ترامپ در نقض برجام تنها خواهد ماند / ایران در عرصه تجارت، دلار را کنار بگذارد / باید مراقب باشیم بهانه دست آمریکایی‌ها ندهیم

دونالد ترامپ فردا (پنجشنبه) می‌خواهد آنچه استراتژی خود در قبال ایران خوانده می‌شود را مطرح کند. با توجه به اظهارات پیشین او، برخی گمانه‌زنی‌ها حاکیست که رئیس‌جمهور ایالات متحده می‌خواهد از توافق هسته‌ای ایران و 1+5 خارج شود. برخی نیز می‌گویند ترامپ احتمالا ایده خود درباره تروریستی نامیدن سپاه پاسداران را عملی خواهد کرد.

اینکه موضع ترامپ درقبال برجام چیست و سایر کشورها در این رابطه چه واکنشی نشان خواهند داد، موضوعی است که آن را در این برنامه «رکن چهارم» با فریدون مجلسی مطرح کرده‌ایم. دیپلمات 73 ساله‌ای که از آینده برجام می‌گوید.

گفتگوی اختصاصی خبر فوری با این صاحبنظر مسائل بین‌الملل که سوابق بسیاری در حوزه دیپلماسی داشته و کتاب‌های بسیاری را نیز به رشته تحریر درآورده است، در ادامه بخوانید.

دونالد ترامپ فردا می‌خواهد موضع خود در قبال برجام را به‌طور روشن بیان کند. فکر می‌کنید او با توافق هسته‌ای چه خواهد کرد؟

درمورد برجام ترامپ در پی آن است که زیر آن بزند گرچه دنبال بهانه جویی است اما چون قبلا عنوان کرده که در پی بهانه جویی است، این اسلحه را ضعیف کرده است. درباره این موضوع باید هیاتی در این زمینه تصمیم بگیرد و با اسناد و مدارک بگوید که برجام باطل است. در صورتی که چنین اتفاقی نخواهد افتاد چون ایران به تمامی تعهدات خود عمل کرده است. این موضوع مورد اعتراف تیلرسون (وزیر خارجه آمریکا) هم قرار گرفت.

با این حال بهانه‌های موشکی وجود دارد...

موضوع اعتراض اروپا به مساله موشکی ایران را من از جنبه حمایت آمیز درباره ایران می‌دانم. در واقع اروپا به ایران هشدار داده که نوع فعالیت‌های موشکی شما برای کشورهای منطقه تهدیدآمیز نباشد. چون در این صورت با برجام مغایرت دارد. این مساله هم مانع فعالیت صنعتی ایران برای دفاع از خود نیست. در داخل کشور هم گروه‌ها باید حواسشان جمع باشد چون ایران توانسته تحریم‌ها را بردارد و دیگر مشمول بند هفت منشور سازمان ملل نیست. سازمان بین‌المللی انرژی اتمی هم فعالیت‌های هسته‌ای ایران را تایید کرده است. خصومت‌های دوجانبه مانعی برای برجام نیست. خصومت دوجانبه بالاخره وجود دارد متاسفانه وجود دارد و مورد تشویق هم قرار می‌گیرد. بالاخره به خاطر حمایت آمریکا از اسرائیل ورود بخشی از کالاهای آمریکا به ایران ممنوع است و از سویی دیگر ورود برخی از کالاهای ایران به آمریکا هم ممنوع است و وقتی این ممنوعیت صورت می‌گیرد می گویند که ضدبرجام است. سیاست خارجی ایران باید در سیستم دیپماتیک متمرکز باشد که در آنجا نسبت به این مسائل باید با دید حقوق بین‌الملل رفتار کرد. در ایران بخشی از نهادها مثل قوه قضاییه و ستاد ائمه جمعه تمایل دارند که درباره این موضوع صحبت کنند و خبر ندارند که مواضع اینها در خارج از ایران مواضع رسمی تلقی می‌شود. این موضعگیری مسئولیت‌آفرین است. بنابراین به آنچه که در رویه بین الملل رایج است باید تن داد و نتیجه آن حضانت از منافع ملی ایران خواهد بود. بنابراین از رفتار و کرداری که بهانه‌ایی را علیه ایران در پی خواهد داشت با توجه به شرایط خاص کشورمان باید پرهیز کرد.

