نظام بانکی فعلی درجنگ با خداست/نمایندگان مجلس، بضاعت علمی لازم برای اصلاح قانون بانکداری بدون ربا را ندارند

به گزارش خبر فوری به نقل از روزنامه عصر ایرانیان، با وجود اینکه تحقق بانکداری اسلامی یکی از دغدغه های اصلی نظام از سال‌ها پیش بوده اما بررسی ها نشان می دهد که بانک ها هیچ التزامی به رعایت قانون بانکداری بدون ربا نداشته و به گفته رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ناکارآمدی بانکی پشت تورم مخفی شده و عقود مشارکتی که لازمه تحقق بانکداری اسلامی است، در هیچ بانکی عمل نمی‌شود.

محمدرضا پورابراهیمی در یک برنامه تلویزیونی با اشاره به اینکه یکی از چالش‌های نظام بانکی، جدا شدن از مأموریت‌های اصلی و رفتن به سمت اقداماتی مانند بنگاهداری است، گفت: بانک ها را در فضای رقابتی و واقعی اقتصاد، نمی توان ارزیابی کرد.
کوروش پرویزیان، رئیس شورای هماهنگی مدیران عامل بانک‌های خصوصی هم دراین برنامه با بیان اینکه مشکلات قابل ملاحظه ای بر سر راه بانکداری وجود دارد، گفت: با چند موضوع به صورت ماهیتی مواجه هستیم؛ از جمله بانکداری بدون ربا که در قانون هم فصلی به عنوان عقود مشارکتی دیده شده و در این نوع عقود؛ بحث شراکت بانکها مطرح می شود و بانک و سرمایه گذار هر دو یک سهم مشارکتی را می آورند و بنیاد شراکت را پایه ریزی می کنند.
وی ادامه داد: دستوری بودن نرخ تسهیلات و کاهش بازدهی سود اعطایی به تسهیلات­ دیگران به نسبت بازدهی که یک بانک به عنوان بنگاه اقتصادی می تواند از دیگر دارایی‌هایش بدست آورد، دیگر موضوع قابل ملاحظه پیش روی است؛ این در حالی است که بر اساس قانون، سرمایه گذاری بانک ها هم می تواند بصورت مستقیم باشد و هم غیر مستقیم، در حالیکه با اعلام دستوری نرخ در سالهای مختلف مشکلاتی برای نظام بانکی کشور پدید آمده است.آنچه مسلم است اینکه بانک ها این روزها به وظیفه خود در جایگاه مسئولیت اجتماعی بانکی و یک بانک مردم محور عمل نمی کنند و با فرار از ریسک پذیری و کسب سود ثابت از مشتری، خود را در حاشیه امن اقتصادی قرارداده اند.
در نظام اقتصاد اسلامی کمک به تامین مالی اقشار کم درآمد و متوسط جامعه و نیز کمک به تامین مالی صاحبان عوامل تولید و جلوگیری از سقوط آنها به دامن رباخواران از مسئولیت‌های اجتماعی بزرگ بانک‌ها محسوب می شود. در نظام بانکی بدون ربا ، بانک موظف است با مشتری مشارکت واقعی را رقم بزند و ریسک شراکت در سود و زیان را به خود بپذیرد.موضوعی که این روزها برای بانک ها کشور چیزی شبیه شوخی است و بسیاری از فعالیت های بانکی در شرایط کنونی کمتر از رباخواری نیست.
اگر بانک ها به مسئولیت های اجتماعی خود عمل کنند کمک شایانی به بهبود فضا ی پولی کشور می شود . سیستم بانکی کشور باید توانایی تامین مالی واحد های کوچک تسهیلات مورد نیاز آحاد جامعه را به نحوی تحصیل نماید که ضمن توجیه هزینه و فایده این عملیات ، متقاضیان وام های کوچک به سوی بازار غیررسمی بویژه موسسات مالی اعتباری غیرمجاز و در نهایت معامله گران ربا خوار نروند.
