نگاهی به حاشیه های 11 دوره انتخابات ریاست جمهوری / روسای جمهور پیشین در چه فضایی انتخاب شدند؟

به گزارش خبر فوری ، در آستانه انتخابات دوازدهم، این سوال بیش از هر زمان دیگری در محافل سیاسی به گوش می رسد که ادوار پیشین انتخابات چه مسیری را طی کرده و روسای جمهور پیشین در چه شرایطی انتخاب شدند؟

اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری

در تاريخ 15/10/58 اسامي 160 نفری نامزدهاي انتخابات از سوي وزارت كشور اعلام شد.

بحث صلاحيت نامزدهاي رياست جمهوري از جمله مباحث داغ اين روز بود. بيش از يكصد نفر از اقشار مردم از كارگزار و قاضي و نظامي گرفته تا عنصر ساواكي و وابسته به رژيم شاهنشاهي همه مشتاق رقابت بودند. رييس كميته نظارت بر انتخابات رياست جمهوي در آن دوره موسوي خوييني بود. وي نامزدي يكصد نفر براي رياست جمهوري را توطئه خواند و اين مطلب از سوي وي در بيست و يكم دي ماه در خطبه هاي نماز جمعه تهران عنوان شد.

بعد از اين سخنان در 23/10/58 احمد بهار عضو كميسيون بر تبليغات انتخابات رياست جمهوري اعلام كرد حداكثر 10 نفر از كانديداهاي رياست جمهوري حق استفاده از تبليغات راديو و تلويزويون دارند و 96 نفر ديگر از اين حق محروم هستند.

در تاریخ 5/11/58 اولين دوره انتخابات رياست جمهوري برگزار شد و مردم براي انتخاب رييس قوه مجريه پاي صندوقهاي راي رفتند. بعد از پايان راي‌گيري شمارش آرا چند روز به طول انجاميد و در نهايت در 9/11/58 ستاد انتخابات كشور اعلام كرد كه در روز راي گيري 14ميليون و 146 هزار و 622 نفر شركت كردند.

آخرين نتايج به شرح ذيل اعلام شد:

سيد ابوالحسن بني صدر10709330

سيد احمد مدني2224554

حسن ابراهيم حبيبي 674859

داريوش فروهر 133478

صادق طباطبايي114776

كاظم سامي89270

صادق قطب زاده48547

بقيه كانديداها2110

بدين ترتيب مشخص شد كه 42/67 درصد مردم در انتخابات اولين دوره رياست جمهوري شركت كردند.

دومين انتخابات رياست جمهوري

بعد از اینکه اولین رئیس جمهور ایران با رای نمایندگان مجلس به خاطر عدم کفایت سیاسی از مقام خود عزل شد بعد از مدتي شوراي موقت رئيس جمهوري با عضويت محمدعلي رجايي نخست وزير، بهشتي رئيس ديوان عالي كشور و هاشمي‌رفسنجاني رييس مجلس شوراي اسلامي شروع به كار كرد.

شوراي موقت موظف بود برابر با اصول قانون اساسي ظرف 50 روز مقدمات برگزاري انتخابات رياست جمهوري را فراهم كند. در همان جلسات اوليه شورا، بحث نامزدي محمدعلي رجايي مطرح شد. در روزهای ثبت نام نامزدها محمد حسين مسعودالدين معاون سياسي وزارت كشور اعلام كرد: 71 نفر از نامزدهاي رياست جمهوري ثبت نام كردند. وي از محمد علي رجايي و 6 روحاني سرشناس به عنوان نامزدهاي انتخابات نام برد. ستاد انتخابات وزارت كشور بار ديگر با تعدد نامزدهاي انتخاباتي روبرو بود. فرق اين دوره از انتخابات با دوره گذشته اين بود كه اين بار شوراي نگهبان وظيفه نظارت را برعهده داشت و بررسي صلاحيت نامزدها به عهده اين نهاد بود.

