درباره روبرتو بنینی | کمدین فانتزی یا منتقد کاپیتالیسم

به گزارش خبر فوری ، روبرتو بنینی یکی از چهره های شاخص فرهنگی و هنری ایتالیا در ۲ دهه گذشته بوده است. این بازیگر، کمدین، فیلمنامه نویس و کارگردان تئاتر، تلویزیون و سینما و البته شوالیه فرهنگی ایتالیا، ۲۷ اکتبر ۱۹۵۲ میلادی در شهر مانچانو به دنیا آمد. پدرش رمیجو بنینی به کار کشاورزی، بنایی و نجاری مشغول بود. روبرتو با آموزه های سختگیرانه کاتولیکی بزرگ شد و در نوجوانی به دستیاری کشیشان اشتغال داشت.

بنینی در ۱۹۷۰ میلادی به رم مهاجرت کرد و نخستین بار، یک سال بعد روی صحنه تئاتر رفت و بازیگری تئاتر را پیشه خود ساخت. در این دوران بنینی کارگردانی تئاتر را نیز بر تجربیات خود افزود و در ۱۹۷۵ میلادی با کارگردانی و ایفای نقش در یکی از نمایش های جوزپه، برادر برناردو برتولوچی به شهرت و اعتباری دست یافت. مدتی بعد بنینی با حضور در یک سریال پر حاشیه و جنجالی تلویزیونی با عنوان Ondi Libera که از شبکه تلویزیونی RAI ۲ روی آنتن می رفت، به یکی از محبوب ترین بازیگران تلویزیون تبدیل شد. این مجموعه انتقادی با واکنش های متفاوتی همراه شد تا جایی که نمایش آن در میانه راه به دلیل سانسور فراوان متوقف شد.

اما در ۱۹۷۷ میلادی بنینی در نخستین فیلم سینمایی خود برلینگر دوستت دارم به کارگردانی جوزپه برتولوچی جلوی دوربین رفت و بازیگری در سینما را بر تجربیات خود افزود. همزمان با نا آرامی های داخلی ایتالیا در اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی روبرتو بنینی که از هواداران جدی حزب کمونیست ایتالیا بود در تظاهرات و گردهمایی های اعتراضی این گروه سیاسی دیده شد و در کوتاه مدتی بنینی به یکی از نزدیکان رهبر حزب یعنی انریکو برلینگر بدل شد و همواره او و شخصیتش را الگوی خود قرار داد. این همزمان با دورانی بود که سیاستمدارانی چون برلینگر می کوشیدند، چهره ای ساده و مردمی به خود بگیرند و به محبوبیت در میان عامه مردم تکیه کنند.

بنینی در ۱۹۸۰ میلادی در یک برنامه زنده تلویزیونی، به پاپ ژان پل دوم رهبر مسیحیان کاتولیک آن زمان توهین کرد و به این دلیل مدت ها از فعالیت در تلویزیون محروم بود. پیش از آن بنینی در یک سریال تلویزیونی دیگر با عنوان Laltra domenica نقش یک منتقد تن پرور و بی انگیزه سینما را بازی کرد که بدون تماشای فیلم ها، نقد های تند و تیزی برایشان می نوشت. پس از آن برناردو برتولوچی فیلمساز بزرگ ایتالیایی در فیلم ماه نقشی دراماتیک و جذاب اما بدون دیالوگ را به روبرتو سپرد که تاثیر زیادی در شهرتش به ویژه در خارج از مرزهای ایتالیا گذاشت.

همزمان با ۲۷ اکتبر سالروز تولد روبرتو بنینی بازیگر، فیلم‌نامه نویس و کارگردان سینما و تئاتر و تلویزیون ایتالیا به مرور و بررسی برجسته ترین آثار این هنرمند معاصر پرداخته ایم:

شیطان کوچک ۱۹۸۸

The Little Devil) Il piccolo diavolo) که در فارسی به شیطان کوچک ترجمه شده عنوان فیلمی از بنینی است که در ۱۹۸۸ میلادی ساخته شد. والتر ماتائو کمدین کهنه کار آمریکایی در این فیلم نقش کشیشی را بر عهده دارد که به مراسم جن گیری از یک زن چاق دعوت می شود. روبرتو بنینی هم نقش گیدیتا یک جن خود شیفته و عجیب را بازی می کند که در جسم کشیش پیر فرو می رود و اتفاقاتی کمیک را باعث می شود. گیدیتا عاشق زنی می شود و کشیش را وا می دارد تا به او ابراز علاقه کند. لحظات ۲ نفره ماتائو و بنینی در این فیلم فوق العاده از کار در آمده اند.

