سید محمد خاتمی: دانشگاه ذاتاً سیاسی است و باید سیاسی بماند

مهم ترین بخش های پیام خاتمی به این شرح است:

گرامیداشت یاد اباعبدالله الحسین (ع)

عاشورا را پشت سر گذاشتیم اما عاشورا همیشه پیش روی همه آزادیخواهان و خداپرستان و کسانی که خیر و سعادت را برای انسان می خواهند، قرار دارد.

تا هنگامی که استبداد و استضعاف و تبعیض، نابرابری و ظلم و بیداد، دروغ و ریا و تزویر و پلشتی هست، عاشورا هست و پیام عاشورا کارساز است و اگر مشیت خدا بر این قرار بگیرد که این همه زشتی و پلشتی از میان برخیزد و انسان به حقوق خود برسد و حرمت انسان، نگاه داشته شود و آزادی و آبادانی و امنیت و کرامت بر زندگی انسان حاکم گردد، آنگاه یعنی مرام عاشورا حاکم شده است بنابراین همواره عاشورا زنده است. البته امسال با شرایط کرونا، عاشورا و اظهار ارادت به ابا عبدالله با ویژگی های دیگری انجام شد و مردم این روز و نام و این فریاد را گرامی داشتند.

عدالت آموزشی در آستانه شروع سال تحصیلی

در آستانه شروع سال تحصیلی آموزش و پرورش و دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی هستیم؛ طبعا امسال با وجود شیوع کرونا وضع آموزش در هر دو مقطع متفاوت خواهد بود؛ همچنان که در عرصه های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی نیز شاهد وضع متفاوتی بودیم.

بشریت در عرصه آموزش با تجربه جدیدی مواجه شد یعنی آموزش از راه دور و به شکل مجازی. رویارویی انسانها با هم و تماس انسانها با هم برکاتی دارد که وجود کرونا این برکات را گرفت و ما را مجبور کرد که به شیوه دیگری زندگی کنیم و باید به این زندگی عادت کنیم تا وقتی خدا بخواهد و تلاش های بشر برای مهار این بیماری به نتیجه برسد.

آموزش مجازی مشکلاتی دارد به ویژه برای طبقات محروم جامعه. آیا همه به امکانات فضای مجازی دسترسی دارند؟ آیا همه می توانند از فضای اینترنتی استفاده کنند؟ آیا آموزش دهندگان خصوصیت حضور در این عرصه را یاد گرفته اند؟ آیا فرزندان ما می توانند از این فضا استفاده کنند؟

صرف نظر ار کمبودهای فنی و زیرساختی که کشورهایی نظیر ما با آن مواجه هستند، نوعی بی عدالتی در این عرصه شاهدیم یعنی دسترسی همه افراد به این آموزش و فضا یکسان نیست و هنوز بخشی از جامعه ما از ابتدایی ترین امکانات برای تحقق آموزش مجازی و حضور در دنیای مجازی محروم هستند و گفته می شود بخش قابل توجهی از فرزندان ما از خانواده های ضعیف حتی از داشتن موبایل هوشمند و حتی در مواردی از امکانات تلویزیونی محروم هستند.

نیاز به پنج هزار میلیارد تومان برای ایجاد عدالت آموزشی

گفته می شود برای ایجاد دسترسی برابر به این امکان حداقل باید پنج هزار میلیارد تومان هزینه شود؛ برای دولت ما که در تنگناست و تحریم‌ها منابع درآمدی او را کاهش داده، تخصیص این مبلغ دشوار است اما دولت باید این را در اولویت خود قرار دهد و با قولی که وزیر آموزش و پرورش داده است، بتوانیم این نابرابری را به حداقل برسانیم و کودکان ما بتوانند از این موقعیت استفاده کنند.

عدالت آموزشی یکی از پایه های مهم عدالت است که برای زندگی انسانی لازم است و البته عدالت در عرصه سلامت، اقتصاد و همه عرصه های زندگی باید رعایت شود.

