افزایش بهای بنزین در فروردین ۵۷؛ هدیه نوروزی دولت به مردم!

از بامداد یکشنبه ششم فروردین ۱۳۵۷ در پمپ‌های بنزین سراسر تهران و دیگر شهر‌ها ازدحام شدید اتومبیل‌هایی که برای بنزین‌گیری صف بسته بودند، به وجود آمد. در تعدادی از جایگاه‌های فروش بنزین، صاحبان اتومبیل‌ها علاوه بر پر کردن باک بنزین اتومبیل‌های خود، تعدادی گالن و یا بشکه‌های کوچک را نیز پر از بنزین می‌کردند.

بنا بر گزارش کیهان، مورخ یکشنبه ششم فروردین ۵۷، شلوغی در پمپ‌های بنزین مرکز و جنوب شهر بیش‌تر از دیگر جایگاه‌ها بود. مسئولان پمپ‌بنزین‌ها به خبرنگار کیهان گفتند: «مشتری پمپ بنزین‌ها سه برابر شده است.» در شهرستان‌ها نیز وضع کمابیش به همین منوال بود.

متصدی یک جایگاه فروش بنزین در مورد میزان فروش بنزین در یکشنبه ششم فروردین، به خبرنگار اطلاعات گفت: «مراجعه‌کنندگان برای خرید بنزین با قیمت قبلی تا آخرین دقایق مانده به ساعت ۱۲ شب با عجله و شتاب برای پر کردن باک اتومبیل‌های خود مراجعه می‌کردند. متوسط بنزین‌گیری هر اتومبیل ۴۰ لیتر بوده است و جالب این‌که اتومبیل‌های سواری بزرگ شش سیلندر و هشت سیلندر و بالاتر، کمتر برای پیش‌خرید بنزین ارزان مراجعه داشتند و غالب مراجعه‌کنندگان صاحب اتومبیل‌های چهار سیلندر بودند. تا ساعت ۱۱ و ۴۵ دقیقه مشتریان به آرامی و در خطوط طولانی در انتظار نوبت بودند، ولی هرچه دقایق به ساعت ۱۲ نزدیک‌تر می‌شد، عصبانیت آن‌هایی که در انتهای صف بودند شدت می‌گرفت، و با نگاه مرتب به ساعت، تمام دقایق و ثانیه‌ها را می‌شمردند که مبادار ساعت از ۱۲ شب بگذرد...»

همه این تکاپو‌ها یک علت داشت؛ قرار بود بهای بنزین از ساعت ۱۲ شب همان روز در سراسر کشور افزایش یابد. بنا بر گزارش روزنامه اطلاعات مورخ، یکشنبه ششم فروردین ۵۷، طرح افزایش بهای بنزین از یک سال قبل یعنی ۱۳۵۶ به اجرا درآمده و مسئولان در همان زمان اعلام کرده بودند که در پنج سال متوالی (تا آخر برنامه عمرانی ششم) هر سال دو ریال به قیمت هر لیتر بنزین اضافه خواهد شد؛ ولی، چون بهای بنزین سوپر در سال ۱۳۵۵، هفت ریال و نیم بود قرار شد برای رفع کمبود ده شاهی هر لیتر بنزین سوپر، فقط در سال ۵۶ که نخستین سال افزایش پنج ساله بهای بنزین بود دو و نیم ریال افزایش یابد، اما این تعهد در دومین سال افزایش قیمت بنزین مورد عمل قرار نگرفت و مجددا قیمت هر لیتر بنزین سوپر دو و نیم ریال افزایش داده و قرار شد، از نیمه شب یکشنبه ششم فروردین ۱۳۵۷ هر لیتر بنزین معمولی ۱۰ ریال و قیمت هر لیتر بنزین سوپر ۱۲ ریال و نیم شود.

بر اساس همین گزارش یکی از دلایل ذکرشده برای افزایش قیمت بنزین تشویق مردم به مصرف کمتر آن و جلوگیری از آلودگی بیش‌تر هوای شهر‌ها به‌خصوص هوای آلوده تهران بود. این در حالی بود که بر اساس آمار مصرف بنزین در سال ۵۶ که نخستین سال افزایش پنج‌ساله بهای بنزین بود، مصرف بنزین در این سال نه تنها کاسته نشده بلکه مقدار قابل توجهی نیز افزایش یافته بود.

با توجه به طرح پنج‌ساله افزایش قیمت بنزین، در سال‌های ۵۸ و ۵۹ و ۶۰ به ترتیب هر لیتر بنزین معمولی ۱۲ و ۱۴ و ۱۶ ریال و بنزین سوپر نیز ۱۵، ۱۷ ریال و نیم و ۲۰ ریال می‌شد. پیش از افزایش بهای بنزین در سال ۵۷ یک باک ۴۵ لیتری با ۳۶ تومان از بنزین معمولی و با ۴۵ تومان از بنزین سوپر پر می‌شد. در حالی که همین رقم بعد از افزایش بهای بنزین به ۴۵ تومان برای بنزین معمولی و ۵۶ تومان و ۲ ریال برای بنزین سوپر رسید.