بر همين اساس دلايل رد صلاحيت 65 نامزد انتخاباتي اينگونه اعلام شد:تعدادي از نامزدها در دوره قبل ثبت نام كرده و رد صلاحيت شدند. تعدادي از نامزدها سواد خواندن و نوشتن نداشتند. عده‌اي ديگر به خاص همكاري با گروهك‌هاي ضد انقلابي و الحادي رد صلاحيت شدند.

اين شورا در روز 21/4/60 رسماً اعلام كرد كه از بين نامزدها صلاحيت محمدعلي رجايي، عباس شيباني، علي اكبر پرورش و حبيب‌‌الله عسگراولادي تاييد شد.

مبارزه انتخاباتي نامزدهاي رياست جمهوري از روز دوشنبه 22 تيرماه آغاز شد و كميسيون تبليغاتي انتخابات براي راديو و تلويزيون با شركت وزير كشور و دادستان كل و نماينده راديو و تلويزيون تشكيل شد. در روز پنجشنبه اول مردادماه 1360 فرصت تبليغاتي پايان يافت و در روز جمعه دوم مردادماه راي گيري آغاز شد. در روز دوشنبه 5 مردادماه نيز نتيجه نهايي اعلام شد و مشخص شد كه از ميان 22687017 نفر واجد شرايط در اين دوره از انتخابات 14573803 نفر شركت كردند و محمد علي رجايي با 13001761 راي مأخوذه و كسب 90 درصد آرا به عنوان رئيس جمهور منتخب برگزيده شد. شوراي نگهبان هم طي نامه شماره 3221 مورخ دهم مرداد 1360 صحت انتخابات را تاييد كرد. در اين دوره ضريب مشاركت مردم 24/64 درصد برآورد شد.

سومين انتخابات رياست جمهوري

از دست دادن رييس جمهور و نخست وزير در يك اقدام تروريستي با توجه به اينكه در شرايط آن روزگار انتخاب جايگزين مناسب براي تمشيت امور اجرايي و اداري و ادامه كار و برنامه‌هاي نيمه تمام دولت كاري سخت بود، مسئله بغرنجي را براي نظام پيش آورده بود.

در فضايي كه هر لحظه با توجه به تبليغات مسموم رسانه‌هاي بيگانه و نيروهاي ضد انقلاب و مخالف نظام بوي ياس و نااميدي در فضاي سياسي جامعه پراكنده مي‌شد، شوراي موقت رياست جمهوري براي بار دوم تشكيل شد تا مقدمات برگزاري انتخابات و سپردن امور را به دست رييس جمهور جديد در فاصله زماني كمتر از 50 روز فراهم كند.

با توجه به ضايعه اسف‌انگيز از دست دادن شهیدان رجايي و باهنر جامعه فضايي مصيبت‌زده داشت و تنور انتخابات چندان گرم نبود. شايد براي اولين مرتبه در 22 شهريور 1360 بود كه بهزاد نبوي سخنگوي دولت بحث انتخابات رياست جمهوري را مطرح و اعلام كرد: طبق قانون تا 50روز بعد از 8 شهريور رييس جمهور جديد بايد تعيين شود. بالاخره موسم انتخابات فرا رسيد و نامزدهاي انتخاباتي براي ثبت نام به وزارت كشور رفتند و در آخر وقت اداري 22 شهريور، سرورالدين معاون سياسي وزارت كشور اعلام كرد كه 18 نفر براي رقابت در انتخابات رياست جمهوري ثبت‌نام كردند.

به زودي معلوم شد كه چهره‌هاي شاخصي چون حضرت آيت الله خامنه‌اي، محمدرضا مهدوي‌كني، علي‌اكبر ولايتي، علي‌اكبر پرورش، رضا زواره‌اي، حسن غفوري‌فرد، داوطلب حضور در عرصه انتخابات شدند. البته در مورد مهدوي كني و حضرت آیت الله خامنه‌اي گمانه‌زني‌هاي اوليه اين بود كه يكي به نفع ديگري كنار خواهد رفت و ظن قوي‌تر اين بود كه مهدوي كني به نفع آقاي خامنه‌اي كناره‌گيري خواهد كرد.

