آداب و رسوم نوروزی در استانهای مختلف ایران
با پایان فصل زمستان، در آخرین روزهای سال و آمادگی برای ورود به سال جدید، مردم هر منطقه و استانی با رسم و رسوم خود به پیشواز نوروز می روند.
به گزارش خبر فوری ، اين آيين خاص و سنتهاست كه مراسمي نظير نوروز را ماندگار كرده و خاطرات خوشي از اين ايام براي مردم رقم زده است.برخی از این آئینها و رسوم بین تمام استانها مشترک هستند.
در زیر ابتدا به آداب و رسوم مشترک و سپس به برخی از آداب خاص هر استان اشاره کرده ایم:
1-خانه تکانی
خانه‌تکانی یکی از آیین‌های نوروزی است که مردم بیشتر مناطقی که نوروز را جشن می‌گیرند به آن پایبندند. غبارروبی، گردگیری دیوارهای خانه، اسباب‌ها و زدودن سیاهی از روی آنها و دور ریختن وسایل کهنه و نو کردن آنها در سال جدید همه از آیین های کهن ایرانی است که هیچ سالی به فراموشی سپرده نمی‌شود.
2-چیدن هفت سین
هفت سین شاخص ترین نماد نوروز است و آغاز سال معمولا در کنار آن جشن گرفته می شود. از دیرباز این سفره ی رنگین ۷ روییدنی خوراکی را که با حرف " سین " شروع می شوند را در خود جای داده است : سیب، سبزه، سنجد، سماق، سیر،سرکه، سمنو و…
قرآن، آینه، شمع، تخم‌مرغ رنگ شده، ماهی قرمز، نان و سبزی، گلاب، گل، سکه و … نیز گوشه ی دیگری از این سفره را پر می کنند و هریک به نشانه و نمادی خاص در کنار یکدیگر قرار می گیرند.
رسم دیرین این است که به هنگام تحویل سال همه در کنار سفره هفت سین باشند و برای یکدیگر خوشی و شادمانی و سلامتی در سال جدید بخواهند.
3- غذاهای خاص نوروز
پس از سال نو اولین وعده ی غذایی رشته پلو یا آش رشته است که بر اساس باور قدیمی خوردن آن موجب می شود تا سر سرشته کار تا آخر سال دست اعضای خانواده بیاید.
رشته پلو غذایی لذیذ است که با رشته پلویی و برنج همراه با خرما و کشمش سرخ کرده آماده می شود و در مراسم نوروز سرو می گردد.
از دیر باز و طبق سنن قدیم رسم بر این بوده است که ناهار یا شام روز اول بهار سبزی پلو با ماهی باشد، زیرا سبزی نشان از سرسبزی بهار و برنج نشان از برکت و پرباری دارد. همچنین ماهی نیز سمبلی از جنب و جوش و روشنی بوده و اخیرا هم به سمبلی از سلامتی تبدیل شده است
4- عیدی و هدایا
یکی از رسم های دیرین در نوروز، عیدی دادن و عیدی گرفتن است. کوچکتر ها از شوق گرفتن اسکناس های نو و تانخورده سر از پا نمی شناسند و با شوقی خاص منتظر دریافت آنها هستند.
بزرگترها قبل از تحویل سال اسکناس های عیدی را به نشانه تبرک لای قرآن می گذرند و پس از آغاز سال، آنها را به عنوان عیدی به کوچکترها می دهند. برخی به جای اسکناس، هدایایی را برای عزیزانشان تهیه می کنند و به آنها تقدیم می دارند.
5- دید و بازدید
احتمالا در گذشته، مردمان می دانستند که روزی آنقدر غرق در دغدغه ها و روزمرگی ها می شویم که فرصت دیدن اقوام خویش را هم نداریم. رسم دیرین دید و بازدید نوروز بهانه ی خوبی است تا حداقل سالی یک بار گرد هم بیاییم و شادی این جشن باستانی را با عزیزانمان شریک شویم.
6- پوشیدن لباس نو
رسم بر این است که در ایام نوروز و به هنگام دید و بازدیدها به نشانه ی نو شدن لباس زمین، جامه نو بر تن می کنند و خود را می آرایند تا به بهترین شکل در طول این جشن دیده شوند.
7- سیزده به در
سیزدهمین روز از جشن های نوروزی با عنوان سیزده به در شهرت دارد و حسن ختام جشن نوروز به حساب می آید. باوری قدیمی حکایت از این دارد که باید در این روز برای راندن نحسی از خانه خارج شد و به دامان طبیعت رفت. امروزه در تقویم رسمی ایران این روز تحت عنوان روز طبیعت نام گذاری شده و با برپایی پیک نیک توسط خانواده ها در سراسر کشور جشن گرفته می شود.
