سیب ایران با برچسب افغانستان به کام دلالان

سالانه بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار تُن سیب در آذربایجان‌غربی تولید و روانه بازارهای مصرف داخل و خارج می‌شود.

آذربایجان‌غربی یکی از قطب‌های مهم تولید سیب درختی در کشور به شمار می‌رود که سالانه بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار تُن سیب در آن تولید و روانه بازارهای مصرف داخل و خارج می‌شود به‌طوری که زندگی بیش از ۹۰ هزار خانوار در این استان به سیب وابسته است.

سیب آذربایجان‌غربی به سبب شرایط مناسب خاک، آب و هوا، استفاده از ارقام مرغوب اصلاح شده با تحمل ماندگاری و انبارداری و مهارت باغداران در زمینه مراحل داشت و برداشت در بین خریداران این محصول شناخته شده و به سبب رنگ و طعم خاص آن، بازار خوبی دارد.

از مجموع ۱۰۲ هزار هکتار مساحت باغ‌های بارور آذربایجان‌غربی حدود ۶۰ هزار هکتار به سیب اختصاص یافته است که ۵۴ هزار هکتار آن بارور و پنج هزار و ۵۰۰ هکتار آن غیربارور است.

بیشترین میزان سیب آذربایجان‌غربی در ارومیه تولید می‌شود و شهرستان‌های اشنویه، سلماس و مهاباد به ترتیب در رتبه‌های بعدی تولید این محصول قرار دارند.

سیب آذربایجان‌غربی از مرحله تازه‌خوری و صادرات هم قدمی جلوتر به سمت صنعتی شدن و راه‌اندازی صنایع تبدیلی برداشته به طوری که هم‌اکنون حدود ۲۷ واحد تولید آبمیوه و کنسانتره سیب در این استان وجود دارد که سالانه بیش از ۳۰۰ هزار تُن از این محصول را فرآوری و روانه بازار می‌کند.

اما اکنون مشکل باغداران استان فراتر از تولید محصول است به طوری که آنها را با مشکل جدیدی با نام بازاریابی مواجه کرده است؛ این مشکل موجب شده تا خریداران خارجی و داخلی سیب را با قیمت پایینی از باغداران خریداری کرده و با انتقال به کشورهای همسایه آن را با برند خود دوباره صادر ‌کنند.

پدیده جدیدی که امسال در برخی شهرهای آذربایجان‌غربی به ویژه جنوب استان مشاهده شده است حضور تاجرانی از کشورهای خارجی به ویژه افغانستان و عراق است که محصول باغداران استان را خریداری کرده و با برچسب کشور خودشان اقدام به صادرات آن به دیگر کشورها می‌کنند.

دفتر مهاباد برای بررسی بیشتر این موضوع میزگردی را با حضور فاروق گرمیانی، رییس خانه صنعت آذربایجان‌غربی، رسول سعیدیان، معاون فنی جهادکشاورزی مهاباد، آکو جوانمردی، معاون اداره صنعت، معدن و تجارت مهاباد و "حسن تَرکه" باغدار پیشرو روستای اگریقاش مهاباد برگزار کرد.

در این میزگرد، گرمیانی، رییس خانه صنعت آذربایجان‌غربی گفت: هر گونه خام فروشی محصولات کشاورزی چه برای داخل و یا خارج کشور به زیان اقتصاد جامعه است و این محصولات پس از تولید باید در صنایع تبدیلی، فرآوری شود و با چند برابر قیمت کالای خام در بازار به فروش برسد.

تَرکه، باغدار پیشروی روستای اگریقاش شهرستان مهاباد نیز گفت: کشاورز وظیفه خود را به خوبی انجام داده و با هزاران مشقت و سختی محصول باکیفیت و خوبی را تولید کرده است اما این وظیفه دولت و مسوولان است که از این به بعد برای آن برنامه‌ریزی کند تا باغدار ناچار نباشد محصول خود را با هر قیمتی و به هر کسی بفروشد.

سعیدیان، معاون فنی جهادکشاورزی مهاباد نیز گفت: هدف ما این است که کشاورزان با بهره‌گیری از دانش و تکنولوژی روز، مهارت خود را افزایش داده و میزان تولید محصولات مختلف در هکتار را افزایش دهد.

جوانمردی، معاون اداره صنعت، معدن و تجارت مهاباد نیز گفت: موضوع صادرات محصولات کشاورزی بحثی کلی (فراشهرستانی) بوده و در حوزه اتاق بازرگانی قرار دارد و صنعت، معدن و تجارت در تعیین قیمت نگهداری محصول در سردخانه‌ها و بر عملکرد واحدهای فرآوری نظارت می‌کند.

