من هم در فضای مجازی شنیده‌ام که تلگرام فلان تاریخ فیلتر می‌شود

مریم محمدپور- فیلترینگ در کشور ما عمرش چندان کمتر از حضور اینترنت نیست و چند ماهی است موضوع فیلتر تلگرام در فضاهای مجازی و غیرمجازی طرح شده است. در دی ماه دسترسی به تلگرام محدود شد اما به در بازه زمانی محدود. آن زمان به دلیل اعتراضات خیابانی مردم بود و برخی کانال‌ها که تولید مواد منفجره را آموزش می‌دادند. دولت‌های روحانی نسبت به دولت‌های محمود احمدی نژاد کمتر به موضوع فیلترینگ ورود کرد به این صورت که شبکه های اجتماعی بیشتری فیلتر نشدند اما خبری از رفع فیلتر هم نبود. دومین وزیر روحانی در زمینه ارتباطات، جوان ترین وزیر اوست. محمد جواد آذری جهرمی در زمینه فیلترینگ دوپهلو حرف می‌زند و در حرف هایش اما و اگرهای زیادی دارد. او جایی را نام نمی برد که در آن درباره فیلتر تلگرام تصمیم گیری شده باشد و معتقد است که وزارت ارتباطات در این زمینه نقشی ندارد.

دفتر وزیر در طبقه هشتم وزارتخانه است و کارکنان وزارت زمان بندی دقیقی دارند. مصاحبه راس ساعت دو شروع می شود و تنها 20 دقیقه فرصت داریم اما حرف گل می اندازد و محمدجواد آذری جهرمی وقت اضافه می دهد. گفتگو در وقت اضافه که به بخش‌های خصوصی و پنهان زندگی آقای وزیر می پردازد را در تعطیلات نوروز منتشر می کنیم اما بخش اول که موضوعات تخصصی در حوزه پیامرسان‌ها را می‌توانید اینجا بخوانید و ببینید:

در ایران بیشترین مخاطبان شبکه‌های اجتماعی در تلگرام حضور دارند. شما پیش‌تر حضور این همه کاربر در یک بستر را تهدید امنیت ملی دانسته بودید، این موضوع در سخنان بسیاری دیگر از مسئولان نیز شنیده می‌شد اما راهکار شما با آنها متفاوت بود و بیشتر بر رفع فیلتر سایر شبکه‌های اجتماعی تکیه داشت اما صداهایی در جامعه خلاف این ماجرا شنیده می‌شود. در حدی که شایعه شده قرار است 15 فروردین ماه تلگرام برای همیشه از ایران خداحافظی کند، چنین خبری صحت دارد؟

طبیعتا اینکه ما به لحاظ زیرساخت‌های حوزه پیام‌رسانی به یک زیرساخت وابسته باشیم، مطلوب نیست. مثلا در حوزه مخابراتی سه اپراتور داریم، حوزه‌های مختلف که مردم به آن نیاز دارند توسط طراحان مختلف ارائه شود که مشکل دسترس‌پذیری سرویس در هر شرایطی کمتر حس شود و اگر زمانی آن سرویس دچار آسیبی شد فعالیت‌های روزانه ما دچار اختلال نشود.