8- زیارت اهل قبور
یکی از چیزهایی که اسلام به نوروز تزریق کرده صله قبور است و این که مردم از اموات و گذشتگان یاد می کند این سنت از ادیان الهی است و مختص به اسلام نیست . زیارت قبور سنت بسیار شایسته و بایسته است.
البته برخی روستاها مانند اسک در نزدیکی آمل سنت‌های خاصی دارند که براساس آن در بهار یک روز زنها مردهای روستا را بیرون کرده و اداره روستا را به گونه ای شاد و مفرح در اختیار می گیرند.
|
نام استان |
آداب و رسوم مخصوص نوروز |
|
آذربایجان شرقی |
- نوروزخوانى که بيشتر توسط 'ساياچى‌ها' انجام می شود، - بردن کوزه يا کاسه‌اى آب نزد روحانى محل تا روحانى بر آن چهل‌بار سوره ٔ ياسين خوانده و فوت کند برای برکت و بارورى و شفا، - «بایرام پایی» یا تبریک عید مادر به دختران شوهر کرده |
|
آذربایجان غربی |
- رسم " تکم چی ": بز ساخته شده از قطعات چوب را در شهر می چرخوانند و نوید رسیدن نوروز می دهند - تخم مرغ شکنی : تخم مرغ ها را در پوست پیاز می پختند تا رنگ بگیرد و آن را در بین کودکان به عنوان سوغاتی چهارشنبه توزیع می کردند - مراسم شال اندازی - مراسم بخت گشایی شامل گره زدن دستمال یا چارقد |
|
اردبیل |
- دادن عیدی (بایراملیق) و سکه سال نو (ایل سکه سی) - نوید عید توسط تکم چی ها |
|
چهارمهال و بختیاری |
- شنبه گردش: اولین شنبه سال نو را زنان و کودکان از خانه بیرون می‌روند و با چیدن گیاهان خوراکی که تازه سر از خاک در آورده‌اند در مزارع و باغات نحسی، بدی، پلیدی این روز را دور می‌کنند - روز چهاردهم نوروز را با نام « چارده بدر» همانند سیزده بدر به جا می‌آورند -عید رفتگان یا عید علفه - دعوت از کسی که قدمش خوب است برای ورود به عنوان اولین نفرکه به خانه وارد شود |
|
خراسان جنوبی |
- رسم شاه مولایی: افراد خیر و معتمدان محل با مراجعه به ثروتمندان اقدام به تهیه اجناس مورد نیاز نیازمندان می کنند - حنابندان: رنگ کردن موهای سر و انگشتان |
|
خراسان رضوی |
- حضور در حرم رضوی در لحظه تحویل سال |
|
خراسان شمالی |
- مراسم کوزه شکنی: کوزه اي را مقداری آب می کنند و گاهی سکه پول هم درونش می اندازند، بعد از بلندترین نقطه منزل که معمولا پشت بام ها است، توسط یکی از اعضا خانواده که معمولا پسرهای خانواده هستند به پایین پرت شده و کوزه شكسته مي شود و آب آن به عنوان نشانه آلودگی ها و اندوه های یکساله پاشيده می شود - پختن کلوچه عیدی با شیر و شکر و گاهی دوشاب (شیره انگور) که با ماست و شیره انگور خورده مي شود - مراسم علفه: مردم خراسان شمالي یک روز قبل از سال تحویل عید به منزل کسانی که عزیزانشان را از دست داده اند می روند و فاتحه می خوانند |
|
خوزستان |
پخت كلوچه مخصوصی از آرد، روغن، زیره و رازیانه |
|
سمنان |
- نوروزخواني - رسم فالگوش: افراد حاجت مند با فالگوش ايستادن درمحل گذر و يا ساير محل ها، براساس شنيده‌هاي خود برآورده شدن حاجت‌شان را تعبير ميكنند - رسم شال اندازي - چيدن گياهان صحرايي ازجمله شنگ، گندمك و سلمه - اعتقاد به ورود فردی خوش قدم با عنوان 'شگون' یا 'شگوم' - پخت نان روغني موسوم به ' گولاچ' - پخت غذايي متشكل از هفت نوع ماده غذايي و در برخي نقاط با 13 نوع، درشب علفه |
|
سیستان بلوچستان |
