. هیأت انتخاب یک ماه درگیر بودند، شرایط پیچیده بود، آنها با وسواس فیلم می‌دیدند تا آثار شایسته را انتخاب کنند. امسال حاصل زحمات خانواده سینما به چشم خواهد آمد. امسال ۳۳ اثر در جشنواره حضور دارد، البته سال گذشته هم ۲۲ اثر باید به بخش رقابتی راه پیدا می‌کرد؛ اما به دلیل رسیدن فیلم‌های خوب ۲۴ فیلم راه پیدا کرد.»
وی درباره حضور پیدا نکردن برخی فیلم‌ها گفت: «ما چیزی به اسم اثر سینمایی برای پخش و اکران داریم، آثار می‌توانند در جشنواره درخشان باشند؛ اما در گیشه نه. ممکن است فیلمی از یک کارگردان شاخص باشد و در گیشه موفق باشد؛ اما نمی‌تواند جنس جشنواره‌ای داشته باشد. انتخاب اثر به اسم کارگردان و مؤلف در یک جشنواره کار درستی نیست، اثر باید بتواند از خود دفاع کند.»
امینی توضیح داد: «هنگام انتخاب اثر، اسم تهیه‌کننده و کمپانی به اثر الحاق نشده بلکه خود اثر مهم بوده است. این را هم باید بگویم سبد امسال جشنواره، سبد ویژه و متنوعی است. ما از چارچوب فیلم‌های آپارتمانی خارج شده‌ایم و آثار مختلفی داریم. فیلم‌های اجتماعی، طنز، دفاع مقدس و... داریم. منتقدان و رسانه‌ها هر سال در فیلم‌ها قهرمان می‌خواهند و به نظرم با دیدن فیلم‌ها، حال همه خوب می‌شود.»

پاسخ به نقدها درباره هیأت انتخاب

امینی در بخشی از سخنان خود به انتقادات نسبت به اعضای هیأت انتخاب پرداخت و در این زمینه این‌گونه پاسخ داد: «کار هیأت انتخاب به‌شدت سخت است. سینماگرانی که زحمت کار هیأت انتخاب را می‌کشند، در واقع جهاد می‌کنند، چون هم کار سختی است هم بالاخره متقاضیان توقعاتی دارند. ما باید این فرهنگ را در خانواده سینما جا بیندازیم که هر جشنواره‌ای، تعدادی اثر را می‌پذیرد. من خودم هم در جشنواره گاهی فیلمم پذیرفته شده و گاهی نشده است.

باید حق بدهیم، صبورانه با موضوعات کنار بیاییم و دلمان را بزرگ کنیم. جشنواره ما اعتبار جهانی دارد. در جشنواره‌های الف دنیا می‌بینیم که دبیر خودش مانیتورینگ می‌کند تا فیلم‌های همسو را انتخاب کند؛ اما ما هیأت انتخاب داریم، درحالی‌که جشنواره‌های الف دنیا هیأت انتخاب ندارند؛ اما ما به سینماگران احترام می‌گذاریم و از کارشناسان سینما استفاده می‌کنیم. وقتی ما به‌عنوان سینماگر در جشنواره ثبت‌نام می‌کنیم باید خودمان را با موازین جشنواره وفق بدهیم.  البته هر سال چنین بحث‌هایی بوده، ولی مهم این است که در بین سینماگران مودت باشد. این جشنواره بزرگ‌ترین جشن منطقه است و طی آن ما دور هم جمع می‌شویم تا خستگی‌ها در برود.»
اما همان‌طور که اشاره شد علاوه بر امینی، محمدرضا عباسیان، عضو هیأت انتخاب جشنواره چهل‌ودوم فیلم فجر هم درباره عدم حضور برخی فیلم‌ها توضیح داده و واکنش نشان داده است.
عباسیان در این زمینه به خبرگزاری ایرنا گفته است: «طبیعتا همه فیلم‌هایی که هیأت انتخاب مورد بازبینی قرار داده از آثاری بوده‌اند که فرایند تولیدشان به پایان رسیده بود و عدم‌ حضور آنها در فهرست نهایی به دلیل عدم جمع‌بندی اعضا برای حضور آن‌ها بوده است.

آثار فیلم‌سازانی که به آنها اشاره کردید هم در هیأت انتخاب دیده شد و به دلیل جمیع جوانب برای حضور در جشنواره انتخاب نشدند. برای انتخاب یک فیلم هم محتوای آثار مورد توجه بوده است و هم کیفیت سینمایی آنها. ممکن است در رد شدن یک فیلم هر دو مورد تأثیر داشته باشند و درباره برخی آثار شاید یکی از جنبه‌ها تأثیر بیشتری داشته است.» 
عباسیان درباره کیفیت فیلم‌های راه‌یافته به جشنواره چهل‌ودوم هم گفت: «در مجموع معتقدم وضع سینمای ایران، وضع خوبی نیست. به‌خصوص از منظر محتوا، مجموع فیلم‌های سینمای ایران آن کیفیتی را که باید داشته باشند، ندارند و معتقدم برایند کلی حرکت سینمای ایران از منظر محتوایی رو به افول است. بخشی از این ماجرا می‌تواند تحت‌تأثیر سیاست‌گذاری‌ها باشد؛ اما بخشی از آن هم متوجه فیلم‌سازان است. تعداد فیلم‌های عمیقی که منجر به جریان‌سازی‌های فرهنگی شوند، هر سال کمتر می‌شود و به همین دلیل معتقدم سینمای ایران از نظر محتوایی سال به سال فقیرتر شده است.»

جای خالی بخش خصوصی

قطعا حضور افراد شناخته شده برای هر جشنواره‌ای مهم است و به آن جشنواره وزن و اعتبار می‌دهد؛ اما از طرف دیگر هم هر جشنواره‌ای ضوابط خود را دارد و انتخاب فیلم‌ها بر اساس آن ضوابط انجام می‌شود. در کنار توضیحات مبهم امینی و عباسیان، برخی رسانه‌‌‎ها و جریانات سیاسی هم تلاش می‌کنند این مسأله را به مسائل سیاسی پیوند بزنند که هیچ‌گونه سند و شاهدی در این زمینه وجود ندارد، نمی‌توان به این گمانه‌زنی‌ها اعتماد کرد و بر اساس آن‌ها داوری انجام داد. رامبد جوان و مهران مدیری و دیگر عوامل این دو فیلم هم توضیح و واکنشی در این زمینه نداشته‌اند؛ یعنی مشخص است که فعلا به هر دلیلی ترجیح داده‌اند سکوت کنند. البته این حواشی در گیشه به نفع این دو فیلم تمام خواهد شد.
به‌هرحال اگر این دو فیلم حضور داشتند بهتر بود؛ اما نمی‌توان به هیأت انتخاب هم ایراد گرفت؛ چراکه هنوز ما فیلم‌ها را ندیده‌ایم و در مورد کیفیت آن‌ها نمی‌توانیم قضاوت کنیم و به صرف شناخته شده بودن کارگردانان آن بگوییم که حتما فیلم‌های خوبی بودند و باید در جشنواره حضور پیدا می‌کردند. نکته آخر هم اینکه آقای امینی از حضور گسترده‌تر فیلم‌های ارگانی دفاع کرده؛ اما امینی بهتر از هر کسی می‌داند که نهادی شدن سینما به معنای تمام شدن سینما است و باید بستر حضور بخش خصوصی بیش از بیش فراهم شود.