در 10 مهر انتخابات رياست جمهوري برگزار شد و در 13 مهر نتايج قطعي انتخابات به شرح ذيل منتشر شد:

نتايج نهايي انتخابات در كل كشور و 55 حوزه خارج از كشور:

مجموع آرا:16841800

حضرت آیت الله خامنه‌اي:16003242

علي‌اكبر پرورش: 342600

رضا زواره‌اي: 62133

حسن عفوري فرد:78559

باطله: 356266

بر اساس آمار منتشره در سومين دوره انتخابات 22687017 نفر واجد شرايط بودند كه 16847717 نفر شركت كردند كه با اين حساب ضريب مشاركت مردم 26/74محاسبه شد و رييس جمهور با كسب 95 درصد كل آرا انتخاب شد. راي حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در سومين دوره انتخابات رياست جمهوري بالاترين درصد كل آرا در طول هشت دوره برگزاري انتخابات بود.

چهارمين دوره انتخابات رياست جمهوري

بعد از گذشت چند دوره از انتخابات، حضرت آيت ‌الله خامنه‌اي بعد از برگزاري سومين دوره انتخابات رياست جمهوري براي اولين بار توانست كه به مدت چهارسال رياست قوه مجريه نظام جمهوري اسلامي را به عهده بگيرد. با پايان كار هيات دولت، مردم در مرداد سال 1364 براي شركت در چهارمين انتخابات رياست جمهوري به انتظار نشسته بودند.

در 13 تير ماه همين سال علي اكبر ناطق نوري وزير كشور با انجام يك مصاحبه مطبوعاتي به تشريح مسائل انتخاباتي پرداخت. سخنان وي بيشتر حول محور چگونگي برگزاري انتخابات، اعلام روز ثبت‌نام نامزدها و زمان اخذ راي بود.

در آن دوره با توجه به آزمودن قانون انتخابات در چند دوره بنا شد كه اصلاحاتي توسط مجلس در آن صورت گيرد بنابراين قانون جديد انتخابات در جلسه 5/4/64 مجلس با اصلاحاتي تصويب و به تائيد شوراي نگهبان رسيد و در تاريخ 9/4/64 از طريق دولت به وزير كشور ابلاغ شد. براي اين كه نظارت بيشتري بر تبليغات انتخابات رياست جمهوري صورت گيرد كميسيوني با حضور دادستاني كل، وزير كشور و سرپرست راديو تلويزيون و نمايندگان تام‌الاختيار آنها تشكيل شد. در روز 26 تير زمان ثبت‌نام نامزدهاي انتخاباتي فرا رسيد و ظرف 5 روز 50 نفر از داوطلبان اين مقام خود را به وزارت كشور رسانده و مدارك خود را جهت ثبت‌نام تحويل دادند.

بعد از بحث و بررسي‌هايي كه بعد از روز 31 تير ماه در هيات مركزي نظارت شوراي نگهبان صورت گرفت در نهايت اسامي حضرت آیت الله سید علي حسيني خامنه‌اي، حبيب الله عسگراولادي و سيد محمود كاشاني به عنوان نامزدهاي تائيد صلاحيت شده منتشر شد. در نهايت در روز 25/5/64 چهارمين دوره انتخابات رياست جمهوري از مجموع 25993802 واجد شرايط 14238587 نفر در انتخابات شركت كردند كه بيانگر حضور 78/54 درصد مردم بود.

از مجموع كل آراي اخذ شده در داخل و خارج از كشور علي خامنه‌اي 12203870 راي محمود كاشاني 1402370 راي و حبيب الله عسگر اولادي 283341 راي را به خود اختصاص داد.