مشکلی ما در فضای پیام‌رسان که جزئی از فضای مجازی، محدودیت‌هایی است که روی سایر سرویس‌ها وجود دارد. موانع بسیار زیادی برای رشد سرویس‌های داخلی وجود دارد، با وجود اینکه استعداد‌های خوبی برای رشد داریم؛ مثل زمانی وبلاگ نویسی در دنیا تازه راه افتاده بود سرویس‌های وبلاگ ما در دنیا در تراز جهانی بودند، روزی که شبکه‌های اجتماعی راه افتادند شبکه‌های اجتماعی داخلی ما در تراز بسیار مناسبی قرار داشت. اما به دلیل مناسب نبودن زیست بوم رشد سرویس‌های داخلی نتوانستند رشد کنند. سرویس‌های خارجی هم همواره با محدودیت مواجه شده و دچار اشکال می‌شوند. در واقع تلگرام در چنین فضایی توانسته رشد کند و بسیاری از موضوعات مردم در فضای مجازی به تلگرام پیوند خورده است. این وضعیت به چند دلیل مطلوبیت ندارد. اول اینکه انبوه کلان‌داده مردم روی این سرویس ذخیره می‌شود که در حاکمیت کشور نیست و چنین وضعیتی برای هر کشوری یک مخاطره کلان است و هر کشوری نسبت به چنین مساله‌ای حساسیت دارد و ما هم باید حساسیت داشته باشیم. نکته دوم نیازهای مردم است که روی این سرویس قرار گرفته و اگر بنا به دلایلی دچار اختلال شود برخی از امورات جاری کشور ما دچار اختلال می‌شود.

من در سوالم بخش صریحی داشتم که هنوز جواب نداده اید.

من هنوز به بخش دوم سوال شما نرسیده‌ام. در رابطه با اخباری که منتشر می‌شود که این تاریخ گذاشته شده، من هم مثل شما از فضای مجازی این اخبار را شنیده ام، اما طبیعتا اگر بخواهد چنین اتفاق بیفتد باید فرایند قانونی آن طی شود و مراجع قانون گذار تصمیم گیری کنند. البته دلیلی هم ندارد که دقیقا 15 فروردین باشد و می‌تواند هر تاریخ دیگری باشد

پس احتمالش وجود دارد؟

به هر حال اینکه تلگرام مقررات کشور ما را نپذیرفته و در آشوب‌های اخیر دیدیم ترویج تروریسم به راحتی از طریق تلگرام انجام شد. علیرغم اینکه در مرحله‌ای حجمی ‌از همکاری نشان داد، بعد از آن همکاری لازم را به عمل نیاورد و در کشور ایجاد آشوب کرد. بنابراین با همه نکات مثبتی که دارد این تهدید در کنارش وجود دارد و هزینه- فایده آن همواره در حال بررسی است. اما برای چنین تصمیمی ‌ما متولی نیسیتم مراجع دیگری در این رابطه تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری می‌کنند.

این مراجع قانون گذار که می‌فرمایید شورای عالی فضای مجازی است یا جای دیگری؟

اگر بخواهیم مطابق با قانون نگاه کنیم هم کارگروه تعیین مصادیق هست هم دستگاه قضایی می‌تواند چنین تصمیمی‌را تخاذ کند. به صورت موقت شورای عالی امنیت ملی و شورای امنیت کشور می‌تواند چنین تصمیمی ‌بگیرد همانطور که در آشوب‌های اخیر اتفاق افتاد. شورای عالی فضای مجازی سیاستگذار است و قدرت تصمیم‌گیری و سیاست گذاری در این زمینه را دارد.

شما در جلساتی که حضور دارید چیزی شنیدید که چنین اتفاقی قریب‌الوقوع است؟

در جلسات شورای عالی امنیت ملی حضور نداشتم. ممکن است این بحث شده باشد اما من حضور نداشتم. در کارگروه تعیین مصادیق هم تا حالا چنین مساله طرح نشده است اما در هر صورت این مبحثی است که همواره درباره آن چالش وجود دارد و به نظر من صرف بسته شدن، راهکار نهایی مساله نخواهد بود و فکر می‌کنم همه مسئولان و عقلای کشور همین موضوع را قبول دارند باید زیرساخت‌های داخلی ما تقویت شود. باید نظام‌های فعال‌سازی برخی از سرویس‌ها که امروز روی این پیام‌رسان در حال فعالیت هستند اصلاح شود. البته ما این کار را آغاز کرده‌ایم. مثلا برای حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی مصوبه شورای عالی فضای مجازی در حال اجراست. اگر زیر ساخت‌های لازم فراهم شود و تلگرام به مقررات ایران تمکین نکند این مخاطره همواره برای تلگرام وجود دارد که فعالیتش در ایران متوقف شود.

