شریعتی اگر زنده بود، بزرگترین منتقد آثارش بود/شائبه ایجاد جریان تخریب دکتر شریعتی هنوز هم وجود دارد

40 سال از سالروز درگذشت مرد بزرگ عرصه روشنگری در دین می گذرد، مردی که توانست با عقایدش جوانان زیادی را در کنار خود جمع آوری کند، هر جوانی با هر عقیده ای پیرو شریعتی بود، برخی تصور می کنند که زمانه ما امروز از شریعتی گذشته است، برخی دیگر اما معتقدند که شریعتی هنوز هم خوانده می شود. به همین بهانه به سراغ دو جامعه شناس رفتیم تا بررسی آثار شریعتی هم از علت محبوبیت شریعتی در این دوران پرده برداری کرده وهم بتوانیم از واکنش‌های سطحی برخی از افراد و ساخت این جوک ها بدانیم.

محبوبیت دکتر شریعتی در پس تاریخ

محمدرضا ایمانی،دکترای مردم شناسی در خصوص علت محبوبیت دکتر علی شریعتی معتقد است: در بحث جامعه شناسی انقلاب افراد زیادی موثر هستند و نقش ایفا کردند. از مارکسیست‌ها تا جمع‌های مذهبی. وی ادامه می‌دهد: دکتر شریعتی، در جامعه آن زمان به شدت نسبت به مسائل آگاهی داشتند و با مسائل روز جامعه آشنا بود.
ایمانی معتقد است: در حرکت انقلابی در آن زمان جای خالی یک تفکر اسلامی دیده می‌شد، به هر حال در بین اقشار مختلف هم افراد مذهبی زیادی وجود داشتند که خلا این تفکر و گرایش مذهبی، انقلابی را حس کند، دکتر علی شریعتی جامعه شناس که اتفاقا شناخت بالایی در دین داشت توانست با انتشار کتاب های مذهبی این جمع مذهبی را راضی نگه دارد.

اولین روشنفکران دینی

دکتر محمد حیدرپور، جامعه شناس فرهنگی درباره علت این محبوبیت توضیح می‌دهد: دهه 20 روشنفکری، وابسته به حزب توده بود رفته رفته در دهه 40 و اوایل 50 افرادی نظیر جلال آل احمد و دکتر علی شریعتی ظهور پیدا کردند،افرادی که روشنفکر بودند اما مذهبی هم بودند. آل احمد و شریعتی هر دو با غرب آشنا بودند و همین آشناییشان با غرب باعث شد که بتوانند تفسیر جدیدی از مدرنیته در دین ارائه دهند، دکتر شریعتی توانستند تفسیر جدیدی از دین ارائه دهند و حرفهایی بزنند که برای همه تازگی داشت. یکی از علل محبوبیت چهره دکتر شریعتی در آن زمان هم همین بود. .

دیدگاه شریعتی تا چه حد در جامعه برقرار مانده؟

دکتر شریعتی همچنان هم محبوب است. همه ما پس از شنیدن حرفهایش وادار به تفکر عمیق می‌شویم، اما آیا به تمامی این نظرات و آرایی که او مطرح کرده است، جامه عمل پوشانده شد؟ حقیقت شاید اندکی با ذهنیت ما متفاوت باشد، تئوری‌های دکتر شریعتی هم مانند تئوری های سایر دانشمندان حوزه جامعه شناسی مطلقا صحیح نبود، حیدرپور در همین مورد توضیح می‌دهد: دکتر شریعتی دیدگاه های بلند مدتی برای جامعه ارائه نداند، بسیاری از آنها حتی هنوز هم به واقعیت‌های جامعه پاسخ صحیح نداده است. وی در خصوص علت این عدم پاسخ توضیح می دهد: شاید علت اصلی آن این باشد که شریعتی در دیدگاه هایش مجموعه ای از آرا مختلف و نظریات مختلف را به همگان ارائه می داد. اصلا همین که دین را به شکل ایدئولوژی مطرح می کرد، همین که مساله تضاد طبقاتی در کتاب هایش مطرح می شد همه اینها نشان دهنده همین تعدد آرا مختلف است. حیدرپور معتقد است که بسیاری از این عکس العمل‌ها در جامعه امروز درباره شریعتی هم بر مبنای همین زنده نبودن و تداوم نداشتن سخنان دکتر شریعتی است. به عقیده این جامعه شناس شریعتی اگر زنده بود، خودش بزرگترین منتقد خودش می شد و تا حد زیادی آثارش را مورد نقد و به روز شدن قرار می داد.

محبوبیت از بین نرفته

شریعتی همچنان محبوب است، هنوز که هنوز است، آرا او در جای جای دنیا خوانده می شود به عقیده دکتر ایمانی بسیاری از این پیامک ها و جوک هایی که علیه دکتر ساخته شدند دو علت دارد، نخست می توان علاقه مردم عامه به فرهنگ نقل قول و جوک را در این مساله تاثیر گذار دانست. ایمانی معتقد است که علاقه مردم به خواندن نوشته های کوتاه و مینی مال گاه باعث افزایش این قبیل جملات در فضای مجازی و انتشار آن در زمانی می شود که ما حتی آگاهی نداریم اصلا این جمله منسوب به دکتر است یا خیر. به زعم این مردم شناس، دومین علتی که می توان در افزایش این پیامک ها مهم دانست وجود جریاناتی است که در صدد خراب کردن چهره شریعتی در فضای مجازی حضور پیدا کردند که البته موفق هم نبودند.

یک توصیه

خواندن آثار شریعتی در دوره کنونی و تلاش برای ارتقای سطح فکریمان، قطعا جلوی بسیاری از این خطاها و ناآگاهی ها را خواهد گرفت، هرکدام از ما اگر یکبار آثار شریعتی را بخوانیم مطمئنا میتوانیم ماهیت این پیامک ها و محتوای دروغین بسیاری از آنها را متوجه شویم و با انتشار بیجای آنها مقابله کنیم.

33