پنجمين دوره انتخابات رياست جمهوري

در این دوره بار محتشمي‌پور وزير كشور اعلام كرد كه در 7 تيرماه 68 ثبت نام از نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري آغاز مي‌شود. وي احتمال دارد كه بعد از مشخص شدن رييس جمهوري جديد، مقام معظم رهبري كه مدت كوتاهي از زمان رياست جمهوريشان باقي مانده بود از اين سمت استعفا دهند. ايشان مي‌توانست كه تا هفدهم مهرماه سال 68 به مسئوليت خود ادامه دهند.

برگزاري همزمان انتخابات رياست جمهوري و همه‌پرسي بازنگري قانون اساسي از جمله ويژگيهاي اين دوره از انتخابات بود.

در بازنگري بسياري از مواد قانون اساسي مورد اصلاح قرار گرفت و از جمله محدوده اختيارات رييس جمهور نيز مشخص شد. از اين پس رييس جمهوري مسئول مستقيم هيات دولت به حساب مي‌آمد و بنابراين از حدود اختيارات قانوني بيشتري در مقايسه با رييس جمهوري قبلي برخوردار بود. ثبت نام از نامزدهاي انتخاباتي در موعدمقرر به عمل آمد و در نهايت 79 نفر آمادگي خود را براي بدست گرفتن اين منصب اعلام كردند. در روز 10 تيرماه يك زن براي ثبت نام به ستاد انتخابات وزارت كشور مراجعه كرد كه به دليل منع قانوني از وي ثبت نام به عمل نيامد.

بعد از بحث و بررسي نامزدهاي انتخاباتي شوراي نگهبان نام اكبر هاشمي رفسنجاني و عباس شيباني را به عنوان نامزدهاي تاييد صلاحيت شده اعلام كرد.

انتخابات پنجمين دوره انتخابات رياست جمهوري در تاريخ 6/5/1368 برگزار شد و از مجموع 30139598 نفر واجد شرايط 16458677 راي اخذ شد و اكبر هاشمي رفنسجاني با 15550528 راي به عنوان رييس جمهور از سوي مردم انتخاب شد. عباس شيباني ديگر نامزد انتخاباتي نيز حائز 635165 راي شد. در انتخابات پنجمين دوره رياست جمهوري 59/54 واجدين شرايط شركت كردند.

ششمين دوره انتخابات رياست جمهوري

ثبت نام از داوطلبان انتخابات ششمين دوره انتخابات رياست جمهوري از 11 ارديبهشت شروع شد و اينبار 128 داوطلب شركت كردند كه در 18 ارديبهشت 72 مدارك آنها تحويل شوراي نگهبان شد و بعد از بحث و بررسي اين نهاد پيرامون صلاحيت نامزدهاي رياست جمهوري اسلامي، نام اكبر هاشمي رفسنجاني، احمد توكلي، عبدالله جاسبي و رجبعلي طاهري منتشر شد. البته روزنامه رسالت از قاسم معماري نماينده مردم اهر در مجلس سوم نيز به عنوان نامزد مورد تاييد شوراي نگهبان ياد كرد كه با واكنش تكذيبي اين نهاد روبرو شد و در نهايت شورا نام چهار نفر را ذكر كرد. ششمين دوره انتخابات رياست جمهوري در 21/3/72 برگزار شد و از مجموع 33156055 نفر واجد شرايط راي دادن 16796787راي اخذ شد و از اين تعداد 317670 راي باطله بود.

بر اساس آمار اعلام شده نامزدهاي انتخاباتي آراي زير را كسب كردند:

اكبرهاشمي رفسنجاني با 10566499 راي

احمد توكلي با 4026879 راي

عبدالله جعفر علي جاسبي 1498084 راي

رجبعلي طاهري با 387655 راي

مشاركت و حضور مردم در اين انتخابات 66/50درصد ارزيابي شد كه در مقايسه با دوره گذشته از سير نزولي برخوردار بود.

