مسیحیت از چه زمانی وارد ایران شد؟ / تفاوت کیش مسیح در ایران و جهان / ارمنی‌ها قبل از اروپا مسیحی شدند؟

به گزارش خبر فوری ، با فرا رسیدن ایام کریسمس بسیاری از مسیحیان ایرانی جشن سال نو خود را آغاز کرده اند. آنها نیز همانند بسیاری از مسیحیان در سراسر دنیا کاج درست کرده و به یکدیگر هدیه می‌دهند اما به راستی فرق مسیحیان ایران و دنیا در چیست؟

در این گزارش سعی داریم مروری داشته باشیم بر تاریخ مسیحیت در ایران و انواع اقوام مسیحی در کشورمان.

مروری بر تاریخ مسیحیت؛ چگونه کیش مسیح به ایران راه یافت؟

مسیحیت در قرن اول میلادی با عقاید عیسی ناصری(ع) شکل گرفت. پس از او، شاگردانش به خصوص پطرس و یوحنا به ترویج عقایدش پرداختند. پولس رسول از جمله افرادی است که هرچند از حواریون نبود اما تاثیر به سزایی در شکل گیری مسیحیت اولیه داشت.

بعد از این نوبت به آباء کلیسا می‌رسد. نسل اول و دوم مسیحیان را آباء کلیسا می‌نامند. این افراد بیشترین تاثیر را در شکل گیری چارچوب مسیحیت در غرب دارند. کلمنت اسکندرانی، اریوگنا، ائوزبیوس و اگوستین از جمله مهمترین این افراد هستند.

بعد از این است که کم کم مسیحیت جان گرفته و عقاید و مسلکهای مختلف آن پدید می‌آید. همزمان با پذیرش مسیحیت در جامعه رومی، نزاعهای الهیاتی مختلفی میان مسیحیان در می‌گیرد. این نزاعها بیشتر بر سر برخی اصولی بود که پولس و یوحنا در نظام الهیاتی و کلامی مسیحیت وارد ساخته بودند و با روح غربی و یونانی مآب بیشتر جور در می‌آمد. برخی این اصول را قبول داشته و برخی نیز نداشتند. فرقه‌ها و گروه‌هایی مانند آریوسی ها، ابیونی‌ها و ناصریان که همچنان به رعایت شریعت موسوی پایبند بودند زیاد به اصول کلامی پولس و یوحنا علاقه مند نبودند.

در همین حال، با حمله رومی‌ها به اورشلیم و تخریب آن، مسیحیت بیشتر در شهرهای غربی و به خصوص رومی رشد کرد و از مرکز اصلی آن یعنی اورشلیم دور شد. در همین حال، گروههای پولسی بیشتر رشد کردند و تقریبا شاکله مسیحیت جدید رومی شکل گرفت.

با وجود مخالفت امپراتورانی مانند نرون، مسیحیت جای خود را در دل رومی‌ها پیدا کرد و سرانجام امپراتور کنستانتین مسیحیت را دین رسمی امپراتوری روم نامید.

اولین امپراتور مسیحی در سال 325 میلادی، دستور اولین گردهمایی رهبران کلیسای مسیحیت برای تبیین عقاید مسیحیت و سازماندهی جامعه مسیحیت در شهر نیقیه را صادر کرد. پس از چند هفته مشورت سرانجام یک اعتقاد نامه توسط اعضای این شورا صادر گردید و اصول کلی و چارچوب مسیحیت جدید را بنیان نهاد. بعد از تعریف و پذیرش این اعتقادنامه، فرقه‌ها و افرادی که الوهیت مسیح را نمی‌پذیرفتند (مانند آریوس) به عنوان بدعت گذار شناخته شدند.

هر چند حتی قبل از رسمی شدن مسیحیت در روم، بسیاری از مسیحیون به ایران پناهنده شده بودند( به علت ظلم و کشتار امپراتورهای ضد مسیحی روم) اما بعد از صدور احکام نیقیه بود بود که کم کم مسیحیت خارج از چارچوب روم مجبور به مهاجرت و فرار شد. مشخص است که بهترین گزینه برای فرار، پناه آوردن به دشمن اول روم یعنی ایران بود. بسیاری از مسیحیان مخالف کلام کلیسای کاتولیک، به سرزمین خسروان پناه آوردند و بدین گونه بود که جمعیت زیادی از مسیحیان در ایران شکل گرفتند.

مذاهب مسیحیان ایران

مسیحیان ایران متعلق به هر سه مذهب اصلی مسیحیت هستند. در ایران هم می‌توان مسیحی کاتولیک پیدا کرد، هم پروتستان و هم ارتودکس. با این حال، بیشتر مسیحیان ایران ارتودکس بوده و به کلیسای آن تعلق دارند.

