بازخوانی بزرگترین سانحه راه آهن ایران

امروز سالگرد انفجار قطار نیشابور است. این حادثه دومین تراژدی بزرگ در زمستان تلخ سال ۱۳۸۲ و اندکی پس از زلزله بم بود. انفجار قطار نیشابور در نزدیکی ایستگاه خیام در ۱۷ کیلومتری نیشابور رخ داد که در آن بیش از ۳۵۰ نفر کشته و ۴۶۰ نفر زخمی شدند که برخی از تلفات حتی در ۲۰ کیلومتری انفجار بود. این حادثه بزرگ‌ترین سانحه راه‌آهن در ایران نام گرفته است.

آنچه گذشت

شکل‌گیری حادثه انفجار قطار نیشابور زمانی آغاز شد که در اوایل روز چهارشنبه و دقایقی پس از ساعت ۴ بامداد واگن‌های متوقف‌شده و بدون لوکوموتیو از ایستگاه ابومسلم - سه ایستگاه قبل از ایستگاه نیشابور- به‌طور ناخواسته فرار کرده و به روی ریل به سمت مشهد به حرکت درآمدند و پس از مسافتی با قطار باربری دیگری که حامل گوگرد بود در ایستگاه خیام - یک ایستگاه قبل از نیشابور- در محل روستای دهنو هاشم‌آباد برخورد کردند.

نیرو‌های آتش‌نشانی که از مراکز مختلف به آنجا آمده بودند در کنار سایر عوامل امدادی بدون تشخیص منشأ اصلی و نوع مواد در حال احتراق، به روش‌های معمولی و استفاده از آب شروع به اطفای حریق کردند.

به گفته مسئولان مربوطه عملیات اطفا به‌خوبی پیش می‌رود، در ساعت ۹ صبح از سوی مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و فرمانده عملیات اعلام می‌شود که حریق مهارشده است. از واگن‌ها بخار به هوا می‌رفت و به نظر می‌رسید این بخار مربوط به آب ریخته شده روی آتش است. پس از خاموش شدن آتش عوامل حاضر درصحنه عملیات را پایان‌یافته تلقی کردند و تدابیر امنیتی ایجادشده در محل برداشته شد.

مردم محلی و مسئولان برای تماشا و تشکر از خدمات افراد مشارکت‌کننده در عملیات به محل واگن‌ها نزدیک شدند و در ساعت ۹ و ۳۷ دقیقه صبح مواد داخل واگن‌ها منفجر شدند و بدین ترتیب یک حادثه کوچک یعنی فرار واگن‌ها و آتش گرفتن آن‌ها، به دلیل نبود شناخت از نوع مواد در حال حمل، رعایت نکردن اصول ایمنی و استاندارد‌های لازم در حمل این‌گونه مواد و اطفای غیرتخصصی آتش‌نشانان، به یک بحران بزرگ تبدیل شد.

انفجار قطار نیشابور باعث زلزله ۳ و نیم ریشتری در مشهد شد

انفجاری بسیار مهیب منطقه را ویران کرد، صدای انفجار در شهر‌های مختلف شنیده شد، در مشهد یعنی ۹۰ کیلومتری محل حادثه زلزله ۳ و نیم ریشتری ثبت شد، منطقه را بحران فراگرفت، قطعات واگن‌ها ازجمله چرخ‌های بسیار سنگین تا فاصله دویست متری محل حادثه پرتاب‌شده بودند.

ساختمان ایستگاه راه‌آهن و تعدادی از منازل روستای نزدیک محل آسیب دیدند و تا شعاع بیست کیلومتری محل سانحه موج انفجار صدماتی به دیوار‌های منازل روستاییان وارد کرد. حدود ۴۵۰ نفر زخمی شدند و بیش از سیصد نفر از افرادی که نزدیک محل سانحه ازجمله آتش‌نشانان، مسئولان و مردم بودند به طرز فجیعی کشته شدند به‌نحوی‌که شناسایی برخی از آن‌ها امکان‌پذیر نبود.

انفجار قطار نیشابور در روز ۲۹ بهمن سال ۱۳۸۲ رخ داد و با توجه به اینکه زمین لرزه بم در ۵ دی همان سال اتفاق افتاده بود بسیاری از گروه‌های امداد و نجات که هنوز مشغول خدمات به آسیب‌دیدگان زلزله بم بودند به نیشابور اعزام شدند.

آیا حادثه انفجار قطار یک خرابکاری بود؟

ابتدا همه فکر می‌کردند حادثه عمدی و ناشی از خرابکاری است، اما در بررسی به‌عمل‌آمده از سوی کمیسیون فنی بررسی سوانح راه‌آهن این احتمال رد شد.

پنهان کاری که باعث انفجاری عظیم شد

زنده یاد بیژن دفتری یکی از فرماندهان امدادی ایران در آن زمان اعلام کرد که صاحبان محموله ریلی از افشای نوع محموله هم در بارنامه و هم پس‌ازآن خودداری کرده‌اند. او از قول یکی از معاونت‌های وقت وزارت راه و ترابری گفت که مواد حمل شده بر اساس آنچه که اعلام‌شده بود، اصلاً جزو مواد خطرناک نبوده‌اند، اما درواقع صاحبان محموله، چون می‌دانستند هزینه حمل این‌گونه محموله‌ها که مواد خطرناک تلقی می‌شوند گران‌تر است، از افشای نوع محموله خودداری کرده‌اند.

حکم متهمان انفجار قطار نیشابور

حکم متهمان فاجعه انفجار قطار در نیشابور پس از گذشت چهار سال صادر و ۱۰ تن از متهمان پرونده به حبس محکوم شدند. طبق رأی صادره از سوی رئیس شعبه ۱۰۲ دادگاه عمومی مشهد از مجموع ۱۲ متهم پرونده، ۱۰ نفر از کارمندان وقت شامل رئیس اداره بهره‌برداری، معاون ایستگاه ابومسلم، رئیس قطار باری، مسئول ایستگاه ابومسلم، ترمزبان، چهار سوزنبان و مدیرعامل شرکت به مجازات حبس محکوم و دو نفر دیگر که در آن زمان مسئول و متصدی کنترل راه‌آهن خراسان بودند، تبرئه شدند.