نگاه مهندسی به مسائل اجتماعی کارگشا نیست

از نگاه آنان ، بازنگری در رویکرد تحقیقات و پژوهش های علوم انسانی از نیازهای مبرم ارتقای این دانش پیچیده است؛ زیرا الگوی تحقیقات و پژوهش های علوم انسانی با ساختار تحقیقاتی جهان فاصله دارد.

این کارشناسان ارتقای جایگاه علوم انسانی را مستلزم نوآوری های محققان و دانشمندان این حوزه می دانند که از مسیر راه اندازی کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره می گذرد؛ کرسی های آزاد اندیشی و نظریه پردازی که رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره بر آن تاکید کرده اند.
به اعتقاد آنها، نگاه فنی و مهندسی به معضلات جامعه باید جای خود را به نگاه انسانی بدهد و دیگر اینکه کرسی های نظریه پردازی با حضور دانشمندان علوم انسانی برای نوآوری در دانش های این حوزه شکل بگیرد.
جایگاه فعلی علوم انسانی در ایران و راه های ارتقای آن را با «علی خاکساری » و «میترا عظیمی » دو نفر از استادان دانشگاه در میان گذاشته است.
خاکساری یکی از استادان دانشگاه علامه طباطبایی دراین باره گفت: جایگاه علوم انسانی در یکی دو دهه ی گذشته نسبت به قبل اهمیت بیشتری یافته است.
« دلیل این اهمیت، آن است که مسئولان در فرایند مسایل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور به این نتیجه رسیدند که تکیه صرف برعلوم فنی و مهندسی نمی تواند کارگشا باشد و این علوم انسانی است که می تواند نیاز امروز جامعه را برآورده کند .
وی توضیح داد: از طرف دیگر اهمیت این رشته زمینه ای را ایجاد کرد که علاقه مندی افراد هم نسبت به رشته های علوم انسانی افزایش یابد و این احساس را پدید آورد که این رشته ها می تواند افراد بیشتری را در بطن جامعه قرار دهد تا آنها مشغول به کار شوند. به همین دلیل
نگاه بهتری به علوم انسانی شد، گرچه هنوز هم نگاه کاملا مناسبی نسبت به دانش های این حوزه وجود ندارد.
این استاد علوم انسانی گفت: با وجود توجه بیشتر در دو دهه گذشته به علوم انسانی، هنوز از دانش آموختگان این رشته ها در پست های مدیریتی کلان استفاده نشده است و به آنها اعتماد ندارند.
وی افزود: برداشت این است که براساس یک الگوی نادرست، پست های حساس دولتی در سطوح بالای کشور به پزشکان و مهندسان اختصاص داده شده است. به همین دلیل وزارتخانه که پست های حساس هم به فارغ التحصیلان این رشته ها داده می شود ، وزارت علوم یکی از این نمونه ها است .
وی علوم انسانی را با شاخه های مختلف اقتصاد، سیاست، مدیریت، معارف،علوم اجتماعی و فلسفه نام برد و افزود: مجموعه ی این علوم می تواند برای بسیاری از برنامه های یک کشور راه گشا باشد.
خاکساری با بیان این جمله که در عرض این 40 سال حتی یک وزیر دارای تحصیلات علوم انسانی سکان وزارت علوم را در اختیار نداشته است ، افزود: استفاده از مهندسان یا پزشکان برای اداره وزارت علوم و همچنین سیاستگذاری در زمینه آموزش عالی کشور، درست نیست .
وی گفت : با وجود شایستگی های فردی مهندسان و پزشکان اما به نظر می رسد نگاه علوم انسانی به موضوع سیاست گذاری در آموزش عالی بااهمیت تر از نگاه فنی و پزشکی است.
خاکساری درادامه این گفت وگو با بیان این جمله که به دانش آموختگان علوم انسانی اعتماد نشده و از توانایی های آنان در زمینه مدیریت های کلان کمتر استفاده شده است، تصریح کرد: این در حالی است که علوم انسانی در پیشرفت جامعه و در رسیدن به اهداف انسانی و والایی که یک جامعه برای خود ترسیم کرده می تواند نقش بسیار مهمی ایفا کند.
به اعتقاد این استاد دانشگاه در صورت توجه بیشتر به فارغ التحصیلان علوم انسانی و بهره گیری از توانمندی آنها در سیاست گذاری، برنامه ریزی و پست های کلان مدیریتی می توان شاهد تاثیرات مثبت زیادی در جامعه بود .
ین استاد دانشگاه همچنین توجه به کرسی های نظریه پردازی برای نوآوری و تولید علم در علوم انسانی را نیز مورد توجه قرار داد .