قدمت ارتودکسیسم مسیحی بسیار زیاد است. آنها از نظر عقیدتى با فرقه كاتولیك اختلاف چندانى ندارند با این حال، ارتدوكسها رهبرى واحد را قبول ندارند و مى گویند اسقف رم (پاپ ) مى تواند یكى از چند رهبر دینى باشد. كلیساى ارتدوكس علاوه بر پاتریك نشین قدیمى (قسطنطنیه، اسكندریه، انطاكیه و اورشلیم)، چهار پاتریك نشین هاى جدید روسیه، صربستان، رومانى ، بلغارستان و گرجستان را نیز در بر مى گیرد؛ همچنین كلیساهاى قبرس ، یونان، جمهورى چك ، جمهورى اسلواكى ، لهستان و آلبانى ارتدوكس هستند.

ارتدوكسها در برخى مسائل كلامى نیز با كاتولیكها اختلاف دارند؛ ارتدوكسها معتقدند روح القدس تنها از خداى پدر صادر شده است، در حالى كه كاتولیكها و پروتستانها صدور او را هم از خداى پدر و هم از خداى پسر مى دانند و این تفاوت مهم است .

با این حال، در بین خود ارتودکسها نیز اختلاف عقیده بسیار است. بسیاری از مسیحیان ایران در مسائل بالا مستقل بوده و اختلافاتی را با ارتودکوسهای شرق اروپا دارند.

چهار گروه اصلی مسیحیان در ایران

ارمنیان‌
ارمنی‌های ایران در تهران ، تبریز، اصفهان ، شیراز و سایر شهرها سکونت دارند. جمعیت آنان در ایران بین ۸۰ تا ۱۲۰ هزار نفر است. ایرانیان ارمنی بزرگترین گروه مسیحیان ایران هستند.

دو سوم عیسویان‌ ایران از‌ نژاد ارمنى و یک سوم دیگر کلدانى و آشورى می‌ باشند. سابقه قوم ارمن به دوران باستان و عصر هجوم اقوام مختلف به‌ایران قدیم می‌ رسد. در حدود سى قرن پیش ارمنى‌‌ها در دامنه کوه آرارات و سرزمین ‌هاى شمال و شمال غربى آذربایجان مقیم بوده‌ اند. سرزمین‌این قوم ارمنستان نامیده شده که همچنان به قوت و اعتبار تاریخى خود باقى است، هر چند که به لحاظ جغرافیایى تغییراتى یافته است.

سابقه گرویدن ارمنی‌ها به مسیحیت بسیار زیاد است. تیرداد یکی از پادشاهان ارمنستان، در سال ۳۰۱ میلادی دین مسیحیت را در سرزمین ارمنستان رسمی و آزاد اعلام می‌کند و این در حدود ۱۲ سال زودتر از رسمی‌شدن دین مسیحیت در امپراتوری روم است. مسیحیان ارمنى نیز از نظر عقیدتى ارتدوكس به شمار مى روند. ارمنستان نخستین سرزمینى است كه مسیحیت را به عنوان دین رسمى خود پذیرفت.

مسیحیت مانند هر دین دیگر، فرقه‌هاى متعددى دارد كه برخى از آنها باستانى و برخى نسبتا تازه هستند، همچنین برخى از آنها پیروان بسیار و برخى دیگر پیروان اندك دارند.

مسیحیان فرقه را كلیسا مى نامند. در مسیحیت سه فرقه بزرگ و تعدادى فرقه كوچك وجود دارد. تفاوت بعضى از فرقه ها (مانند كاتولیك و ارتدوكس ) با یكدیگر بسیار كم است، ولى برخى از آنها(مانند كاتولیك و پروتستان ) با هم بسیار تفاوت دارند.

نسطورى‌ها
این فرقه مسیحى عقاید خاصى دارند: براى عیسى (ع) دو ذات قائل‌ اند: انسانى و الهى که جنبه بشرى او قوى ‌تر است. مسیحیان نسطورى از قسطنطنیه توسط اسقف کلیساى آن شهر تبعید شدند و در قرن پنجم میلادی به ‌ایران پناه آوردند و به طور مستقل از کلیساى روم شرقى به تبلیغ دین عیسى پرداختند. علت تبعید آنان‌‌ همان عقایدشان بود که به دو ذاتی بودن عیسى قائل ‌اند. ‌این عقاید از آن اسقفى بود(نسطوریوس) که در میان پیروان خود چنین باورى را پدید آورد، لذا اسقف و پیروان او تبعید شدند و به مسیحیان نسطورى معروف گردیدند و به سوى بین النهرین و غرب‌ایران هجرت کردند.

در سال ۴۵۷ میلادى به موجب تصویب نامه اُفُزْ، مسیحیان مخالف مذهب نسطورى اقدامات خصمانه اى علیه نسطوریان در شهر اورفا که مرکز مذهبى نسطوریان بود، به‌ عمل آوردند. به همین خاطر گروهى از آنان به‌ ایران روى آوردند. ‌این جدایی و اعلام استقلال باعث عبرت مسیحیان ‌ایران گردید و آنان نیز از کلیساى روم جدا شدند و اعلام استقلال کردند.

