عمق فروچاله‌های همدان به 90 متر می رسد/ برداشت آب از چاه‌های مجاز و غیر مجاز از عوامل ایجاد فروچاله‌ها

در این میان مصرف بالای آب به دلیل افزایش جمعیت و رشد مصارف کشاورزی و همچنین حفر چاه‌های غیر مجاز در طول دهه‌های اخیرموجب کاهش سطح منابع آب‌های زیرزمینی و در پی آن نشست دشت‌ها و ایجاد فروچاله شده است.

استان همدان با داشتن حدود ۲۴ فروچاله که اکثر آن‌ها در منطقه نو آباد کبودر آهنگ از مناطق آسیب دیده از این پدیده زیست محیطی است که در رابطه با این موضوع با منصور ستوده سرپرست آب منطقه‌ای استان همدان به گفت و گوی مشروح پرداختیم.

چه عواملی در شکل گیری فروچاله‌های استان همدان در منطقه کبودرآهنگ دخیل بوده است؟

ستوده: فروچاله‌ها بیشتر در مناطقی که از سنگ‌های آهکی تشکیل شدند ایجاد می‌شود و بخشی از این تشکیلات آهکی منابع آبی را در خود جا داده اند که اگر آبی که در فضا‌های خالی این سنگ‌ها وجود دارد استحصال شود فشار طبقات بالایی باعث ریزش در برخی مناطق خواهد شد که نمونه آن در دشت کبودرآهنگ رخ داده است.

چه مقدار آب از دشت کبودرآهنگ سالانه برداشت می‌شود و چه تعداد چاه مجاز و غیرمجاز در حال فعالیت است؟

ستوده: در دشت کبودرآهنگ حدود ۴ هزار چاه مجاز و غیر مجاز وجود دارد و بالغ بر ۴۵۰ میلیون متر مکعب آب درسال از این دشت برداشت می‌شود که این عوامل تاثیر زیادی در ایجاد فروچاله‌ها داشته است.

وجود نیروگاه شهید مفتح چه تاثیری در ایجاد فروچاله‌های عمیق در این منطقه داشته داشته است؟

ستوده: در آغاز مستقر شدن این نیروگاه در دشت کبودرآهنگ حدود ۲۴ حلقه چاه برای تامین نیاز به آن اختصاص داده شد و این نیروگاه حدود ۲۰ میلیون متر مکعب در سال برداشت آب داشت که در مقابل میزان برداشت کلی از دشت که ۴۵۰ میلیون متر مکعب بوده رقم ۲ تا ۳ درصدی را نشان می‌دهد که ناچیز است.

آیا می‌توان گفت که دلیل عمده تشکیل فروچاله‌ها در این منطقه نیروگاه بوده یا خیر؟‌

ستوده: نمی‌توان تمام فروچاله‌های موجود در این منطقه را به این نیروگاه نسبت داد، اما فروچاله‌های نزدیک نیروگاه شاید به دلیل برداشت از چاه‌های آب نیروگاه به وجود آمده باشند.

چه اقداماتی از سوی این نیروگاه برای جلوگیری از پیدایش چنین پدیده زیست محیطی انجام شده است؟

ستوده: در راستای کاهش برداشت آب از چاه‌های زیر زمینی این نیروگاه یکی از برج های‌تر خود را به برج خشک تبدیل کرده که اقدام مهمی در راستای کاهش مصرف آب بوده است همچنین در گذشته حدود ۲۰ میلیون متر مکعب از آب‌های زیرزمینی دشت کبودرآهنگ برای نیروگاه برداشت می‌شد که با اقدامات انجام شده در استفاده مجدد از آب نیروگاه و ریکاوری آن تا حد زیادی در مصرف آب صرفه جویی شده است.

یکی دیگر از اقدامات انجام شده در راستای صرفه جویی در مصرف آب نیروگاه راه اندازی حدود ۴۰ کیلومتر خط انتقال پساب و فاضلاب شهری در سال گذشته بوده است که بعد از تصفیه این آب به نیروگاه انتقال داده می‌شود که به جای منابع آب‌های زیر زمینی مورداستفاده قرار گیرد و با این اقدام استفاده آب در این نیروگاه به حدود ۸ میلیون متر مکعب رسیده که ۶ میلیون متر مکعب مربوط به پساب بوده و تنها ۲ میلیون متر مکعب از آب‌های زیر زمینی برداشت شده است.

آیا این فروچاله‌ها برای مناطق مسکونی خطر جدی محسوب می‌شود یاخیر؟

ستوده: در دشت کبودر آهنگ مناطق مسکونی زیادی وجود ندارد و خطری مردم این مناطق را تهدید نمی‌کند و با استفاده از دیوار‌های حفاظتی از ورود افراد به این مناطق جلوگیری می‌شود.

عمق فروچاله‌ها حداکثر به چند متر می‌رسد؟

ستوده: این فروچاله‌ها در بخش‌هایی از این دشت عمق بالایی دارد و تقریبا بین ۴۰ تا ۹۰ متر بوده است.

چه اقدامات دیگری از سوی آب منطقه‌ای استان برای کاهش مصرف آب در این استان صورت گرفته است؟

ستوده: برای جلوگیری از ایجاد فروچاله‌های بیشتر و کنترل آن‌ها بسیاری از چاه‌های غیر مجاز در این مناطق شناسایی و با همکاری مسئولان مسدود شده است همچنین در حال اصلاح پروانه چاه‌های موجود هستیم و اقدام دیگر در راستای کاهش مصرف آب نصب کنتور‌های هوشمند برای استفاده از آب‌های زیر زمینی عنوان شده است که تا حد زیادی جلوی استفاده بی رویه آب را گرفته است.

با این تفاسیر بعد از به وجود آمدن چنین رویدادی اقداماتی از سوی مسئولان برای جلوگیری از بیشتر شدن فروچاله‌ها در استان انجام شده است، اما وضعیت بحرانی منابع آب زیرزمینی در این منطقه در حال حاضر باعث تشدید اُفت سطح آب زیرزمینی و کسری حجم مخزن دشت‌ها شده به گونه‌ای که با کاهش ۴۰ درصدی بارش در استان همدان ممکن است این وضعیت بحرانی‌تر هم شود.

با این حال باید دید برای این پدیده که سال‌های سال است در این دشت جا خوش کرده اقدامات انجام شده چقدر تاثیر گذار خواهد بود و کاهش بارندگی در سال جاری چطور از سوی مسئولین مدیریت خواهند شد تا سطح برداشت از آب‌های زیر زمینی در این منطقه افزایش پیدا نکند و تعداد فروچاله‌ها دراین منطقه با رشد صعودی همراه نشود.