تدبیری برای تاکسی‌داران

در پی افزایش بهای بنزین در ساعت ۱۲ شب یکشنبه ششم فروردین ماه، روزنامه اطلاعات فردای آن روز یعنی دوشنبه، ۷ فروردین ۵۷، اعلام کرد که مابه‌التفاوت افزایش مجدد قیمت بنزین معمولی که از نیمه شب گذشته اجرا شده بود، به دارندگان تاکسی و اتومبیل‌های سواری کرایه بنزینی پرداخت خواهد شد. «این مابه‌التفاوت، پرداختی به دارندگان وسائط نقلیه فوق‌الذکر را دو برابر می‌کند و از ماهی ۲۰۰ تومان به ماهی ۴۰۰ تومان می‌رساند. پرداخت دولت، بابت تفاوت افزایش قیمت بنزین به صورت کوپن‌هایی است که از طرف وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و برای واگذاری به رانندگان تاکسی و کرایه در اختیار شرکت تعاونی تاکسی‌رانی قرار داده می‌شود.»

همزمان با اجرای نخستین مرحله افزایش قیمت بنزین در سال ۱۳۵۶، دولت تصمیم گرفت هر ماه دو هزار ریال بابت مابه‌التفاوت افزایش قیمت بنزین به رانندگان تاکسی و تاکسی سرویس بپردازد؛ بنابراین قرار شد در سال ۵۷ نیز مابه‌التفاوت دومین مرحله افزایش قیمت بنزین معادل چهار هزار ریال در ماه به رانندگان این وسایل پرداخت شود. این تصمیم به منظور جلوگیری از افزایش نرخ وسائط نقلیه عمومی در شهر‌ها اتخاذ شده بود و بر اساس آن پیش‌بینی می‌شد که نرخ تاکسی و تاکسی سرویس در سال ۵۷ ثابت بماند.
سرتیپ باقر شهرستانی، رئیس راهنمایی و رانندگی تهران، در گفتگو با کیهان، مورخ یکشنبه ششم فروردین ۵۷، در این رابطه اظهار داشت: «در سال گذشته کوپن‌های دوازده برگی از طریق اداره راهنمایی و رانندگی در اختیار رانندگان تاکسی و تاکسی‌بار قرار گرفت که با در دست داشتن آن به شعب بانک ملی مراجعه می‌کردند و هر ماه دو هزار ریال دریافت می‌داشتند. این کوپن امسال نیز در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. منتها هنوز دقیقا روشن نیست که کوپن‌ها به وسیله کدام یک از سازمان‌های مربوط در اختیار رانندگان گذاشته خواهد شد.»

اما در مورد منبع تامین این مابه‌التفاوت، یک مقام وزارت امور اقتصادی و دارایی در گفتگو با روزنامه اطلاعات یادآور شد که مابه‌التفاوت قیمت بنزین به رانندگان تاکسی‌ها و کرایه‌ها مانند سال ۱۳۵۶ از محل افزایش درآمد فروش بنزین پرداخت می‌شود.

به آتش کشیدن بانک‌ها

اما با افزایش بهای بنزین که از نخستین دقایق دوشنبه هفتم فروردین ۵۷ به اجرا درآمد (۱۲ شب ششم فروردین)، تهران و شهر‌های مختلف ایران در روز‌های هفتم و هشتم فروردین شاهد اغتشاشاتی بود که گرچه روزنامه‌های کیهان و اطلاعات اشاره‌ای به ربط آن به افزایش بهای بنزین نکردند، اما به نظر می‌رسید چندان هم به اجرای این تصمیم دولت بی‌ربط نباشد.
خبرنگاران خبرگزاری پارس روز چهارشنبه نهم فروردین گزارش‌هایی از حوادث روز‌های هفتم و هشتم فروردین ماه برای روزنامه‌های کیهان و اطلاعات ارسال کردند. بنا بر همین گزارش‌ها ساعت نوزده و سی روز هفتم فروردین در تهران یکی از شیشه‌های شعبه بانک صادرات ایران در انتهای فرح‌آباد ژاله به وسیله افراد ناشناس شکسته شد.

در قزوین شامگاه هفتم فروردین افراد ناشناس چند شیشه شعب بانک‌های ایرانشهر و صادرات را در ۲ خیابان این شهر شکسته و به محض رسیدن ماموران انتظامی با به جای گذاردن وسایل شکستن شیشه و همچنین بطری حاوی بنزین و مواد آتش‌زا پا به فرار گذاشتند. در ساعت ۲۲ همین شب نیز یکی از شعب بانک سپه در قزوین مورد تهاجم قرار گرفت و مهاجمان یک بطری حاوی مواد آتش‌زا نیز به داخل این شعبه پرتاب کردند.

در بابل همزمان و درست در همین ساعت، حدود پنجاه نفر که صورت‌های خود را با نقاب پوشانده بودند دست به تجمع زدند و در خیابان فرح بابل ضمن پخش اعلامیه چند شیشه شعب بانک‌های بازرگانی، صادرات و شیشه تابلوی سردر ساختمان حزب رستاخیز ملت ایران را شکستند. اخلال‌گران که به سوی بازار بابل در حرکت بودند به وسیله ماموران انتظامی متفرق و شش تن از آنان نیز بازداشت شدند.
در کاشان، ساعت شش بامداد هشتم فروردین سه نفر ناشناس یک قوطی محتوی بنزین را به سوی در ورودی سینما بیتاری پرتاب کردند. «درِ سینما در این تهاجم آتش گرفت، ولی با کوشش کارکنان سینما و ماموران انتظامی آتش به نقاط دیگر و داخل سینما سرایت نکرد.»
در اصفهان ساعت ۲ بعدازظهر هشتم فروردین عده‌ای به طور ناگهانی به شهرداری‌های منطقه ۳ و ۴ حمله کردند و با سنگ و بطری آتش‌زاد به شکستن شیشه و آتش زدن اماکن پرداختند. «در این واقعه خسارت جانی پیش نیامده و خسارت مالی نیز مختصر بوده است.»

منبع: انتخاب

24