هفتمين دوره انتخابات رياست جمهوري

در 15/8/1375 اعضاي هيات مركزي نظارت شوراي نگهبان برانتخابات رياست جمهوري تعيين شدند. اين افراد عبارت بودند از احمد جنتي به عنوان رييس، غلامرضا رضواني، محمد امامي كاشاني، سيد محمد هاشمي، محمد رضا عباسي فرد، احمد عليزاده، محمد رضا عليزاده، به عنوان اعضاي هيات و حسن گنجي، حسين نقره كار شيرازي و سيد عزت الله ضرغامي به عنوان اعضاي علي البدل.

در 20/2/1375 وزارت كشور در بيانيه‌اي اسامي نامزدهاي انتخابات هفتمين دوره رياست جمهوري را كه صلاحيت آنها تاييد شده بود اعلام كرد. براساس اين بيانيه به ترتيب علي اكبر ناطق‌نوري، محمد محمدي نيك (ري‌شهري)،سيد محمد خاتمي و سيدرضا زواره‌اي معرفي شدند.

از آنجا كه ترتيب انتشار اسامي بر مبناي حروف الفبا نبود، اين خبر با واكنش نيروهاي هوادار خاتمي و ري‌شهري مواجه شد.

هفتمين دوره انتخابات رياست جمهوري در 2/3/76 برگزار شد و براساس آمار منتشره از مجموع 34909620 نفر واجد شرايط نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري آراي ذيل را به دست آوردند.

سيد محمد خاتمي با 20138784 راي

علي اكبر ناطق نوري 7248917 راي

سيد رضا زواره‌اي با 772707 راي

محمد محمدي‌‌ري‌شهري 744205 راي

هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری

از محافل سياسي خبر‌ مي‌رسيد كه افراد زیادی نيز قصد آزمون بخت خود در اين ميدان رقابت های سیاسی انتخابات ریاست جمهوری دارند. در نهايت بعد از بحث و بررسي در خصوص نامزدهاي انتخاباتي، شوراي نگهبان در 26/ 2/80 پس از ۹روز از پايان زمان ثبت نام، سرانجام صلاحيت ۱۰ داوطلب شركت در هشتمين دوره انتخابات رياست جمهوري را تأييد و اسامي آنان را اعلام كرد.

شوراي نگهبان ازبين ۸۱۴ داوطلب انتخابات رياست جمهوري آقايان احمدتوكلي، عبدالله جاسبي، سيدمحمدخاتمي، سيدمنصور رضوي، علي شمخاني، سيدشهاب الدين صدر، حسن غفوري فرد، علي فلاحيان، سيدمحمودمصطفوي كاشاني و سيدمصطفي هاشمي طبا را به عنوان نامزدان قطعي هشتمين دوره انتخابات رياست جمهوري معرفي كرد.

در هشتمين دوره انتخابات رياست جمهوري نيز كه در هيجدهم خرداد ماه سال ،۱۳۸۰بين ۱۰نامزد انتخابات برگزار شد، سيد محمد خاتمي با ۲۱ميليون و ۶۵۹هزار و ۵۳راي و با اختصاص ۷۷/۸۸درصد آرا به خود براي دومين دوره به رياست جمهوري انتخاب شد. تعداد واجدين شرايط راي‌دادن در اين دوره ۴۲ميليون ۱۷۰هزار و ۲۳۰نفر بود كه از اين تعداد ۲۸ميليون و ۱۵۵هزارو ۸۱۹نفر يعني ۶۶/۷درصد در انتخابات شركت كردند.