با اینکه عدالت، خواست ملت ما و نیز از مهمترین محورهای مطرح شده در انقلاب اسلامی است، ما در این زمینه کمبودها و مشکلاتی داریم مثلا درباره مدارس خصوصی؛ این مدارس باید امکانات را به نفع مدارس دولتی آزاد کنند که در اختیار طبقات متوسط و پایین جامعه قرار می گیرد؛ اگر قرار باشد مدارس خصوصی داشته باشیم و آنها بتوانند امکانات اندک آموزش عمومی را دراختیار بگیرند، از عدالت به دور است.

آموزش رایگان یک اصل مهم در قانون اساسی است و در جامعه لازم است و باید بتوانیم این عدالت را فراهم کنیم؛ همچنین در بخش سلامت که همه افراد بتوانند دسترسی به امکاناتی برای زندگی سالم داشته باشند و عدالت در عرصه اقتصاد که این سه از عمده ترین محورهای عدالت است.

جامعه عادل چه جامعه‌ای است؟

جامعه‌ایست که در آن سازوکارهای دسترسی به ثروت، قدرت، اطلاعات و منزلت تبعیض آمیز نباشد؛ یعنی همه افراد از همه طبقات امکانات برابری برای دسترسی به این عرصه ها داشته باشند.

در یک جامعه ای که مردم سالار باشد -که از محورهای عدالت است- مردم می توانند در انتخاباتی آزاد نمایندگان خود را روی کار آورند. در یک نظام عادل، حاکمان، نماینده مردمان هستند و لازمه این مردم سالاری، آزادی بیان و بعد از بیان و داشتن حق بازخواست و اعتراض نسبت به قدرتی است که از سوی مردم به حاکمان داده شده است؛ این دسترسی مساوی افراد به قدرت است.

در زمینه منزلت، بدون رانت و امتیازهای نابجا باید فقط استعدادهای افراد، زمینه دستیابی به منزلت باشند و افراد امکان برابر برای دستیابی به آن را داشته باشند و همچنین دسترسی برابر به اطلاعات؛ منشا قدرت و امنیت و اقتدار، اطلاعات است و امکان برابر به عرصه اطلاعات و ثروت لازم است.

در یک جامعه آزاد ممکن است ثروتها متفاوت باشد؛ اما همه افراد باید امکان دسترسی به ثروت برای داشتن زندگی آبرومند و برآورنده نیازهای اولیه و ثانویه خود داشته باشند.

ضرورت گردش آزاد اطلاعات

گردش آزاد اطلاعات بسیار مهم است و باید اطلاعات آزادانه در جامعه رد و بدل شود و همه امکان دسترسی به آن را داشته باشند؛ اگر گفته می شود رسانه ها باید آزاد باشند برای این است که این دسترسی به اطلاعات برای همه آسان و میسر باشد.

تأکید بر شفافیت در قدرت

در زمینه قدرت نیز علاوه بر پاسخگویی به مردم و امکان بازخواست قدرت، شفافیت بسیار مهم است چون جلوی فساد را می گیرد و جلوی تراکم امکانات در دست عده ای خاص را می گیرد. شفافیت، گردش آزاد اطلاعات و آزادی انتخاب مردم و دسترسی به امکانات زندگی برخوردار و خوب، مسایلی است که در عدالت باید رعایت شود.

این رویکرد در دوران حاکمیت اصلاحات مورد توجه بود و طرح ساماندهی اقتصاد و توسعه همه جانبه توام با عدالت بود که در برنامه سوم و چهارم انعکاس یافت و اگر برنامه چهارم اجرا می شد، امروز وضعیت بهتری داشتیم و آزادی و عدالت و رفاه و پیشرفت بیشتری تامین می شد.

به برنامه چشم انداز و برنامه چهارم توجه لازم نشد که اگر می شد موقعیت بهتری داشتیم.