باغداران به دنبال خریدار سیب هستند

یکی از مشکلات تولید در کشور ما به‌ویژه در بخش کشاورزی پایدار نبودن بازارها و نداشتن خرید تضمینی محصولات به‌ویژه در بخش میوه است به نحوی که هر سال کشاورزان در فصل برداشت به دنبال خریدار هستند تا بخشی از محصول خود و یا همه آن را به فروش برسانند تا بتوانند بخشی از هزینه‌های تولید را جبران کنند؛ اینجاست که دلالان با علم به این نیاز باغداران وارد عرصه شده و محصول را از کشاورز با قیمت پایین خریده و آن را با قیمت بیشتر به فروش رسانده و یا در سردخانه‌ها انبار کرده تا در زمان مناسب آن را وارد بازار کنند.

یکی از باغداران پیشرو و فعال روستای "اگریقاش" مهاباد که به عنوان نماینده باغداران در این میزگرد حضور داشت گفت: باغدار با هزاران مشقت و سختی محصول باکیفیت و خوب را تولید کرده اما دولت باید برای آن برنامه‌ریزی کند تا باغدار ناچار نباشد محصول خود را با هر قیمتی و به هر کسی بفروشد.

"حسن تَرکه" افزود: باغداران از اوایل بهار هر سال کار مراقبت و نگهداری از باغ شامل هرس، سمپاشی، تغذیه و آبیاری را به ترتیب و با توجه به زمان و نیاز باغ انجام می‌دهند و این روند را تا اول پاییز و زمان برداشت محصول ادامه می‌کند.

وی اضافه کرد: در زمان برداشت نیز باغداران از یک طرف باید کارگر ماهر و آشنا به برداشت سیب مهیا و تامین کند و از طرفی دیگر انتقال محصول به سردخانه و بازار فروش محصول باشد.

باغداران با هزاران مشکل سموم مورد نیاز را با قیمت بسیار زیادی تامین می‌کنند اما به دلیل نبود سموم استاندارد کشورهای اروپایی و روسیه سیب ما را خریداری نمی‌کنند.

این باغدار مهابادی گفت: در زمان داشت باغداران با هزاران مشکل سموم مورد نیاز را با قیمت بسیار زیادی تامین می‌کنند اما به دلیل نبود سموم استاندارد کشورهای اروپایی و روسیه سیب ما را خریداری نمی‌کنند.

وی افزود: در گذشته سموم اروپایی (آلمانی) وارد می‌شد، که ۱.۵ درصد ماده موثر داشت و به دلیل کیفت بالا حتی به کلنی‌های زنبور عسل که در باغ بودند آسیبی نمی‌رساند.

وی گفت: اما اکنون سموم وارداتی چین از درصد ماده موثر بسیار کمی و غیرواقعی بر اساس برچسب خود برخوردارند، نه تنها مفید نیستند بلکه به محصول نیز آسیب می‌رسانند و حتی این نوع سموم هم بدون فاکتور و با قیمت بالا در اختیار باغدار قرار می‌گیرد.

"ترکه" با انتقاد از مسوولان جهاد کشاورزی اظهار داشت: این سازمان باید از باغداران حمایت کند و با سایر ارگان‌های مربوطه اجازه ورود سموم بی‌کیفیت چین را ندهد و هر سمی که وارد بازار می‌شود باید قبل از استفاده آنالیز شود.

این باغدار مهابادی گفت: باغداران حدود هشت تا ۹ ماه برای باغ خود از جیب‌شان هزینه می‌کنند و در زمان برداشت بخشی از محصول به عنوان سیب زیردرختی یا صنعتی به قیمت بسیار پایین فروخته می‌شود.

وی اضافه کرد: مشکل دیگر باغداران خرید سبد مورد نیاز برای انبارداری است که در فصل برداشت قیمت آن حدود ۲ برابر می‌شود که باغدار ناچار به خرید آن است.

ترکه گفت: برخی افراد و حتی کارمندان در فصل بهار و تابستان سبد را به صورت عمده از کارخانه‌ها خریداری می‌کنند و سپس با ۲ برابر قیمت در پاییز به باغداران می‌فروشند.

وی افزود: باغداران تمام امیدشان به محصولی است که در سردخانه نگهداری می‌شود و با توجه به هزینه‌هایی که در زمان داشت و برداشت انجام داده است برای باغدار سرمایه‌ای باقی نمی‌ماند از اینرو هر خریداری پیدا شود باغدار ناچار به فروش است.