مغلوب قانون، شب روی زمین و قهوه و سیگار

نیمه دهه ۱۹۸۰ میلادی را می توان نقطه عطفی در کارنامه هنری روبرتو بنینی به شمار آورد. او در ۱۹۸۶ میلادی به آمریکا رفت و پس از آشنایی با جیم جارموش فیلمساز مستقل و نامتعارف نیویورکی در سه فیلم او یعنی مغلوب قانون، شب روی زمین و قهوه و سیگار بازی کرد. بنینی در مغلوب قانون (۱۹۸۶) نقش باب، یک مهاجر ساده لوح ایتالیایی در آمریکا را بازی کرد که با طنز درونی و خوش بینی مفرطش، یک قاتل خطرناک را فراری می دهد و بعد عاشق زنی شده و با او ازدواج می کند. نقش این زن را نیز نیکولتا براسکی همسر بنینی بازی کرد. در شب روی زمین (۱۹۹۱) بنینی در قالب یک راننده تاکسی شهر رم فرو رفت. او در این فیلم کشیشی را سوار می کند و پس از اعتراف به گناهانش نزد او، باعث حمله قلبی کشیش می شود. بعدها در ۲۰۰۳ میلادی روبرتو بنینی در فیلم کوتاه قهوه و سیگار جارموش هم ظاهر شد.

آوای ماه ۱۹۸۹

بازی در یک نقش جدی در آخرین فیلم فدریکو فلینی یعنی آوای ماه از دیگر فرازهای فعالیت بنینی در اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی بوده است. آخرین فیلم فدریکو فلینی پیش از مرگ به عنوان فیلمی کمدی محبوبیت فراوانی در ایتالیا به دست آورد اما بنینی که به عنوان کمدینی موفق شناخته می شد در این فیلم نقشی جدی و عبوس را بر عهده دارد. بنینی در این فیلم نقش سالوینی را بازی می کند. مردی که در شب های کامل بودن قرص ماه، تعادل روحی و روانی خود را از دست می دهد.

هیولا ۱۹۹۴

بنینی در ۱۹۹۴ میلادی یک کمدی ایتالیایی دیگر با عنوان هیولا را می سازد. هیولا فیلمی در باب هویت انسانی و چالش های آن در عصر مدرنیسم است. لوریس شخصیتی جامعه گریز است که در یک مهمانی با زنی آشنا می شود اما به زودی در می یابد که انتخابش اشتباه بوده است. قاتلی فراری زن را به گروگان می گیرد و لوریس دست به هرکاری می زند تا زن را از دست این قاتل نجات دهد اما هر بار، خود همه رشته هایش را پنبه می کند. از اینجا فیلم لحن یک کمدی جاده ای را به خود می گیرد که از بهترین فیلم های مهجور بنینی شناخته می شود.

وینچنزو چرامی فیلمنامه نویس ایتالیایی یکی از دوستان نزدیک و همکاران دائمی بنینی است که تعداد قابل توجهی از فیلمنامه های آثار موفق بنینی، حاصل همین دوستی صمیمانه و نزدیک بوده است.

زندگی زیباست ۱۹۹۷

۱۹۹۷ میلادی فرازی دیگر در زندگی هنری بنینی محسوب می شود. در این سال او با کارگردانی و بازی در کمدی زندگی زیباست به شهرت و اعتبار خود به ویژه در عرصه بین المللی افزود. در این فیلم که برپایه فیلمنامه ای نوشته وینچنزو چرامی ساخته شد، بنینی نقش مردی یهودی را بر عهده دارد که در اردوگاه های مرگ نازی ها می کوشد پسر خردسالش را فریب دهد و او را قانع کند که این اردوگاه و جنایت های رخ داده در آن، چیزی جز بازی نیست. پدر خود بنینی ۲ سال را در یکی از اردوگاه های مرگ گذرانده بود و زندگی زیباست در بخش هایی از قصه، خاطرات پدر بنینی از آن دوران را بازتاب داده است.