- گذاشتن نان و کلوچه در سفره به دلیل اعتقاد به بازدید بی بی نوروز از سفره - حنابندان در روز قبل از نوروز یا عرفه یا علفه - نگاه کردن به سبزه در اول صبح عید - پخت کلوچه سیستانی - پخت نان قتلمه |
|
فارس |
- رفتن به «حوض ماهی» در گوشه غربی آرامگاه سعدی - زیارت حضرت شاه چراغ در شب چهارشنبه سوری - فال گوش ایستادن - در گذشته‌ها رسم بود که مردم پیش از نوروز حجامت می‌کردند و می‌گفتند که در سال نو باید خون نو در بدن باشد - علاوه بر هفت سین(هفت میم) را هم درسفره می‌گذارند که هفت میم عبارتند از: مدنی (لیمو شیرین)، مرغ، ماهی، میگو، مسقطی، ماست و مویز. به علاوه کنگر ماست، عسل، خرما، کره، پنیر، کاهو، تخم مرغ رنگی و ... . |
|
قزوین |
- نوروزى خوانى - هفت سنگ کوچک را به نيت رفع و دفع بلا و بيمارى به داخل آب پرتاب می کند |
|
قم |
- مراسم دستمال اندازون - قاشق زنی - فالگوش ایستادن - کوزه شکستن - حضور در حرم حضرت معصومه(س) و مسجد جمکران در لحظه تحویل سال |
|
کردستان |
- نوروزخوانی: نقال، نوروزنامه را مانند خواندن شاهنامه نقالی می کند، - رفتن به کوه و دشت در صبح زود . دست خود را با شبنم تر کرده و بر صورت و لباس خود برای شفا می‌کشند، - اجرای بازی هیلکه شکینه یا تخم مرغ شکستن توسط بچه‌ها - شام عید حلوا بوده و غذای اصلی که پلوخورشت است را برای فردای آن روز صرف می‌کنند |
|
کرمان |
- رشته ب‍ر‌ي و پختن آش در لحظه تحویل سال - د‌ع‍‍ا‌ي مخصوص ت‍ح‍وي‍ل سال را با ز‌ع‍ف‍ر‌ان و گلاب بر ب‍دن‍ه ي‍ك ك‍‍اس‍ه چ‍ي‍ن‍‍ي مي ن‍وي‍س‍ن‍د و از آن ش‍رب‍ت درست مي ك‍ن‍ن‍د و براي س‍لام‍ت‍‍ي ا‌ع‍ض‍‍ا‌ي خانواده در طول سال ه‍م‍گ‍‍ي از آن م‍‍ي‌ن‍وش‍ن‍د - پختن آش در شنبه اول سال - شهر ب‍‍اب‍ك‍‍ي‌ه‍‍ا روز 13 بدر 14 سنگ ج‍م‍‍ع ميكنند و در س‍ور‌اخ‍‍ي قرار م‍‍ي‌د‌ه‍ن‍د سپس در آن را م‍‍ي‌ب‍ن‍دن‍د و باور دارند با اين ك‍‍ار ت‍م‍‍ام‍‍ي ب‍لا‌ه‍‍ا از آنها دور م‍‍ي‌ش‍ود - ت‍ک‍ه‌ا‌ی سبزه را با گل ب‍‍الا‌ی سر در م‍ن‍زل‍ش‍‍ان م‍‍ی‌چ‍س‍ب‍‍ان‍دن‍د |
|
کرمانشاه |
- قاشق زنی، - شال اندازی - شلیک گلوله در ساعت تحویل سال - میرنوروزی یا همان عمونوروز، شخصی با لباس قرمز و صورتی سیاه شده که رفتار و دستورهایش خنده آور بود و در پایان جشن، از ترس آزار مردمان فرارمی کرد. - «شال درکی» یا «شال اندازی» - گرفتن پولی به نام "ته کیسه " به عنوان نماد برکت از بزرگان |
|
کهگیلویه و بویراحمد |
- چاله گرم كنون : هر خانواده حتماً غذای گرم و مناسب در شب عید تهیه می کرد - دو سه روز پیش از آغاز سال نو را عرفه یا خیرات نیمه برات می گویند. در این ایام تمامی خانواده از شیر و برنج و دانه هایی نظیر سیاه دانه، رازیانه نوعی غذای محلی به نام شیر برنج تهیه می کنند و همراه با نوعی حلوای محلی بین همسایگان توزیع می کنند، - تا قبل از آغاز سال نو، به هفت خانوار خیرات می دهند، - پیش از سیزدهم زنان روستایی معمولاً سنگهای اطراف اجاق خود را بیرون می انداختند و مرغ یا گوسفندی را ذبح می کردند و خونش را در اجاق می ریختند و سپس گوشت قربانی را بین خانواده ها تقسیم می کردند. این مراسم برای دفع بلا در طول یک سال آینده صورت می گرفت، |
|
گلستان |
