مهشید روحانی در گفت‌وگو با خبرفوری: موضوع نمایش جدیدم گفتگوی حافظ و گوته پیرامون صلح است

محسن مرعشی- "مهشید روحانی" و هم دوره هایش چون سعید پورصمیمی، رکن الدین خسروی، سعید سلطان پور، منصوره کاتبی، مریم معترف و تعدادی از بزرگان هنر، اولین گروه دانشجوهای تئاتر ایران در سال 1343 محسوب می شوند. روحانی از خود به عنوان "بچه ی منبر" یاد می کند، چرا که هفت پشت از پدر و مادر وی روحانی و معمم بودند! چنین رزومه ی خانوادگی و دنیای هنر، آن هم برای یک بانو؛ شاید کمی عجیب به نظر برسد!

از وی راجع به "تئاتر شورایی" و اجرای آلمان پرسیدم که با صدای پر انرژی و چهره ای مصمم و محکم که تجربه ی هفت دهه زندگی فعال و پرتحرک را پشت سر گذاشته است؛ اینگونه پاسخ می داد: من یک گروه بین المللی به نام "تئاتر صلح و دیگر هیچ" ایجاد کردم و در یک فراخوان بین المللی که در کشور آلمان به عنوان صدمین سال تأسیس مرکز فرهنگی وزارت امور خارجه ی آلمان بود شرکت کردیم و از بین 66 پروپوزال، فقط هفت مورد تأیید شد که فقط یک موضوع، تئاتر بود و آن هم تئاتر شورایی من قرار شد در این برنامه شرکت کند.

روحانی راجع به مضمون کار اینگونه توضیح داد: موضوع کار گفتگوی حافظ و گوته در پیرامون صلح است. من دوست دارم به این بیاندیشم که انسانی جهانی هستیم و مهم نیست که در کجا زندگی می کنیم! ممکن است من در یک روستا زندگی کنم، اما باید جهانی اندیشه کنم و جهانی عمل کنم. باید زیست و شادی و گرسنگی انسان در کره ی زمین برایم مهم باشد! من یک انسانم و آرزو دارم به یک شهروند جهانی تبدیل شوم!

شاگرد مکتب "حمید سمندریان" دلیل روی آوردن خود به چنین سبکی را بدین شکل بیان کرد:چند سالی است که اجرای تئاتر در روی صحنه و در یک سالن سرپوشیده و برای عده ای که لباس های شیک و مرتب به تن می کنند و برای دو-سه ساعت می نشینند تا نمایش تماشا کنند؛ خیلی برایم جذاب نیست و به آن علاقه ای ندارم! من به هنری که قادر باشد با مردم بیشتر ارتباط برقرار کند و موجب تغییر شرایط بشود علاقه مندم.

وی "برتولت برشت" را صاحب این سبک دانست: "برشت" آغازگر این نوع نمایش بود. یعنی نمایش هایی که شما را از رخوت سالن خارج می کرد و در کارخانه ها اجرا می شد و بعد قصه را قطع می کرد و خودش شروع به نواختن گیتار می کرد و شعری را که به هیچ وجه با نمایش ارتباطی نداشت، می خواند! در حقیقت "برشت" روش معمول قصه گویی را قطع می کرد و با عملش به مخاطب می گفت که قصه را رها کند و به زندگی خود بیاندیشد و فکر کند که این قصه چه سودی در زندگی او دارد و چه چیزی را به او می آموزد! برای من این روش بسیار جذاب است و به نمایشهای خیابانی و مستند که به زندگی روز مردم بپردازد، علاقه مندم. مثلا با پنج-شش نفر از گروهم در خیابان با مشکلی از مشکلات مردم به طور خودآگاه مواجه می شویم، مشکلی که آن را درک می کنیم و از مردم می خواهیم که مشکل را حل کنند! به مخاطبین می گوییم: اگر شما بودید، چگونه مشکل را حل می کردید؟!

پیشکسوت تئاتر کشور در مورد سابقه ی "تئاتر شورایی" بیان داشت: این روش از "برشت" ادامه پیدا کرد و کارگردان برزیلی به نام "آگوستو بوآل" آن را با تمرین و تکرار زیاد روشمند کرد و ده-دوازده سالی است که ما در کشور خودمان آن را به عنوان "تئاتر شورایی" اجرا می کنیم. هفت تکنیک دارد که به نظر من متناسب با تغییر شرایطی است که در جامعه دارد و یا موضوعی که قابل بیان است.

مهشید روحانی نظر خود را راجع به دلیل جذابیت این کار گفت: وقتی "آگوستو بوآل" در کشور خود نمایشها را اجرا می کرد، مردم جذب این شیوه شدند؛ چرا که تماشاگر، بازیگر می شود و مرز بین بازیگر و تماشاگر از بین می رود! یعنی سوژه ای با چند بازیگر تعریف می شود و درست در گره گاه کار نمایش قطع می شود و از تماشاچیان می خواهیم که نظرات خود را برای رفع و حل مشکل بازی کنند! ممکن است کاملا جای بازیگران و تماشاگران عوض شود! "آگوستو بوآل" با همین روش قوانین کشورش را تغییر داد و به عنوان نماینده ی مردم به مجلس کشورش وارد شد و در مجلس هم چنین نمایشی را ایجاد کرد و خود مجلسیها قانون را تغییر دادند! در واقع ایرادی را که در مجموعه ی خودی وجود دارد و ما آن را نمی بینیم؛ در مجموعه ی دیگری می بینیم و به آن اعتراض می کنیم! فکر می کنم کشور و جامعه ی من به این روش از تئاتر نیازمند است، چرا که در آن تماشاچی منفعل نیست!
این نتیجه ی یک رفتار هنری مدرن است که حدود بیست سال سابقه دارد و من با گروهم حدود دوازده سال است که در تهران آن را شروع کرده ایم.

روحانی از برنامه های آتی خود نیز گفت: قصدم این است که در آموزشگاه خودم آن را تدریس کنم و اجراهای خود را در سایر نقاط کشور و نیز خارج از ایران، ادامه دهم. نویسندگی و کارگردانی کار به عهده ی خودم است. انتخاب موسیقی آن را محسن مرعشی انجام داد. هماهنگ کننده ی پروژه، رامشید رشیدپور بود که با تعدادی بازیگر ایرانی و آلمانی در مرکز هنرهای اروپایی شهر درسدن آلمان، سه شنبه 12 سپتامبر اجرا می شود.

33