نسبت عدالت با توسعه

عدالت بدون توسعه یعنی توزیع فقر و صرف سرمایه های ملی و غیرنفتی به صورت صدقه ای و یکبار مصرف و توسعه بدون عدالت یعنی خرد شدن استخوانهای بخش بزرگی از جامعه زیر قدرتی که بخش کوچکی با رانت به دست می آورند.

اگر توسعه با عدالت توام باشد، هم بنیه اقتصادی جامعه و هم امنیت و هم رفاه جامعه بیشتر تامین می شود و توزیع امکانات صورت می گیرد.

ضرورت توسعه توأم با عدالت

توسعه بدون عدالت یعنی راندن طبقه متوسط به سوی طبقه محروم و برخورداری بیشتر بخش کوچکی از امکانات جامعه و عدالت بدون توسعه یعنی صرف کردن سرمایه های ملی به صورت یکبار مصرف و فقیرتر شدن کل جامعه.

تأکید بر رشد کیفی دانشگاه ها در کنار رشد کمی

از نظر کمی، توسعه دانشگاه ها از نظر تعداد دانشجو و تحصیلات تکمیلی، شگفت انگیز بوده است اما باید بپرسیم که برای عدالت آموزشی در سطح بالا، کیفیت دانشجویان ما چگونه است؟ آیا همپای رشد کمی دانشگاه، کیفی هم رشد کرده ایم؟ آیا باعث تاسف نیست که هیچ یک از دانشگاه های ما جزو ۵۰۰ دانشگاه معتبر جهان نیستند؟

ما همانطور که باید کمیت را در نظر بگیریم باید کیفیت دانشگاه ها را مدنظر قرار دهیم. کیفیت دانشگاه ها از طریق تامین نیازهای کادر آموزشی و تحقیقی، حفظ حرمت و امنیت دانشجو و استاد و برقراری کار در دانشگاه تامین می شود.

برای کیفی شدن تلاش کنیم؛ اگر می خواهیم گزینش کنیم و کادرها را جایگزین کنیم با کادر بهتری جایگزین کنیم؛ باید رانت ها و امتیازهای نابجا برداشته شود و باید کاری کنیم که مهاجرت مغزهای ما کاهش یابد و در عوض باید کاری کنیم که انسانهای برجسته جهان، دانش خود را در اختیار ایران قرار دهند.

دانشگاه باید سیاسی بماند

دانشگاه ذاتا سیاسی است؛ جای علم و تحقیق است اما به واسطه حضور نیروی جوانی که در عمق وجودش آرمانگراست، این محیط سیاسی است و باید سیاسی بماند و تشویق شود نه اینکه فضای امنیتی در دانشگاه حاکم شود. ایجاد فضای امنیتی، سیاسی بودن فضای دانشگاه را از بین نمی برد بلکه موجب بی تفاوتی بخش از نیروهای علمی می شود که فاجعه است و بخشی دیگر به حرکاتی مضر برای خود و دانشگاه و کشور روی می آورد.

امیدوارم در سال تحصیلی جدید علاوه بر تامین امکانات بهتر برای دانش آموزان فضاهای دانشگاهی هم فضایی سازنده و پررونق باشد.

حرکت مبارزه با مفاسد سیاسی شتاب بیشتری پیدا کرده که قابل تقدیر است اگرچه به جای پیدا کردن زمینه فساد به دنبال مفسدان هستند.

ابراز امیدواری نسبت به آزادی فعالان صنفی و رفع محدودیت فعالان سیاسی

امیدوارم در طلیعه سال نوی تحصیلی فعالان صنفی از معلمان و کارگران تا استادان و دانشجویان به ویژه دانشجویانی که گرفتار شدند و فعالان سیاسی که مورد محدودیت قرار گرفتند، آزاد شوند و شاهد رفع محدودیت آنها و ایجاد فضای امن و آزاد در دانشگاه ها باشیم.

منبع: دیدار نیوز

24