این باغدار مهابادی گفت: با توجه به اینکه صادرات سیب ممنوع است امسال برخی از بازرگانان خارجی از جمله از کشورهای عراق و افغانستان به این شهرستان آمده و سیب این منطقه را از باغداران خریداری کرده و پس از سورتینگ و بسته‌بندی مناسب آن را با برچسب خودشان به کشورشان منتقل می‌کنند تا به کشورهای دیگر صادر کنند.

وی اظهار داشت: هیچ باغداری دوست ندارد که محصولی که با هزاران سختی تولید کرده را به فرد خارجی بفروشد اما وقتی بخش دولتی برنامه‌ای برای خرید تضمینی ندارد و بازار هم محصول را با این قیمت از باغداران خریداری نمی‌کند و از طرفی دیگر زمان نگهداری سیب در سردخانه هم محدود است باغدار چاره‌ای برایش باقی نمی‌ماند که آن را با قیمت‌های پایین به دلالان داخلی و خارجی بفروشد.

صادرات میوه خام به زیان اقتصاد کشور است

در حالی که نماینده باغداران مهاباد تمایل و تاکید زیادی برای صادرات سیب به هر نحوی داشت اما دیگر مهمان این میزگرد نظر متفاوتی داشت و بر این باور بود که در اساس صادرات میوه خام غلط است و میوه هم مانند مواد معدنی فرآوری و با چند برابر قیمت خام آن باید صادر شود.

رییس خانه صنعت آذربایجان‌غربی برای این گفته خود هم دلیل داشت و اظهار داشت: اکنون هر کیلوگرم سیب زیر درختی را کمتر از ۱۰ هزار ریال خریداری می‌کنند که از هشت کیلوگرم میوه می‌توان یک کیلوگرم کنسانتره تولید کرد که قیمت کنونی آن حدود ۳۰۰ هزار ریال است.

فاروق گرمیانی افزود: قیمت هر بشکه ۲۲۰ لیتری آب انگور سیاه در بازارهای جهانی بیشتر از ۱۰ بشکه نفت است اما متاسفانه هنوز هم برخی بر صادرات میوه خام اصرار دارند.

وی اضافه کرد: در ابتدای کار مشکل از سوی مسوولان است که برای این موضوع برنامه‌ریزی نکردند زیرا اگر صنایع تبدیلی همگام با رشد باغات افزایش پیدا می‌کرد باغداران ما اکنون تمایی به فروش میوه به بازرگانان عراقی و افغانستانی نداشتند.

رییس خانه صنعت آذربایجان‌غربی گفت: هم‌اکنون ۲۰ واحد تولید کنسانتره میوه، پنج واحد پاستوریزه و ۲ واحد استرلیزه در استان وجود دارد که در سال‌های گذشته حتی آبمیوه تولیدی آنها به کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی هم صادر می‌شد.

این مهمان منتقد صادارت، گریزی هم به مشکل سیب زیردرختی در آذربایجان‌غربی زد و اظهار داشت: قضیه سیب زیردرختی در این استان سابقه ۲۰ ساله دارد و تاکنون تلاش مسوولان برای حذف آن بی‌نتیجه مانده است، همین امر باعث شده که چرخه صنایع تبدیلی مربوط به آن در استان متضرر شود.

گرمیانی افزود: بر اثر این انباشت غیراصولی، بخشی از محصول از بین می‌رود و یا کیفیت آن بسیار پایین می‌آید از اینرو واحدهای تبدیلی باید میوه‌های غیرقابل مصرف را از چرخه تولید خارج کنند که در برخی مواقع این کار به درستی انجام نمی‌شود.

بازرگانان خارجی با انتشار تصاویری از این انباشت غیراصولی سیب در آذربایجان‌غربی تبلیغات منفی علیه آبمیوه کشورمان انجام می‌دهند.

وی اضافه کرد: کشورهای همسایه از جمله ترکیه یکی از رقیب‌های مهم کشورمان در صنایع تولید آبمیوه و کنسانتره در منطقه به شمار می‌رود که بازرگانان این کشور با شیطنت و برای زیرسوال بردن محصول تولیدی ایران در بازارهای جهانی اقدام به انتشار تصاویری از این انباشت غیراصولی سیب در آذربایجان‌غربی در حاشیه جاده‌ها کرده‌اند.