بسیاری از فقها بر این باورندکه نه تنها ربا در اسلام مذموم و زشت بوده و رباخواران را عذابی سخت وعده داده شده است ، بلکه حل مشکلات مالی از طریق اجرای صحیح و واقعی عقود اسلامی بانکی، بساط ربا از سطح جامعه را برچیده و سیستم بانکی کشور را تطهیر می کند اما با این وجود بانک ها با اصرار بر تداوم عملیات بانکی که شبهه ربوی بودن دارد از این مسیر فاصله گرفته به عقیده برخی کارشناسان اقتصادی نظام بانکی کشور درحال جنگ با خدا در این بخش هستند.
انگلیس جلوتر از ایران در زمینه آموزش بانکداری اسلامی
همزمان با توسعه صنعت بانکداری و خدمات مالی در جهان، بانکداری اسلامی نیز به‌دلیل ویژگی‌هایی از جمله ممنوعیت انجام معاملات ربوی، تأکید بر قرارداد‌های واقعی، توزیع ریسک سرمایهگذاری، برقراری رابطه میان عرضه پول و بخش واقعی اقتصاد، محدودیت فعالیت‌های سفته‌بازی در نظام بانکی و ... در کشور‌های مختلف اسلامی و غیراسلامی و اروپایی با رشد چشمگیری روبه­‌رو شده است.به گونه ای که به گفته علی طوسی، کارشناس بانکداری بین الملل و استاد دانشگاه لیون فرانسه ااروپا و انگلیس در حال حاضر در زمینه آموزش و تحقیق درباره بانکداری بدون ربا از کشورمان هم جلوتر است.
وی که با تسنیم گفتگو کرده، گفت: قبل از سال ۲۰۰۰ میلادی در انگلستان اجازه تأسیس بانک‌های اسلامی داده نمی‌شد و فقط مؤسسات مالی اسلامی مجوز تأسیس داشتند، اما پس از اینکه متوجه بازار مالی عظیم و گسترده در کشور‌های اسلامی شدند در صدد جذب این منابع که متعلق به مسلمانان بود برآمدند و بعد از آن اجازه تأسیس بانک‌های اسلامی را به‌صورت گسترده صادر کردند.
وی افزود: تلاش‌هایی که لندن در زمینه علوم مالی اسلامی و جذب سرمایه مسلمانان انجام داده سبب شده است که اکنون لندن در رتبه دهم جهان در زمینه جذب دارایی مالی ــ اسلامی قرار بگیرد.
طوسی تاکید کرد: مدل بانکداری اسلامی در اروپا به‌عنوان یک نگرش جدید و در نوع خود جذاب مطرح است و در دهه‌های گذشته اهمیت و توجه فراوانی به آن کرده است و چه در عمل و چه در تئوری و آموزش آن را دنبال می‌کند و درصدد گسترش و توسعه آن هستند.
برخی معاملات بانکی فعلی باطل است
هرچند کارشناسان اقتصادی همواره تاکید کرده اند که بانک مرکزی باید با بانک هایی که در مسیر بانکداری اسلامی حرکت نمی کنند اما گویا تحقق این امر تنها ادعا بوده و اراده ای برای رواج کامل بانکداری اسلامی در کشور وجود ندارد.
عبدالمجید شیخی، کارشناس برجسته اقتصادی و استاد دانشگاه که سال ها در دانشگاه های کشور اصول و مبانی اقتصاد را تدریس کرده در همین رابطه گفت: بانک ها در بسیاری از معاملاتشان مقید به بانکداری اسلامی نبوده و دستورات اسلامی را اجرا نمی کنند.
وی با اشاره به اینکه قانون بانکداری اسلامی و عملیات بانکداری بدون ربا در بانک ها اجرا نشده و بیشتر تسهیلاتی که پرداخت می کنند غیر مشارکتی و با نرخ های سود از پیش تعیین شده است یادآور شد:دربانکداری اسلامی نرخ سود تحققی است نه تعیینی و اگر نرخ سودی تعیینی باشد این عملیات رباست.نرخ سود باید از درون فعالیت های اقتصادی بیرون بیاید و پس از محاسبه سود و زیان بر اساس درصدی که بین سپرده گذار یا دریافت کننده تسهیلات و بانک قرارداد شده بین طرفین تقسیم شود تا شرعی باشد و در این شیوه زیان طرفین نیز باید در نظر گرفته شود.
