داستان زندگی کسانی که نامشان روی تابلوی خیابان‌های تهران نشسته/ روحانیون دست پیش دارند، نظامی‌ها و روشنفکران در رده بعدی

به گزارش خبرنگار اجتماعی سایت خبر فوری ، طی چند سال گذشته نامگذاری خیابان‎های تهران به نام افراد و چهره‎های بزرگ به رسمی متداول تبدیل شده است که بدون شک باید آن را به فال نیک گرفت چنانچه روز گذشته شاهد بودیم که حجت نظری، عضو شورای شهر تهران در یک پست توییتری از تصویب نامگذاری خیابان کارگر شمالی (حدفاصل میدان انقلاب تا بزرگراه آیت الله حکیم) به نام مرحوم دکتر محمد مصدق در کمیسیون‌ نامگذاری شورای شهر تهران خبر داد، خبری که جنجال بسیاری را در فضای مجازی و رسانه‎ای منتشر کرد و واکنش‌های منفی و مثبتی را در پی داشت.

در گزارش حاضر بنا داریم نگاه کوتاه و مختصری را به روند نامگذاری خیابان‌های تهران بعد از انقلاب اسلامی و به خصوص طی چند سال اخیر انجام دهیم.

**بلوار آیت‎الله هاشمی

پس از ارتحال آیت‎الله هاشمی رفسنجانی برخی از اعضای شورای شهر پیشنهاد نامگذاری یکی از خیابان‎ها یا میادین به نام این یار دیرین امام و رهبری را داشتند که سرانجام پس از بررسی‌های مختلف، تغییر نام بزرگراه نیایش به نام «آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» به تصویب حداکثری اعضای شورای شهر رسید.

مراسم تغییر نام رسمی بزرگراه نیایش 27 مرداد ماه در تالار ایوان شمس با حضور سیدحسن خمینی، محمدباقر قالیباف شهردارتهران، عفت مرعشی همسر آیت‎الله هاشمی رفسنجانی، فرزندان وی و جمعی از اعضای شورای شهر چهارم و پنجم برگزار شد.

**بزرگراه شهید همت

بزرگراه همت با نام پیشین آزادراه شمال عباس آباد یا بزرگراه ۷۶ متری شمال عباس‌آباد، یکی از بزرگراه‌های تهران است. این بزرگراه اصلی‌ترین راه ارتباطی شرق به غرب و غرب به شرق تهران است.

این بزرگراه به نام محمدابراهیم همت، یکی از فرماندهان نام‌گذاری شده‌است. لازم به ذکر است که بخشهایی از این بزرگراه که قبل از انقلاب ساخته شده بود اسامی دیگری داشته است.

**بزرگراه شهید باکری

بزرگراه شهید باکری با نام پیشین بزرگراه آسیا بزرگراهی شمالی-جنوبی است در غرب تهران که از حصارک شروع شده و پس از گذر از بزرگراه نیایش، بزرگراه شهید همت و بزرگراه شهید حکیم به اتوبان تهران - کرج ختم می‌شود.این بزرگراه بعد از جنگ تحمیلی به نام شهید باکری نامگذاری شد.

**میدان شهید تهرانی مقدم

اعضای شورای شهر تهران در دوره گذشته با تغییر نام میدان کاج واقع در محدوده منطقه 2 شهرداری تهران به نام شهید حسن تهرانی مقدم موافقت کردند و با هماهنگی‌های لازم با خانواده شهید حسن تهرانی مقدم پیشنهاد تغییر نام میدان کاج به نام این شهید ارائه شد.

** نجات‎اللهی

خیابان ویلا، حد فاصل انقلاب و کریم‌خان‌، یکی از قدیمی‌ترین خیابان‌های تهران است که از جمله مناطق اعیان‌نشین تهران محسوب می‌شده است‌. این خیابان به علت داشتن ویلاهای بزرگ و متعدد چنین نامی داشته است‌. نام این خیابان بعد از انقلاب به استاد نجات‌اللهی تغییر یافت. کامران نجات‌اللهی از استادان دانشگاه بود که در جریان تحصن دانشجویان در بهمن ماه سال ۱۳۵۷، در بالکن ساختمان وزارت علوم در این خیابان هدف گلوله سربازان قرار گرفت.

**بزرگراه محمدعلی جناح

بزرگراه محمدعلی جناح یکی از چند بزرگراه اصلی غرب تهران است که به نام محمدعلی جناح بنیادگذار کشور پاکستان نامگذاری شده است.