در این فیلم بنینی از تمامی توان بازیگری خود به ویژه در نمایش های کمدی تلویزیونی بهره جست و با استفاده از زبان بدن و حرکات فیزیکی مقابل دوربین، شاه نقشی را آفرید که در ادامه هرگز موفق به تکرار آن نشد. بازی بنینی و بازیگر خردسال فیلم یعنی جورجو کانتارینی از جمله مهم ترین جلوه های فیلم در محافل جهانی سینما به شمار می آمد. این فیلم واکنش های گروه هایی از یهودیان جهان و منتقدین سینما را بر انگیخت که او را به تحریف تاریخ متهم می کردند. اما گروهی دیگر از نویسندگان سینمایی، استعداد کارگردانی و خلاقیت بنینی را در ایجاد حس طنز از دل داستانی غمناک و تلفیق هوشمندانه کمدی و تراژدی ستودند. لحنی که حتی چاپلین هم در دیکتاتور بزرگ محافظه کارانه از آن پرهیز کرد. زندگی زیباست نامزد هفت جایزه اسکار شد و بنینی، ۲ جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان و بهترین بازیگر نقش اول مرد را به دست آورد. پیش از او تنها ۲ بازیگر فیلم های غیر انگلیسی زبان، برنده اسکار بازیگری شده بودند. فیلم علاوه بر اینها جایزه بهترین موسیقی متن، ساخته نیکولا پیووانی را دریافت کرد. بنینی هنگام اعلام نامش به عنوان برنده اسکار بهترین فیلم خارجی، روی پشتی صندلی اش ایستاد و با ترغیب حضار به تشویق بیشتر، از روی صندلی های سالن پرید و خود را به صحنه رساند تا یکی از جذاب ترین و طنز آلود ترین لحظه های تاریخ خشک و رسمی مراسم اسکار را رقم بزند.

پینوکیو ۲۰۰۲

دیگر فیلم موفق بنینی در مقام کارگردان پینوکیو بود که در ۲۰۰۲ میلادی ساخته شد. پینوکیو یکی از پر هزینه ترین فیلم های تاریخ سینمای ایتالیا بود که فروشی قابل توجه نیز در اکران داخلی داشت. اقتباس فانتزی و هوشمندانه بنینی از کتاب محبوب و کلاسیک کودکان یعنی پینوکیو نوشته کارلو کولودی با تمامی اقتباس های سینمایی و تلویزیونی دیگر از این کتاب تفاوت هایی اساسی داشت. بنینی، پینوکیو را با لحن و حال و هوای یک کمدی خانوادگی پرخرج به نمایش در آورد. بازیگران معتبر تئاتر ایتالیا از جمله فرانکو جاوارونه، پپه بارا، کیم روسی استوارت و البته نیکولتا براسکی در این فیلم به نقش آفرینی پرداختند. فیلم برای نمایش در آمریکای شمالی به زبان انگلیسی دوبله شد و بازیگران نامداری چون گلن کلوز، دیوید ساچت و برکین مه یر در آن به صدا پیشگی پرداختند. اما این فیلم در اکران آمریکای شمالی با استقبال چندانی مواجه نشد. این فیلم نه در گیشه با استقبال مواجه شد و نه منتقدین به آن علاقه ای نشان دادند. همان سال بنینی در گفت وگویی که با دیمین پتی گرو مستند ساز کانادایی در فیلم مستند فلینی: دروغگو زاده شده ام انجام داد، سخنانی جنجالی و البته ستایش آمیز درباره فیلمساز بزرگ هموطنش گفت و با کاراکتر جذاب، پر تحرک و بذله گویش این مستند را به دریافت افتخارات و جوایزی رهنمون کرد. در همین دوران بنیاد ملی ایتالیا و آمریکا جایزه دستاورد هنری خود را به او اهدا کرد.

منابع:

مازیار فکری ارشاد، فصل نامه سینما و ادبیات، پائیز ۱۳۸۹

هستی علیزاده نوری، نشریه سینمایی سینما نگاه، شهریور ۱۳۹۶

دیوید رونی، مجله نقد سینما، شماره ۴، ۱۳۸۱

منبع: ایرنا

38