شیخی افزود:در قانون عملیات بانکی بدون ربا نرخ سود علی الحساب پیش بینی شده اما متاسفانه بانک ها مقید به اجرای دقیق این قانون نیستند.در چنین شرایطی چنانچه نرخ سود تحقق یافته از نرخ علی الحساب کمتر باشد بانک موظف به بازگرداندن سود علی الحساب است در حالی که بانک ها این کار را انجام نمی دهند و این معامله باطل است .
نمایندگان مجلس بضاعت علمی اصلاح قانون را ندارند
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه بانک ها باید رفتارشان را با قانون منطبق کنند، ادامه داد:.طرح بانکداری بدون ربا که اصلاحیه ای بر قانون عملیات بانکداری بدون ربا مصوب سال 62 است همچنان در مجلس خاک می خورد. متاسفانه به دلیل اینکه در ترکیب جدید مجلس افراد خبره ای که در زمینه اقتصاد اسلامی تخصص داشتند حضور ندارند و بضاعت علمی نمایندگان فعلی مجلس بسیار پایین است؛ این قانون روی دست مجلس مانده است.
شیخی اذعان کرد: افتخار کشورمان این است که به دنیا عملیات بانکداری بدون ربا را معرفی کرده ایم.برند و نشان تجاری این مساله مال ماست و صاحب امتیاز و مالک معنوی بانکداری بدون ربا هستیم اما از آنجاییکه برخی در بسیاری از امور متاسفانه دستورات الهی را رعایت نمی کنند در این قضیه هم سرپیچی از دستورات الهی می کنند.
این کارشناس برجسته اقتصادی اظهار کرد: بانکداری بدون ربا تکلیف شرعی است؛ اما متاسفانه شبکه بانکی کشور سر جنگ با خدا دارد و نمی خواهد در این قضیه مطیع باشد.بانک مرکزی باید جلوی این ها را سد کند.تمام مسولان باید بدانند که مجوز بانک دادن یک حق عمومی است و هیچ مجوز بگیر بانکی خواه خصوصی باشد خواه دولتی باشد حق ندارد خارج از ضوابط نظام جمهوری اسلامی فعالیت کند. اگر این نافرمانی ثابت شود در واقع حاکمیت اسلامی باید جلوی آنها را سد کرده و مجوز آن ها را باطل کند.
گریز بانک‌های اسلامی از ورشکستگی جهانی
شیخی با اشاره به بحران مالی جهان در دهه گذشته تصریح کرد: بحرانی که در سال 2008 در اروپا و آمریکا و در بازارهای در هم تنیده شرق و حتی غرب آسیا رخ داد ناشی از نافرمانی از نظام بانکی غرب بود.بانک ها روز به روز و گروه به گروه ورشکست می شدند و هنوز هم ورشکستگی آنها ادامه دارد.در این ماجرا بانک های اسلامی که بر اساس عقود اسلامی معامله می کردند نه تنها مشکلی برایشان پیش نیامد بلکه سود هم داشتند.غربی ها هم اعتراف کرده اند که به دلیل ولنگاری نظام بانکداری بین المللی و بانکداران چند ملیتی این بلا بر سر غرب آمده است.در چنین شرایطی چرا نباید عبرت بگیریم.مسولان بانک مرکزی باید اهل عبرت باشند . اگر قرار باشد فقط نظاره گر باشند و کاری نکنند به زودی بحران در بانک ها بیش از پیش افزایش می یابد. آنچه مسلم است بانکداری امروز کشورمان بانکداری مبتنی بر آنچه در آغاز انقلاب اسلامی برنامه ریزی کرده بودیم نیست و باید برای رسیدن به بانکداری بدون ربا اراده ای عمومی در مسئولان کشور از یک سو و مردم از سوی دیگر ایجاد شود تا تحولی جدی در نظام بانکداری کشورمان ایجاد شود.

15