بنابراین نگرانی‌ برخی در ایران مبنی بر اینکه مخالفت‌های آمریکا با برجام ممکن است با همراهی اروپا برغم حمایت‌های گاه و بیگاهش از برجام توام باشد، به‌جا نیست؟

به صورت نسبی ممکن است چنین اتفاقی بیفتند البته نه به این معنا که اروپا را با آمریکا همراه کند. وقتی از اروپا صحبت می‌کنیم منظور کشورها اروپایی است و داریم از یک هویت‌های سیاسی حرف می‌زنیم. البته مجموعه این هویت‌های سیاسی حاکی از حمایت از برجام است. حضور خانم موگرینی به عنوان بزرگترین وزنه اروپایی در مراسم تحلیف رئیس جمهور نشان داد که آنان تا چه اندازه به حفظ برجام علاقمند هستند. رفت و آمدهای صورت گرفته میان مقامات ایرانی و اروپایی هم حاکی از این بود که اروپا هم با آمریکا در این زمینه هم عقیده نیست اما مثلا فلان بانک اروپایی که سالیانه 50 میلیارد دلار با آمریکا رابطه تجاری دارد و می خواهد 2 میلیارد دلار هم با ایران رابطه تجاری داشته باشد اما با تهدیدات آمریکا مبنی بر قطع این رابطه تجاری مواجه است نیازی نیست که برای او جریمه بگذارند. چون حق چنین کاری را ندارند. زمانی جریمه مرسوم بود چون معاملاتشان با ایران خلاف تحریم های شورای امنیت بود الان چنین تحریمی وجود ندارد. منتهی آمریکا فشار می آورد و ادامه همکاری تجاری با این بانک‌ها را منوط به قطع روابط تجاری با ایران می‌کند. البته بسیاری از بانک‌های کوچک اروپایی چنین وضعیتی را ندارند چون معاملات تجاری با آمریکا ندارند و از این رو از فرصت استفاده می کنند و با ایران وارد معامله می‌شوند. بعضی از کشورها که سیستم‌شان دولتی‌تر است ممکن است از این وضعیت سوءاستفاده کنند و شاید بخواهد پول ها را نگه دارند و پس ندهند. مثل چین که برای هر پرداخت و جابه جایی حساب ها چند درصدی هم سود برای خود قائل بود. دولت ایران در برابر این گونه رفتار‌ها ابزارهایی دارد که استفاده از آن به نفع اروپا نیست. اول اینکه آنها همزمان روسیه و کره شمالی را تحریم کردند. کره شمالی که اساسا محل بحث نیست چون کشوری ایزوله و در محاصره است. اما روسیه وضعیتش متفاوت است چون یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان محسوب می‌شود و از اقتدار نظامی زیادی برخوردار است و همچنین استقلال علمی و صنعتی دارد و اگر ضعف‌های برجای مانده از دوران کمونیستی نبود با سرعت بیشتری ‌می‌توانست خود را بازسازی کند. روسیه به زودی به عنوان بزرگترین کشور صنعتی اروپا درخواهد آمد. ایران در روابط خود با روسیه نیازی به معامله با یورو یا دلار ندارد و حتی می توانند به روبل و ریال بر مبنای قیمت روز دلار معامله کنند. در دنیا نهضت دیگری در کشورهایی که نگران اقدامات یک‌جانبه آمریکا بودند بوجود آمده است. کشورهای مثل روسیه، برزیل، هند و آفریقا جنوبی جزو کشورهای گردن کلفت اقتصادی و مالی دنیا محسوب می شوند که با توجه به نگرانی‌هایی که از اقدامات یک‌جانبه آمریکا داشتند درصدد ایجاد یک سیستم بانکی جدیدی بر مبنای حذف دلار در معاملات تجاری هستند. ایران هم با این کشورها می خواهد همکاری کند اما هنوز این روند نهایی نشده چون همچنان ایران را به عنوان یک کشور مساله‌دار می‌دانند و مایل نیستند که با وارد کردن ایران آن مجموعه را دچار مشکل کنند اما با این وصف قدر همکاری با ایران را می‌دانند. از سویی دیگر بلوکه کردن پول کشورها از سوی آمریکا نوعی ناامنی اقتصادی در روابط تجاری همه کشورها بوجود می‌آورد. از این رو کشور یونان چون تحت فشارهای شدید اقتصادی بود ترجیح داد که با ایران همکاری کند چون ابایی از تهدیدات آمریکا نداشت. البته در درجه اول باید مساله را حل کرد و منتظر نباشیم که ببینم کشورهای دیگر در کجا با همدیگر کنار می آیند.

بخش دوم این گفت‌وگو که اختصاص به تحولات منطقه‌ای دارد را به‌زودی در خبرفوری خواهید دید.

فیلم بخش اول این مصاحبه را در قالب دو ویدئوی کم حجم، اینجا ببینید:

17