در کارگروه تعیین مصادیق ما یک رای از مجموع 12 رای را داریم و در شورای عالی فضای مجازی هم عضو هستیم و نکات مثبت منفی خود را می‌گوییم.

با این اوصاف در این فرآیند وزارت ارتباطات چندان تاثیرگذار نیست

در فیلترینگ ما نقش موثر در تصمیم گیری نداریم. اما وظیفه ماست که واقعیات را به مراجع تصمیم گیر منعکس کنیم.

شما قبلا گفته بودید که به صلاح نیست دولت تصدی پیام‌رسان‌های داخلی را برعهده بگیرد درباره سایر نهادهای حاکمیتی فکر می‌کنید به صلاح هست که چنین کنند؟

من عرض نکردم به صلاح نیست، قانون را عرض کردم. سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی تبدیل به قانون و ابلاغ شده است. حوزه سرویس‌های فناوری اطلاعات حوزه ای است که دولت اجازه ورود و رقابت با بخش خصوصی را ندارد. بلکه باید مقررات گذار، تسهیل‌گر و توانمندساز باشد. دولت به دلیل منع قانونی نمی‌تواند ورود کند اما اگر قانون‌گذار قائل باشد که دولت باید پیامرسان داشته باشد باید صراحتا اعلام و ساختار آن را مشخص کند.

من از جنبه دیگر این سوال را پرسیدم. این دغدغه هست که از پیام رسان‌های داخلی استقبال نشود چون بین مردم شایع شده ممکن است پیام رسان‌های داخلی ممکن است اطلاعات را به نهادهای امنیتی بدهند.

اگر بحث ما بر این باشد که جرایم در پیام‌رسان‌های داخلی قابلیت پیگیری بیشتری دارند حرف درستی است. بنا نیست ما اکوسیستمی‌ درست کنیم که تخلفات در آن صورت بگیرد و دست حاکمیت بسته باشد و نتواند برخورد کند. البته اکنون هم مسئولان امنیتی نظارت دارند و هر روز در اخبار می‌خوانید که فلان مدیر کانال تلگرامی ‌بازداشت شد. به هر حال فضاها باید برای مجرم ناامن باشد و برای کسی که می‌خواهد کسب و کار سالم بکند امن باشد و بتواند خوب کار کند اما این نگرانی وجود دارد که کسانی که فعالیت معمول دارند حس می‌کنند استفاده از ظرفیت پیام رسان‌های داخلی ممکن است در فعالیت‌های عادی قانونی است با مداخلات افرادی مواجه شود و به حوزه حریم خصوصی آنها دست اندازی شود. اول اینکه کلان حاکمیت با این مساله موافق نیست. مصوبه شورای عالی فضای مجازی بندی را در حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی قرار داده و قوه قضائیه را مامور و مسئول کرده که این فرایندها را به منظور صیانت از حریم خصوصی مردم و حفظ حقوق شهروندی بیندیشد و تضمین کند که اگر مردم به این فضا دسترسی داشته باشند خارج از روال قانونی اقدامی ‌انجام نشود. قوه قضائیه باید با کسانی که دسترسی‌های غیرمجاز را فراهم آورده اند برخورد کند. نکته دوم درباره مصادیق غیرمجاز- شامل 67 مورد در فضای مجازی- است که قضات و دادستان‌های و کارگروه تعیین مصادیق در مسدود کردن پایگاه‌ها و وبسایت‌ها از آن مصادیق استفاده می‌کنند. شورای عالی فضای مجازی مصوب کرده برای اینکه فضا بازتر شود قوه قضائیه در مصادیق تجدید نظر کند. این بخشی از سند حمایتی از پیام رسان‌های بومی ‌است.

بنابراین به عنوان حاکمیت که صرفا دولت نیست و همه قوا هستند باید تلاش کنیم ذهنیت مردم را با عمل خود اصلاح کنیم چون در واقع ذات توسعه فضای مجازی اعتماد است.

18