دیپلماسی زلزله و تاریخ روابط ترکیه و یونان/ چگونه زمین لرزه مهیب از وقوع یک جنگ جلوگیری کرد؟

به گزارش خبر فوری، بارها اتفاق افتاده که یک حادثه طبیعی در روند سیاسی و دیپلماتیک یک یا چند کشور تاثیر بگذارد. طاعون آتن در زمان جنگ های پلوپونزی، زلزله هائیتی، طاعون بزرگ قرن ۱۳ اروپا، سونامی قرن ۲۱ اقیانوس هند همه و همه از جمله حوادث طبیعی تاثیر گذار بر فرآیند های سیاسی بوده اند‌.

به نظر می رسد زلزله اخیر ترکیه هم یکی از این حوادث طبیعی باشد. این زمین لرزه مهیب هم بر مسائل و سیاست داخلی ترکیه تاثیر گذاشته، تا جایی که ممکن است پیروزی رجب طیب اردوغان در انتخابات آتی ریاست جمهوری را به شکست تبدیل کند و هم بر روابط خارجی ترکیه با سایر کشور ها موثر واقع شده و می شود.

این مورد دوم یعنی تاثیر دیپلماتیک بر روابط سیاست خارجی  چیزی است که پایگاه نشنال اینترست در گزارش اخیرش به آن اشاره داشته است. نویسنده گزارش این پایگاه عبارت "دیپلماسی زلزله" را به کار می گیرد و معتقد است زلزله اخیر باعث بهبود روابط ترکیه با همسایگان خود و به خصوص یونان شده است.

چگونه دیپلماسی زلزله باعث صلح یونان و ترکیه شد؟

نویسنده نشنال اینترست در ابتدای گزارش خود می نویسد: یونان که در سال 2022 و اوایل سال 2023 تنش های زیادی را در روابط با همسایه خود، ترکیه تجربه کرد، بلافاصله برای کمک به ترک های آسیب دیده از فاجعه زلزله وارد عمل شد. اقدامات مثبت یونان در کمک به زلزله زدگان ترکیه ای می تواند بهبود قابل توجهی در روابط دوجانبه آتن و آنکارا به وجود آورد.

یونان در اتحادیه اروپا، نقش اصلی را در جمع آوری منابع برای کمک به ترکیه ایفا کرده و می کند. ترکیه از این تلاش ها قدردانی بسیار زیادی کرده است. این قدردانی از 6 فوریه در رسانه های ترکیه به نمایش گذاشته شده است و سخنگوی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و مشاور ارشد سیاست خارجی او در 10 فوریه علناً از یونان برای کمک هایش تشکر کردند.

نشنال اینترست سپس به سابقه دیپلماسی زلزله در بهبود روابط ترکیه و یونان اشاره می کند. نویسنده گزارش می نویسد: دیپلماسی زلزله برای روابط یونان و ترکیه تازگی ندارد. در 17 آگوست 1999 زمین لرزه ازمیت در منطقه مرمره ترکیه حدود ۲۰ هزار نفر را به کام مرگ کشاند و باعث نابودی حدود ۱۰۰ هزار ساختمان شد. در آن زمان، تنش‌های دیپلماتیک بین آتن و آنکارا بر سر چند مساله مرزی وجود داشت. تنها سه سال قبل از آن زلزله، این دو کشور بر سر دو جزیره خالی از سکنه وارد جنگ شده بودند که فقط بعد از مداخله (سازمان های بین المللی) و آمریکا مجبور به صلح و ترک مخاصمه شدند. با این حال، بعد از زلزله، یونان برای ارائه سطوح بالایی از حمایت و کمک به ترکیه وارد عمل شد. متأسفانه، ماه بعد زلزله دیگری این بار در آتن رخ داد که منجر به مرگ 98 نفر و بی خانمان شدن حدود ۵ هزار نفر گردید. ترکها متقابلاً به همسایه خود کمک کردند. پس از آن بود که تقریباً به مدت یک دهه روابط بین دو کشور خوب و گرم بود.

تقریباً یک ربع قرن بعد، «دیپلماسی زلزله» مجدداً وارد عمل شده و چشم انداز جدیدی از روابط گرم تر یونان و ترکیه را نشان می دهد. متیو برایزا، معاون دستیار وزیر امور خارجه آمریکا در امور اروپا و اوراسیا، در این باره می گوید: امیدوارم آنچه که این بار در واکنش به زلزله‌ های وحشتناک ترکیه اتفاق می‌افتد، در حوزه دیپلماتیک مشابه آنچه پس از زلزله مرگبار سال 1999 در ترکیه رخ داد، باشد.

نشنال اینترست ادامه می دهد: روابط گرم‌تر ترکیه و یونان احتمالاً ترس یونانیان از تمرکز رئیس جمهور ترکیه و متحدانش بر تنش‌های موجود بین آنکارا و آتن و حتی رویارویی مستقیم نظامی بین این دو کشور در دریای اژه یا شرق مدیترانه را کاهش می‌ دهد.

صلح یونان و ترکیه به نفع آمریکا است؟

نشنال اینترست معتقد است بهبود روابط ترکیه و یونان می تواند به نفع غرب و آمریکا تمام شود. نویسنده در این رابطه می نویسد: تنش بین یونان و ترکیه مدت‌هاست که به شکاف در ائتلاف ترانس آتلانتیک کمک کرده است. بنابراین، در زمانی که دولت جو بایدن، رئیس جمهور جو بایدن سخت در تلاش است تا وحدت ناتو را تقویت کند، هر گونه بهبود در روابط آتن و آنکارا خبر خوبی برای واشنگتن است.

نویسنده نشنال اینترست معتقد است تقویت روابط ترکیه و یونان به تقویت جبهه آتلانتیک و ناتو منجر شده و این امر هم باعث تقویت جبهه غرب در جنگ اوکراین و روسیه می شود‌. نشنال اینترست تاکید دارد که هم ترکیه و هم یونان از جمله حامیان اوکراین در جنگ با روسیه هستند و ائتلاف آنها می تواند به اوکراین و متحدان غربی اش کمک کند.

با این حال، بعید است دیپلماسی زلزله بتواند تا آنجا پیش برود که روابط ترکیه و یونان را به اتحاد بدل کند. این روند می تواند مانع از جنگ آتن و آنکارا شود اما بعید است آنقدر کارآمد باشد که به ائتلافشان بینجامد.