** معیارهای سنجش هر دانشی میزان خروجی های آن حوزه است
«میترا عظیمی»، یکی دیگر از استادان علوم انسانی در باره جایگاه این حوزه در ایران گفت : یکی از معیارهای سنجش هر دانشی، میزان خروجی های آن حوزه است و آنچه که در حال حاضر مشاهده می شود خروجی های حوزه های علوم انسانی نقش چندانی در تصمیم گیری ها و سیاست گذاری های کلان کشور ندارند.
به گفته وی، در حال حاضر مسئولان به خروجی رشته های فنی و مهندسی حتی در حوزه های مربوط به مسایل علوم انسانی و اجتماعی بیشتر اعتماد می کنند. تلاش می کنند که برای مسایل حوزه های علوم انسانی و اجتماعی نیز از خروجی های فنی مهندسی استفاده کنند.
وی از مساله آلودگی هوا به عنوان یک مصداق نام برد و افزود: وقتی مسئله آلودگی هوا مطرح می شود همه ابزارها و سیاست هایی که در جهت کنترل این معضل مطرح می شود درواقع در حوزه اقدامات فیزیکی و مهندسی است. به عنوان مثال اعلام می کنند که چگونه کیفیت بنزین را بالا ببریم یا عنوان می شود موتورسیکلت ها را به سمت برقی شدن هدایت کنیم، اما یک بار مشاهده نشده که از زاویه ی اجتماعی به این مسئله نگاه بشود.
این استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: در همین دانشکده نشستی پیرامون الودگی هوا از منظر اجتماعی برگزار شد که مسئولان اذعان کردند تاکنون به مشکل آلودگی هوا از زاویه علوم انسانی نگاه نکرده بودند.با این وجود به برنامه ها و سیاست های ارائه شده توجهی نکردند و هیچ بازخوردی از نهادهای ذیربط و تمایلی برای همکاری مشاهده نشد.
عظیمی افزود: انتظار این است که وقتی دانشگاه ها در موضوعی پیشقدم می شوند به ویژه دانشگاهی مانند علامه طباطبائی که قطب علوم انسانی ایران است، همراهی نهادها و دستگاه های ذیربط را با خود ببیند تا از ادامه کار برای حل معضلات ناامید نشود.
وی با بیان اینکه اعتقاد من این است علوم انسانی هنوز جایگاه خود را در ایران پیدا نکرده است و هنوز برخی از مسئولان و تصمیم گیران کشور به علوم انسانی به عنوان یک دانش رده پایین نگاه می کنند.افزود: ما هنوز نگاه نخبه گرایانه به حوزه های فنی و مهندسی داریم این موضوع هم در متن جامعه و هم در ضمیر ناخودآگاه مسئولان کشور وجود دارد و این نگاه نیازمند بازنگری و تصحیح است.
وی گفت: مسئولان کشور ما باید به این باور برسند که برای حل مسایل و مشکلات جامعه انسانی بدنبال بکارگیری روش های فنی و مهندسی نباشند منظور این نیست که در ارائه راهکارها، حوزه های فنی را کنار بگذارند، بلکه هدف این است که راهکار مسائل با جنس علوم اجتماعی و انسانی را دراین حوزه استخراج کرده و از افراد متخصص کمک بگیریم .
عظیمی معتقد است : خروجی های برآمده از پژوهش و مطالعات علوم انسانی بایستی درتصمیم گیری مسئولان مورد بهره برداری قرار گیرد در عین حال که استفاده از این حوزه نباید محدود به پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکتری در قفسه کتابخانه ها شود .

1696