به دلیل سیاسى بودن جدایی نسطوریان از کلیساى روم، دولت وقت ‌ایران به آنان آزادى عمل داد. و چون عقاید‌این فرقه از تثلیث فاصله داشت، به مذاق ‌ایرانیان سازگار آمد و چون فلسفه شرقى داشت، در ‌ایران پیروانى پیدا کرد و بیشتر مسیحیان‌ ایران به مذهب نسطورى پیوستند و در شهرهاى ‌ایران پراکنده شدند. مرکز اصلى‌ این فرقه شهر نصیبین در بین النهرین بود و مبلغان آنان به‌ ایران سفر می‌ کردند. در اواخر دوره ساسانى بیشتر مسیحیان‌ ایران را فرقه نسطورى تشکیل می ‌دادند.

در پایان عصر ساسانى و آغاز دوره اسلامى، گروهى از مسیحیان ‌ایران در مشاغل مختلف علمی‌- فلسفى و پزشکى کشور فعال بودند. در دوره ساسانى ‌این فرقه جزو اقلیت ‌هاى مذهبى به رسمیت شناخته شده بود.

در دوره اسلامی هم این گروه مسیحی بسیار فعال بود. مشهور است که بسیاری از بزرگان این کیش مکتب علمی مشاییان بغداد را شکل داده و عملا تحت فضای آزاد اسلامی به ترویج فلسفه یونانی پرداختند. بسیاری از معلمان فلاسفه بزرگی مانند فارابی از این کیش بودند.

آشوری‌ها
آشوریان، کلدانی‌ها، آرامی‌ها، سُریانی‌ها قومی هستند که ریشه آن‌ها به مردم بین‌النهرین باستان می‌رسد. به زبان آشوری (از خانواده زبان‌های سامی) سخن می‌گویند و مذهب مسیحی دارند. منطقه زندگی بومی آن‌ها اکنون در شمال عراق، جنوب شرقی ترکیه، شمال شرقی سوریه ، استان های مرکزی و بیشتر در شمال غربی ایران واقع شده‌است.

تخمین زده می‌شود که تعداد آشوریان جهان بین ۳۰۰ هزار تا ۱ میلیون نفر باشد. بیشتر آشوریان در تهران ، کرج (فردیس) و در ارومیه سکونت دارند. البته برخی دیگر از آشوریان نیز در اصفهان، اهواز، شیراز و جمعیت اندکی هم در اراک و قزوین سکونت دارند. بسیاری از آشوریان، پیرو کلیسای نسطوری و عده‌ای دیگر کاتولیک کلدانی و بعضی دیگر، ارتدکس و پروتستان هستند.

آشوریان خود را بازمانده قوم آشور می‌دانند. قوم آشور یک قوم سامی‌است که نخست در بابل فرمانفرمایى مطلق و گسترده اى داشت. آنان ابتدا در حاشیه دجله و فرات می ‌زیستند. نینوا پایتخت آشور بوده است. امپراتورى آشور در قرن هفتم و هشتم قبل از میلاد بخش وسیعى از آسیا و اروپا را شامل می‌شد.

آشوری‌هااز جمله نخستین قومهایی بودند که مسیحی شدند. پس از آن یکی از حواریون تمام آنان را در دریاچه ارومیه غسل تعمید داد(این باور برخی از آنان است). نسطوریت ریشه عمیقی در فرهنگ مردم آشوری دارد. با این حال عده نیز یعقوبی، کلدانی، مارونی و قلیلی نیز ارتودُکس یونانی و پروتستان انجیلی هستند.

کلدانیان
زبان کلدانى ‌ها به سریانى نزدیک است. مسیحیان کلدانى از کلیساى روم شرقى جدا شدند و در قرن چهارم میلادى کلیساى مستقلى را تشکیل دادند. آنان اندکى بعد به تعالیم نسطوری ‌ها توجه کردند. در قرن ۱۶ میلادى تجزیه شدند و دو کلیساى مستقل تشکیل دادند: کلیساى کاتولیک که در حدود هشتاد هزار نفر پیرو دارد و کلیساى کلدانى که امروز به آشورى معروف است و آن نیز حدود هشتاد هزار پیرو دارد. کلدانی ‌ها در تهران و دیگر شهرهاى ‌ایران هفت باب کلیسا دارند. دو کلیسا در تهران اند. کلدانی ‌ها داراى زبان خاصى هستند.

لازم به ذکر است که کلدانی‌ها در عراق هم جمعیت بسیاری دارند. اکثریت جامعه مسیحیان عراق که جمعیتشان بیش از هفتصد هزار نفر تخمین زده می‌شود، از پیروان کلیسای آشوری کلدانی هستند.

نظر شما درباره زندگی هموطنان مسبحی در ایران چیست؟ در ادامه کامنت بگذارید.

منبع: خبر فوری

38