**بزرگراه شهید چمران

بزرگراه شهید چمران (با نام پیشین اتوبان پارک وی) یکی از بزرگراه‌های شمالی - جنوبی تهران به درازای ۱۱٫۵ کیلومتر است که در غرب تهران جای دارد و به نام شهید مصطفی چمران نامگذاری شده است.

مصطفی چمران ساوه‌ای معروف به دکتر چمران و شهید چمران، فیزیک‌دان، سیاسی وزیر دفاع ایران در دولت مهدی بازرگان و دولت موقت شورای انقلاب از همراهان موسی صدر در تشکیل جنبش امل ، نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی، از فرماندهان ایران در جنگ ایران و عراق و بنیان‌گذار ستاد جنگ‌های نامنظم در جریان جنگ ایران و عراق بود.

**بلوار خالد اسلامبولی

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران رابطه ایران و مصر بحرانی شد. انور سادات در قاهره به گرمی از خانواده شاه استقبال کرد و با سخنان تندی آیت‌الله خمینی را مورد سرزنش قرار داد. انور سادات در داخل مصر مورد احترام بود، قهرمان جنگ ۱۹۷۳ و کسی بود که قادر شده بود صحرای بزرگ سینا را که در اشغال اسرائیل بود با جنگ، مذاکره و قرارداد کمپ دیوید به خاک مصر بازگرداند. در ایران انور سادات را به عنوان یک فرد خائنی قلمداد می‌کنند و خالد اسلامبولی که انور سادات را کشت، مورد تقدیر و ستایش دولت ایران قرار گرفت، خیابان وزرا در تهران به اسم او نام گذاری شداین موضوع بر روابط ایران و مصر همچنان سایه افکنده است. پیش از نامگذاری خیابان وزرای سابق در تهران به نام وی، روابط ایران و مصر در سال ۱۳۵۸ شمسی به دستور امام خمینی قطع شد.

در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی، تلاش‌هایی در زمینه تغییر نام این خیابان صورت گرفت که ناکام ماند. در زمان فعالیت احمدی‌نژاد به عنوان شهردار تهران، شورای شهر وقت تهران تصمیم گرفت تا نام خیابان خالد اسلامبولی به انتفاضه تغییر یابد ولی این تصمیم اجرایی نشد.

**خیابان سیدخندان

سید خندان نام ایستگاه اتوبوسی در جاده قدیم شمیران بوده است که حالا به پل روگذری در بزرگراه رسالت که از روی خیابان شریعتی می‌گذرد سیدخندان می‌گویند. علت نامگذارى محل این است که در گذشته بین شمیران و تهران چند فرسخ فاصله بود، در مسیر شمیران و تهران، سیدى بود که شال سبز بر سر مى‌بست و در محلى که آب و درخت وجود داشت و به اصطلاح قهوه‌خانه سر راه بود، با روى گشاده و صورتی خندان، به الاغ‌سوارانى که مى‌آمدند و تشنه بودند آب مى‌داد، گاهى یک شاهى یا سنار به او مى‌دادند، سید هم از مسافران استقبال مى‌کرد و به آنها آب مى‌داد و برایشان شعر می‌خواند.

**بزرگراه جلال آل‎احمد

بزرگراه جلال آل احمد شریانی شرقی-غربی است که بخش بزرگی از آن در غرب تهران جای دارد. این بزرگراه در راستای شرقی از دنباله‌ی بزرگراه کردستان و بزرگراه شهیدِ گمنام آغاز شده و به وسیله پل گیشا از روی بزرگراه شهید چمران گذر کرده و پس از آن به وسیله پل آزمایش از روی بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری می‌گذرد.

جلال آل‌احمد روشنفکر، نویسنده، منتقد ادبی و مترجم ایرانی و همسر سیمین دانشور بود. آل احمد در دههٔ ۱۳۴۰ به شهرت رسید و تأثیر بزرگی در جریان روشنفکری و نویسندگی ایران داشت. نویسندگانی چون نادر ابراهیمی و غلامحسین ساعدی از او تأثیر گرفتند.

**بزرگراه شهید ستاری

بزرگراه شهید ستاری بزرگراهی است که از شهرک اکباتان در غرب تهران آغاز می‌شود و تا حصارک و دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات تهران در شمال‌غرب تهران ادامه دارد. نام این بزرگراه قبلاً «نور» بوده است، ولی پس از شهادت منصور ستاری فرمانده نیروی هوایی ارتش ایران، به نام وی تغییر یافت.