نهمين دوره انتخابات رياست جمهوري

نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ربا نام نویسی از یک هزار و 14 تن از داوطلبان شرکت در این دوره شروع شد و در نهایت « اکبر هاشمی رفسنجانی ، محمود احمدی نژاد ، مهدی کروبی، محسن رضایی، محمدباقر قالیباف و علی لاریجانی » با تایید شورای نگهبان و «مصطفی معین و محسن مهرعلیزاده» نیز با حکم مقام معظم رهبری برای احراز پست ریاست جمهوری با یکدیگر به رقابت پرداختند که با انصراف محسن رضایی از شرکت در انتخابات، هفت نامزد باقی مانده امکان حضور در این همه پرسی را پیدا کردند.

این دوره از انتخابات با حضور 29 میلیون و 400 هزار و 857 رای دهنده در 27 خرداد 1384 و با مشارکت 62.84 درصدی مردم برگزار شد که به دلیل به دست نیاوردن حد نصاب نیمی از آرا به وسیله هر یک از نامزدها، برای نخستین بار در تاریخ انتخابات ریاست جمهوری، این انتخابات به مرحله دوم کشیده شد و محمود احمدی نژاد و اکبر هاشمی رفسنجانی به دور دوم راه یافتند.

مرحله دوم انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری در سوم تیر 1384 با مشارکت 59.76 درصد، برگزار شد و از 27 میلیون و 958 هزار و 931 رای ماخوذه، محمود احمدی نژاد با شعار «پول نفت باید سر سفره مردم دیده شود» پیروز و توانست با 17 میلیون و 247 هزار و 534 رای به عنوان رییس دولت نهم انتخاب شود.

دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری

در این دوره از انتخابات 476 داوطلب با ثبت نام در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، علاقه خود را برای شرکت در این انتخابات اعلام کردند که پس از بررسی صلاحیت این افراد به وسیله شورای نگهبان، صلاحیت «محمود احمدی نژاد، میرحسین موسوی، محسن رضایی و مهدی کروبی» تایید شد.

انتخابات دوره دهم با حضور بسیار باشکوه مردم در 22 خرداد 1388 برگزار شد که میزان مشارکت 84.83 درصدی را در این انتخابات رقم زد و از مجموع 39 میلیون و 371 هزار و 214 آرایی که به صندوق های رای ریخته شد، محمود احمدی نژاد با کسب 24 میلیون و 592 هزار و 793 رای برای دومین بار متوالی ریاست جمهوری ایران را بر عهده گرفت.

پس از این انتخابات به دلیل برخی اعتراضات که فتنه 88 خوانده شد، کشور تا چند ماه درگیر برخی تنش های سیاسی و خیابانی بود.

یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری

در این دوره از انتخابات 686 داوطلب نام نویسی کردند که پس از بررسی شورای نگهبان، « حسن روحانی ، محسن رضایی، سعید جلیلی، علی اکبر ولایتی، محمد باقر قالیباف، محمد غرضی، محمدرضا عارف و غلامعلی حداد عادل» به منظور رقابت برای پست ریاست جمهوری معرفی شدند که با انصراف عارف و حداد عادل، 6 نامزد برای رقابت در انتخابات باقی ماندند.

این دوره از انتخابات با شرکت 36 میلیون و 821 هزار و 538 رای دهنده در 24 خرداد 1392 خورشیدی و با مشارکت 72.94 درصدی مردم برگزار شد و حسن روحانی با شعار «اعتدال گرایی و تنش زدایی» و با کسب 18 میلیون و 651 هزار و 668 رای به نهاد ریاست جمهوری راه یافت.

اما و اگرهای انتخابات دوازدهم

اما انتخابات 29 اردیبهشت 96 درحالی سه هفته دیگر برگزار می شود که برخی احتمال می دهند این انتخابات نه تنها مثل انتخابات 84، دو مرحله ای شود، بلکه رکوردی تازه به ثبت رسانده و برای اولین بار، رئیس جمهور مستقر، تک دوره ای شود.

با این وجود برای بررسی ویژگی های رای مردم در این انتخابات باید کمی صبر کرد و دید که در انتخابات دوازدهم چه آرایی برای چه نامزدهایی به ثبت می رسد.

17