گرمیانی پیشنهاد کرد متولیان امر مساله خرید و فروش سیب زیردرختی را از حاشیه جاده‌ها حذف کنند و با راه‌اندازی مراکز مجهز به انبار سرپوشیده و سیستم نگهداری مناسب تا انتقال به کارخانه از پایین آمدن کیفیت محصول جلوگیری کنند.

رییس خانه صنعت آذربایجان‌غربی گفت: بسیاری از کارخانه‌های صنایع تبدیلی سیب از انبار مناسب و سردخانه برای نگهداری سیب برخوردار هستند که اگر از آنها با واگذاری تسهیلات سرمایه در گردش حمایت شود می‌تواند سیب را به صورت مستقیم خریداری و حضور دلالان که نتیجه‌ای جز پایین آوردن کیفیت محصول ندارند، حذف شود.

جهادکشاورزی برای افزایش تولید تلاش می‌کند

یکی از متولیان امر در بخش تولید میوه جهاد کشاورزی است و در حالی که بسیاری بر این باور هستند که این سازمان باید در خصوص خرید محصول وارد عمل شود اما به گفته مهمان میزگرد که معاون فنی جهادکشاورزی مهاباد بود، مساله صادرات سیب و سایر محصولات به این سازمان مربوط نمی‌شود و جهادکشاورزی برای افزایش تولید در سطح تلاش می‌کند.

معاون فنی اداره جهاد کشاوری مهاباد گفت: این سازمان هر چه در توان دارد برای افزایش تولید محصول کشاورزان در سطح هکتار تلاش می‌کند و بخش صادرات مربوط به ارگان‌های دیگری از جمله اتاق بازرگانی و صنعت، معدن و تجارت است.

رسول سعیدیان افزود: واحد ترویج این اداره راهنمایی‌های لازم را در اختیار باغداران قرار می‌دهد و هر باغداری بخواهد باغ فرسوده خود را با محصولاتی با نیاز آبی کم جایگزین کند، تسهیلات و نهال مرغوب دریافت می‌کند.

وی با اشاره به وضعیت باغ‌های سیب مهاباد اظهار داشت: در این شهرستان هشت هزار هکتار باغ سیب وجود دارد که ۶ هزار و ۴۶۰ هکتار آن بارور بوده و پیش‌بینی می‌شود امسال به طور میانگین ۱۲ تُن محصول از هر هکتار برداشت ‌شود.

وی با بیان اینکه بارش‌های نامناسب و سال‌آوری محصول سیب از مهم‌ترین علل کاهش تولید محصولات باغی است، اضافه کرد: سال گذشته در مجموع ۱۳۰ هزار تُن سیب از باغات این شهرستان با میانگین تولید ۱۹ تن در هر هکتار برداشت شد که امسال این مقدار ۴۰ درصد کاهش یافته است.

معاون فنی جهادکشاورزی مهاباد گفت: این شهرستان از لحاظ سطح باغ در جایگاه سوم آذربایجان‌غربی و بعد از شهرستان‌های ارومیه و سلماس قرار دارد و به طور میانگین سالانه بیش از ۳۰۰ هکتار باغ جدید در این شهرستان جایگزین باغ‌های پیر و فرسوده می‌شود.

در آذربایجان‌غربی ۸۰ تا ۹۰ هزار خانوار در زمینه تولید سیب و صنایع وابسته به آن فعالیت می‌کنند که این تعداد در مهاباد نیز حدود هفت هزار خانوار است.

وی اضافه کرد: در آذربایجان‌غربی ۸۰ تا ۹۰ هزار خانوار در زمینه تولید سیب و صنایع وابسته به آن فعالیت می‌کنند که این تعداد در شهرستان مهاباد حدود هفت هزار خانوار است.

وی اظهار داشت: سیب تولیدی در این شهرستان که بیشتر در ۲ نوع "رد" و "گلدن" و سایر ارقام خارجی است به علت کیفیت مطلوب، قابلیت انبارداری و حمل و نقل آن یکی از محصولات صادراتی به خارج از کشور به شمار می‌رود.
سعیدیان گفت: شهرستان با داشتن بیش از ۱۰ هزار هکتار باغ از ظرفیت و توانمندی خوبی برای احداث کارخانه‌های سورتینگ و بسته‌بندی محصول‌های باغی و سایر صنایع تبدیلی برخوردار است.

مهاباد تنها دارای یک واحد فرآوری سیب است

در حالی که شهرستان مهاباد یکی از قطب‌های تولید سیب در آذربایجان‌غربی است تنها یک واحد فرآوری سیب با ظرفیت اسمی تولید ۱۰ هزار تن کنساننتره در آن فعال است و این امر شاید یکی از دلایلی باشد که تمایل به صادرات و تازه خوری سیب در بین باغداران این شهرستان بسیار زیاد است.