**خیابان شهید مفتح

خیابان شهید مفتح یکی از خیابان اصلی تهران است که به نام شهید محمد مفتح روحانی شیعه ایرانی نامگذاری شده است.

وی در ۲۷ آذر ۱۳۵۸ هنگام ورود به دانشگاه تهران توسط گروه فرقان هدف گلوله قرار گرفت و به همراه دو محافظش جواد بهمنی و اصغر نعمتی در مقابل دانشکده الهیات دانشگاه تهران با رگبار گلوله کشته شد.

در این ترور چهار نفر دست داشتند، یکی راننده بود، دو نفر مأمور پاسدارها بودند و کمال یاسینی شخصاً ترور محمد مفتح را به عهده گرفته بود.

**خیابان سپهبد قرنی

خیابان سپهبد قرنی از خیابان‌های مرکزی شهر تهران است. این خیابان که جهتی شمالی-جنوبی دارد از میدان فردوسی در سمت جنوب آغاز شده و به خیابان کریم‌خان و پل کریم‌خان زند در سمت شمال منتهی می‌شود.

تیمسار سپهبد سید محمد ولی قرنی نخستین رئیس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران بود. او در سال ۱۳۰۹ وارد دانشکده افسری شد و پس از کودتای ۲۸ مرداد به ریاست رکن دوم ارتش شاهنشاهی رسید. در مهرماه سال ۱۳۳۶ موفق به اخذ درجه سرلشکری شد، ولی کمتر از یکسال بعد در تیرماه ۱۳۳۷ در پی کشف طرح کودتا علیه رژیم پادشاهی دستگیر و پس از محاکمه و سه سال زندان از ارتش اخراج گردید.

قرنی حدود دو دهه بعد در اوج انقلاب بار دیگر وارد کارزار شد و به اردوی روح‌الله خمینی پیوست و پس از انقلاب فرمانده ارتش شد ولی به سرعت از کار برکنار شد.

محمدولی قرنی چند ماه پس از انقلاب در روز سوم اردیبهشت ٥۸ به ضرب گلوله اعضای گروهک فرقان در خانه‌اش ترور شد.

** خیابان فاطمی

خیابان فاطمی یکی از خیابان‌های مرکزی شهر تهران است. این خیابان جهتی شرقی-غربی دارد و از شرق به خیابان ولیعصر و از غرب به بزرگراه چمران منتهی می‌شود. خیابان فاطمی با خیابان‌های شمالی-جنوبی مانند خیابان جمالزاده، خیابان کارگر، خیابان حجاب، خیابان کاج، بزرگراه شهید گمنام و خیابان فلسطین نیز تقاطع دارد.

سید حسین فاطمی هدایتی معروف به دکتر فاطمی سیاست‌مدار و روزنامه‌نگار ایرانی و از ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۲ وزیر امور خارجه ایران بود که پس از کودتای ۲۸ مرداد محاکمه و به اعدام محکوم شد. طرح «جمهوری» در آن مقطع از سوی فاطمی بوده‌است، به گفتهٔ دکتر مصدق، فکر ملی شدن نفت پیشنهاد دکتر حسین فاطمی بود. دکتر فاطمی را همراه با دکتر علی شایگان چهره‌های برجسته جناح چپ دولت مصدق می‌نامیدند. او پیش از اعدام، از ترور توسط محمد مهدی عبدخدایی جان به در برده بود.

**بزرگراه شهید مدرس

بزرگراه شهید مدرس بزرگراهی در شمال و مرکز شهر تهران است که به‌ صورت شمالی ـ جنوبی امتداد دارد. این بزرگراه دارای طول تقریبیِ ۹ کیلومتر است. ابتدای این بزرگراه در شمال از پل پارک وی آغاز می‌شود و درحقیقت امتداد شرقیِ بزرگراه شهید چمران بعد از پل پارک وی به نام بزرگراه شهید مدرس نام‌گذاری شده‌است. این بزرگراه در انتها به میدان هفت تیر ختم می‌شود.

سید حسن طباطبایی زواره (مدرس) (زاده ۱۲۴۹ - درگذشته ۱۰ آذر ۱۳۱۶) سیاست‌مدار و روحانی شیعه ایرانی بود.

