نهضت ملی متراکم مسکن، مشهد را گران تر از قبل می‌کند
تراکم پروژه مهرگان، که اصلی ترین سایت نهضت ملی مسکن در شهر مشهد به حساب می‌آید، ۱۴۸ نفر در هکتار است. این در حالی است که هم‌اکنون نیز تراکم جمعیت در مشهد دوبرابر حد استاندارد و نزدیک به ۱۲۰ نفر در هکتار است و متراکم سازی بیشتر نتیجه‌ای جز گران‌سازی نخواهد داشت.
اولین جلسه شورای مسکن استان خراسان رضوی، در ۲۷ اردیبهشت امسال در حالی برگزار شد که، سرو سامان دادن به حاشیه نشینی و حل معضل مسکن برای کلانشهر مشهد از حالت معمول یک مساله عبور کرده و تبدیل به یک امر پیچیده شده است.
طبق آخرین آمار رسمی کشور، نزدیک به نیمی از مردم مشهد در سکونت‌گاه‌های غیر رسمی که همان حاشیه شهرهاست، ساکن هستند. از ۳ میلیون و هزارو ۱۸۴ نفر، جمعیت مشهد، یک میلیون و ۳۰۰هزار نفر در ۳هزار و ۹۰۰هکتار سکونتگاه غیررسمی و بافت ناکارآمد ساکن‌اند. ازسویی دیگر، این شهر جز متراکم‌ترین کلانشهرهای ایران بوده وبا چالش‌های گرانی و پائین آمدن کیفیت زیست شهری مواجه است.
با توجه به اینکه نزدیک به نیمی از جمعیت مشهد در حاشیه‌ها مستقر بوده، طرح نهضت ملی مسکن در این کلانشهر را می‌توان یک راه برون‌رفت از شرایط حال حاضر مشهد دانست. اما روند اجرایی شدن این طرح بعد از دو سال در شهر مشهد چگونه است؟
توسعه کلانشهرها، جزو سیاست‌های کلان نیست
وحید داعی، سرپرست اداره کل راه و شهرسازی و رئیس شورای هماهنگی راه و شهرسازی استان خراسان رضوی در خصوص اقدامات انجام شده برای طرح نهضت ملی مسکن، گفت: «نهضت ملی مسکن شقوق مختلفی دارد. از چهار بخش حمایتی، خودمالکی، مسکن روستایی و نوسازی مسکن در بافت‌های فرسوده تشکیل شده‌است. بنابراین صحبت از بررسی روند نهضت ملی باید ناظر به تمامی این بخش‌ها باشد.»
وی ادامه داد: « در بخش حمایتی دولت وظیفه دارد زمین رایگان در قالب اجاره 99 ساله به همراه تسهیلات برای مردم مهیا کند. در حوزه حمایتی، اصل کار در پروژه مهرگان(2600 واحد) در حال اتفاق است. براساس سیاست آمایش سرزمینی، عمده توسعه کلانشهرها، جز سیاست‌های کلان نیست. توصیه سیاستی برای حل مساله مسکن کلانشهرها ، مهاجرت مردم به سمت شهرهای جدید است. همان‌گونه که در تهران نهضت ملی آن در پردیس، پرند و ...در حال انجام است، نهضت ملی مسکن در مشهد نیز در شهرهای جدید گلبهار و بینالود هدف گذاری شده است. در گلبهار تا کنون حدود 26 هزار واحد هدف گذاری شده که هدف نهایی پنجاه هزار واحد است. این تعداد واحد در 800 هکتار اجرایی خواهد شد.»
داعی در جواب این سوال که برای وضعیت بحرانی حاشیه‌نشینی و سکونت‌گاه‌های غیر رسمی چه برنامه‌ای اجرا شده، پاسخ داد:« در کلانشهر مشهد و در حوزه نوسازی بافت فرسوده، بالغ بر 25 هزار و ششصد پروانه ساختمانی واحد، در بافت فرسود این کلانشهر، صادر شد، لذا بخشی از واحدهایی که دولت موظف به ساخت آن‌هاست در قالب نوسازی بافت فرسوده در حال تحقق است. یک بخشی از بافت فرسوده، سکونت‌گاه‌های غیر رسمی است. این مناطق بیشتر مشکل سند مالکیتی داشته و لذا نمی‌توانند از خدمات استفاده کنند. آن بخشی از مناطق که تصرف در ملک دولتی اتفاق افتاده است با استفاده از تبصره‌ای که در قانون بودجه آمده و طبق آن زمین به خود متصرف با شرایطی قابل تفویض است، این انتقال مالکیت صورت گرفته و در ادامه مالکین می‌تواند واحد خود را نوسازی کنند.»
نهضت ملی مشهد 50 درصد متراکم‌تر
باتوجه به اعداد ارقامی که سرپرست اداره کل راه و شهرسازی استان خراسان رضوی اعلام کرده، تراکم پروژه مهرگان که به گفته این مسئول یکی از سایتهای اصلی پروژه نهضت ملی مسکن به حساب می‌آید 143 نفر بوده، این در حالی است که شهر مشهد با تراکم فعلی 90 نفر در هکتار، جز متراکم‌ترین کلانشهرهای کشور است، لذا اجرایی شدن طرحی که با هدف بهبودبخشی به شرایط زیست شهری و تامین مسکن طراحی و در حال اجراست خود باعث متراکم‌تر شدن شهر می‌شود.
تراکم عامل گرانی و بدترشدن زیست شهری
فرشید ایلاتی، کارشناس مسکن، در خصوص کیفیت شهرهای متراکم گفت:در حال حاضر، شهرها و به ویژه کلان شهرهای کشور متراکم و فشرده هستند، متاسفانه ما در بحث متراکم سازی اصول شهرسازی را رعایت نکرده‌ایم و فاصله ساختمان‌ها از یکدیگر، فاصله معابر، کوچه‌ها، خیابان‌ها و سرانه‌ها، هیچ کدام لحاظ نشده‌اند. به همین دلیل ما در شهرهایمان همزمان فشرده سازی و متراکم سازی را داشته‌ایم.»
ایلاتی با اشاره به تاثیر تراکم بر کیفیت زیست شهری معتقد است، علی رغم وجود زمین و مساحت کافی برای ایجاد کالبد مناسب شهری اما به دلیل بارگزاری خارج از استاندارد جمعیت بر هکتار، دچار کاهش کیفیت زندگی در شهرهای کشور شده‌ایم.
همچنین می‌توان با توجه به تجربه مدیریت شهری در مناطقی که به سازههای آن اجازه بلند مرتبه سازی داده شده، اذعان کرد، تراکم خود عامل گرانتر شدن شهرها می‌شود. در این دو دهه اخیر، مناطقی از تهران که اجازه متراکم سازی به آن‌ها داده شده، از جهش قیمت مسکن بیشتری نسبت به سایر مناطق برخوردارند. لذا پیچیدن نسخه ساخت انبوه و متراکم برای رفع مشکلات کلانشهر ها ا زجمله مشهد نه تنها راه‌گشا نیست بلکه مشکلات جدیدی از جمله گرانی و کاهش کیفیت زیست شهری را به همراه خواهد داشت.