معاون اداره صنعت، معدن و تجارت مهاباد گفت: این یک واحد فرآوری سیب در این شهرستان سالانه حدود ۱۰ هزار تُن کنسانتره و ۲ هزار و ۴۰۰ تُن آبمیوه و هزار و ۸۰۰ تُن شربت آبمیوه تولید و روانه بازار می‌کند.

"آکو جوانمردی" افزود: موضوع صادرات محصولات کشاورزی بحثی کلی (فراشهرستانی) بوده و در حوزه اتاق بازرگانی قرار دارد و صنعت، معدن و تجارت در تعیین قیمت نگهداری محصول در سردخانه‌ها و بر عملکرد واحدهای فرآوری نظارت می‌کند.

وی با اشاره به پیگیری میزان سیب ذخیره شده در سردخانه‌های این شهرستان در پایان هر ماه اضافه کرد: بررسی آخرین وضعیت سردخانه‌های این شهرستان مربوط به اول آبان است و تا آن هنگام حدود ۲۷ هزار و ۵۵۰ تن سیب در سردخانه‌های ذخیره شده بود.

وی پیش‌بینی کرد امسال در مجموع ۸۰ هزار تُن سیب در سردخانه‌های این شهرستان ذخیره شود که این مقدار در مقایسه با پارسال ۴۰ درصد کاهش یافته است که این کاهش ذخیره‌سازی هم به دلیل کاهش تولید محصول است.

وی با اشاره به فعالیت ۲۳ واحد سردخانه‌ای برای نگهداری سیب تولید شده در این شهرستان گفت: این واحدهای سردخانه‌ای در مجموع بیش از ۱۲۵ هزار تن ظرفیت نگهداری انواع میوه را دارد و سیب ذخیره شده در آنها با توجه به نیاز بازار تا پایان سال به تدریج خارج می‌شود.

معاون اداره صنعت، معدن و تجارت مهاباد گفت: سال گذشته هر کیلوگرم سیب با سه هزار ریال در سرخانه‌های این شهرستان نگهداری می‌شد که امسال این قیمت، به بیش از پنج هزار ریال افزایش پیدا کرده است.

وی نیز از ورود دلالان به بحث خرید سبد و سیب زیردرختی در این شهرستان انتقاد کرد و افزود: بانک‌ها باید با پرداخت تسهیلاتی به باغداران شرایطی ایجاد کنند که باغدار بتواند سبد مرغوب را تهیه کند.

هر چند سه نفر از مهمانان میزگرد موضوع صادرات سیب را به میدان دولت و برنامه‌ریزی مسوولان برای تامین میوه شب عید (نوروز) سوق دادند و یکی از مهمانان هم در اساس با صادرات آن مخالف بود اما واقعیت امر این است که هم اکنون باغداران آذربایجان‌غربی برای فروش تولید خود نیازمند همت دولت و یافتن بازار فروش هستند.

با توجه به محدودیت زمانی و شیوع بیماری کرونا بازارهای داخلی با کمبود تقاضای سیب مواجه است و بهترین راه برای این امر برداشتن موانع و فراهم کردن زمینه و زیرساخت‌های لازم برای صادرات سیب در کوتاه مدت و ایجاد صنایع تبدیلی در درازمدت است.

ماحصل این میزگرد مشخص کرد که امکان مذاکره باغداران و دولت بر سر موضوع صادرات سیب، عضو غایبی به نام تشکل‌های کشاورزی قوی دارد تا این مساله را در سطح وزارت‌خانه‌های کشاورزی، صنعت، ‌معدن و تجارت و امور خارجه بررسی و به یک جمع‌بندی برسد.
موضوع خریداری سیب توسط بازرگانان خارجی و انتقال آن به کشور مقصد اما پدیده جالبی است که امسال در منطقه دیده شد و مهمانان میزگرد آن را تایید کردند.

در حالی که آذربایجان‌غربی با سه کشور عراق، ترکیه و جمهوری نخجوان هم مرز است، این مرز مشترک پتانسیل بسیار خوبی برای پیداکردن بازارهای خارجی برای تولیدات صنایع تبدیلی سیب در کنار صادرات این محصول است که باید بیشتر مورد توجه مسوولان قرار گیرد تا عایدات تلاش و زحمت باغداران ما به جیب دلالان کشورهای خارجی سرازیر نشود.