در سال ۱۳۰۵ وی مورد سوءقصد قرار گرفت که از ترور جان سالم به در برد. مدرس در جریان قیام نورالله نجفی اصفهان ی در دیماه ۱۳۰۵ شمسی در قم علیه اقدامات رضاشاه طی تلگرافی از قیام ایشان حمایت کرد. رضاخان در ۱۶ مهر ۱۳۰۷ مدرس را دستگیر و به دامغان و مشهد و سپس به خوافتبعید کرد. مدرس ۷ سال در خواف توسط مأموران زیر نظر بود و در ۲۲ مهر ۱۳۱۶ از خواف به کاشمر منتقل شد.مدرس در شب ۱۰ آذر ۱۳۱۶ برابر با ۲۷ رمضان ۱۳۵۶ (قمری) به طرز مشکوکی درگذشت.

قبر مدرس پس از شهریور ۱۳۲۰ و خروج رضا شاه از ایران، توسط اهالی محل مشخص گردید. آرامگاه وی در شهر کاشمر واقع است.

**خیابان طالقانی

خیابان طالقانی یکی از خیابان‌های مرکزی تهران می‌باشد. این خیابان پیش از انقلاب خیابان تخت جمشید نام داشت. این خیابان جهت شرقی-غربی داشته و از سه راه طالقانی در سمت شرق و دانشگاه تهران و خیابان قدس در غرب محدود است. در گذشته از این خیابان با عنوان شمالی ترین خیابان تهران یاد می‌شد، اما امروزه در محدوده مرکزی شهر قرار گرفته‌است. تعداد زیادی از ادارات و سازمان‌های دولتی در این خیابان قرار دارند و به همین دلیل خیابان طالقانی از اهمیت خاصی برخوردار است.

این خیابان به نام سید محمود علایی طالقانی معروف به آیت‌الله طالقانی روحانی شیعه ایرانی، نو اندیش دینی، فعال سیاسی و اجتماعی، عضو جبهه ملی دوم و یکی از مؤسسین نهضت آزادی ایران بود.

محمود طالقانی در دوران نهضت ملی شدن نفت به همراه سید رضا زنجانی به حمایت از محمد مصدق برخاست و پس از کودتای ۲۸ مرداد (سقوط دولت مصدق) به همراه جمع کثیری از طرفداران مصدق به نهضت مقاومت ملی پیوست. پس از توقف فعالیت‌های نهضت مقاومت ملی، طالقانی در شروع مجدد فعالیت‌های جبهه ملی ایران به رهبری اللهیار صالح فعالیت کرد و به شورای مرکزی جبهه ملی ایران راه یافت. طالقانی در کنگره جبهه ملی در سال ۱۳۴۰ به عنوان هیئت مؤسس شرکت کرده و از سوی شرکت کنندگان در کنگره به عضویت شورای مرکزی انتخاب شد. محمود طالقانی، مهدی بازرگان و یدالله سحابی در سال ۱۳۴۰، حزب نهضت آزادی ایران را براساس عقاید ملی-مذهبی تشکیل دادند.

**خیابان شهید بهشتی

خیابان شهید سید محمد بهشتی که با نام خیابان عباس‌آباد هم شناخته می‌شود، یکی از خیابان‌های مرکزی تهران است که در محله عباس‌آباد قرار دارد. این خیابان که جهتی شرقی - غربی دارد از سمت غرب به خیابان ولیعصر و از سمت شرق به خیابان شریعتی منتهی می‌شود. خیابان بهشتی به سمت غرب یک‌طرفه است.

این خیابان به افتخار سید محمد بهشتی سیاستمدار و فقیه ایرانی نام گذاری شده است.

**بزرگراه علی صیاد شیراز ی

بزرگراه شهید صیاد شیرازی نام بزرگراهی در شهر تهران است. این بزرگراه از بزرگراه شهید بابایی شروع و در میدان سپاه پایان می‌یابد.

سپهبد علی صیاد شیرازی فرمانده اسبق نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران و عضو شورای عالی دفاع بوده‌است. او متولد روستای کبودگنبد شهرستان درگز استان خراسان رضوی است. وی یکی از فرماندهان جنگ ایران و عراق بود. صیاد شیرازی پس از ۳۲ سال خدمت در یگان‌های مختلف نیروی زمینی ارتش در تهران و مقابل در منزلش، به دست اعضای سازمان مجاهدین خلق ترور شد. مراسم تدفین او با حضور سید علی خامنه‌ای، فرمانده کل قوا و جمعی از فرماندهان یگانهای مختلف نیروهای مسلح ایران و مردم برگزار شد.