- نوروزخوانی و انعام دادن به نوروز خوانان - تزیین کردن حیواناتی چون اسب (درست کردن نمد رنگین و پیشانی‌بند با نقش و نگارهای بسیار زیبا) و بافتن نخ سفید و سیاه و اسپند باهم، منجوق و داغدان (نوعی چوب که در نزد ترکمن‌ها مقدس است) و آویزان کردن آن در ورودی خانه، - در روزهای پایانی سال چند تنور نان پخته می‌شود و یک جفت قرص نان کوچک را با نخ سفید و سیاه به دیوار اتاق می‌بندند و چند ظرف آب را به نشانه برکت و رزق و روزی پر می کنند، - غسل و خواندن نماز شکر، قربانی کردن و صدقه دادن و زیارت اهل قبور و خوردن نخستین باران بهاری که نشانه خوش‌یمنی است، - استخاره برای انتخاب یک شُگون که پاقدمش سبک است، - عیدی بزرگ‌های قوم بلوچ به کوچکترها یک "نهال" است |
|
گیلان |
- انتخاب " سبک پا" و یا " خوشقدم " که معمولا دختر دم بخت است، - بردن حنا و لوازم سفره عیدی برای همسایه های سوگوار خود، - هرکس به عید دیدنی می رود باید قدری از سر سبزه سفره عید را بچیند تا برکت بیافزاید. |
|
لرستان |
- معطر كردن خانه‌هاي خود با عطر و گلاب و عنبر، - چوگان بازي "دارپلان" "كورم گردله" و "قاوان" درفضای باز در ایام نوروز، - نوروز خوانی، - میر نوروزی از آیینی است که در کل کشور وجود داشته ولی در لرستان به دلیل اینکه مردسالاری مطلق وجود داشته، میر نوروزی اجرا نشده است. دلیل آن هم اینست که در میر نوروزی زنان یا فردی از عامه مردم برای فراهم ساختن شادی، نشاط و سرگرمی عموم مردم پادشاه می شد و حکم می دادند و حکم آن ها هم درآن روز لازم الاجرا بود. |
|
مازندران |
- نوروزخوانی: خواندن اشعار در مدح امامان ترانه‌هاي محلي -آویزان کردن شمع يا شعله آتش به سر در خانه‌ها - خیرات برای اموات در روز اول نوروز |
|
مرکزی |
- رشکی و ماسی از جمله آیین‌های کهن نوروزی خوانی - آیین شال سان ماخ (تخم تخم) -رسم "کوزه سفالی" |
|
هرمزگان |
- "جیکو بازی" در ششم فروردین: بزرگترها در باغ و حیاط خانه ها تاب از درخت نخل خرما درست می کردند، - با شکم پرخوابیدن در شب عید برای خیر و برکت در طول سال، - چیچیکای مم گپو و بپ گپو (قصه مادربزرگ ها و پدربزرگ ها)، - خوردن حلوا یا رشته (بلالوت) همراه با تخم مرغ سرخ شده در روز عید. |
|
همدان |
- شال اندازی - نگه داشتن خاکستر چاله کرسی تا سال بعد برای برکت و شگون - کودکان و نوجوانان مراسم شال اندازی یا شال دورکی را نیز انجام می دهند - مراسم کوسه و زن کوسه بود که پيام‌آوران شادي نوروزي و بهار بودند |
35
عالی بود نظر خاصی مدارم
مازندران علاوه بر رسم هایی که گفتین ؛ رسم هایی که بهش اشاره میکنم هم داره مارمه یا سالمِج : انتخاب فرد خوش قدم که قبل سال تحویل به بیرون از خانه میره و لحظه تحویل سال با ورود به خانه ؛ ۴ کنج اتاق ها رو آب میریزه. فرد خوشقدم معمولا قبل از چهارشنبه سوری با استخاره انتخاب میشه. ممکن از اعضای همان خانه باشد یا همسایه ها و اقوام گِلکار کردن : قبل از عید خانه های گِلی ره اهالی روستاها گِل اندود یا به اصطلاح محلی «گِلکار» میکنن تا نمای بیرونی و داخلی خانه زیبا بشه. سبزه گره زدن : در روز سیزده به در افراد مجرد سبزه گره میزنن تا بختشان باز شود و آنرا درون رودخانه می اندازن.
عالی و پر کاربرد بود