**خیابان مصدق

شورای شهر تهران نام خیابان کارگر شمالی به «مصدق» تغییر داد.

شورای شهر تهران تغییر نام خیابان کارگر شمالی حد فاصل خیابان انقلاب تا بزرگراه حکیم به نام دکتر محمد مصدق، رهبر نهضت ملی شدن صنعت نفت را تصویب کرده است.

**خیابان شریعتی

علی شریعتی یا جاده قدیم شمیران یکی از خیابان‌های مهم و طولانی شهر تهران است که جهتی جنوبی - شمالی دارد. این خیابان پیش از انقلاب، خیابان کورش کبیر نام داشت.

پس از انقلاب نام این خیابان به افتخار دکتر علی شریعتی، نویسنده و پژوهشگر ایرانی که در حسینیه ارشاد واقع در این خیابان سخنرانی‌های فراوانی داشت، تغییر کرد.

**بلوار شهید دستواره

بلوار شهید دستواره (معصومی) در ۴۰۰متری شمال میدان نوبنیاد قرار دارد و قسمت اعظم آن (از پاسداران تا پل بزرگراه صدر) در ناحیه یک منطقه یک و قسمت کوتاه و جنوبی آن (از پل بزرگراه صدر تا میدان خاش) در ناحیه ۳ منطقه ۳ واقع است.

محمدرضا دستواره از فرماندهان جنگ ایران و عراق بود.

**خیابان شهید مطهری

خیابان شهید مرتضی مطهری یکی از خیابان‌های مرکزی تهران است. این خیابان که جهتی شرقی - غربی دارد از سمت غرب به خیابان ولیعصر و از سمت شرق به بزرگراه شهید صیاد شیرازی منتهی می‌شود. خیابان مطهری به سمت شرق یک‌طرفه است.این خیابان به افتخار مرتضی مطهری روحانی و پژوهشگر ایرانی نام گذاری شده است.

**بزرگراه شهید بابایی

بزرگراه شهید بابایی نام بزرگراهی در شمال شرق شهر تهران است. این بزرگراه با طول تقریبی ۱۷ کیلومتر از انتهای شرقی بزرگراه شهید صدر (تقاطع غیر همسطح پل پاسداران) و ضلع جنوبی میدان نوبنیاد آغاز و در انتها به تقاطع شبدری سه راه آبعلی (آزاد راه تهران - دماوند) متصل می‌گردد.

عباس بابایی سرلشکر خلبان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران شرکت‌کننده در جنگ ایران و عراق و معاون عملیات نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که در جنگ ایران و عراق به شهادت رسید.

**خیابان مقدس اردبیلی

احمد بن محمد اردبیلی نجفی، معروف به «مقدس» یا «مقدس اردبیلی» و «محقق اردبیلی» از علما و فقهای شیعه امامیه در قرن دهم هجری در محلهٔ نیار که نزدیک و چسبیده به شهر اردبیل می‌باشد به دنیا آمد. تاریخ دقیق ولادت او معلوم نیست. وی از شاگردان علامه جلال‌الدین دوانی بود.

**خیابان باهنر

خیابان شهید محمدجواد باهنر که بیشتر با نام قدیمی‌اش، خیابان نیاوران مشهور است، اصلی‌ترین خیابان منطقه نیاوران است. این خیابان از میدان شهید باهنر (میدان نیاوران) تا میدان قدس امتداد دارد. این خیابان به افتخار محمدجواد باهنر دومین نخست وزیر جمهوری اسلامی ایران نام گذاری شده است.

محمدجواد باهنر دومین نخست وزیر ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ بود که توسط اعضای سازمان مجاهدین خلق ترور شد. وی دارای فوق لیسانس علوم تربیتی و دکترای الهیات از دانشگاه تهران بود که پس از فارغ‌التحصیلی، به حرفه معلمی روی آورد و در دوران پهلوی به تدوین کتب درسی دینی و قرآن پرداخت. باهنر پیش از کسب سمت نخست‌وزیری، به عنوان سومین وزیر آموزش و پروش ایران مشغول به کار بود. باهنر را می‌توان از نخستین تدوینگران و مؤلفان کتب مذهبی مدارس ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران دانست.

**در جدول ذیل به صورت تفکیک روند نامگذاری خیابان‎های تهران به نام شخصیت‎های مذهبی، تاریخی و نظامی ارائه شده است.

28